De Kerk. Deel 1 (Verzamelde werken afdeling III)

Genegeerde onderscheidingen. (Slot).

Vat ik nu alles samen, dan moet mij van het hart, dat ik niet verstaan kan, hoe iemand, die academische examens heeft afgelegd, schrijven kan, wat de heer Bruins publiceerde.

Ik heb hier niet het oog op zijn soms grove manieren; zo b.v. als hij zegt, dat mijn bewering, dat de N.C.R.V. geen grondwerk verrichten kan, ‘een mislukte poging is om dreigende scheefstand van eigen kraampje te voorkomen en alleen dienstig is, om een eenmaal ingenomen houding goed te praten’. Zulke dikke termen vergeeft men graag, als men weet, dat ze geen uiting zijn van iemands binnenste, doch overhaaste beweringen van wie tezeer gelooft in feit en rechtheid van eigen overtuigd-zijn. Dat komt wel weer terecht, evenals de heer Bruins later zien zal, dat hij de kwestie onzuiver stelde, toen hij dadelijk na de Middelburgse synode in het blad, dat aan de Deventer onbekeerden haarfijn de controversen over de op hen aangewende bekeringsmethoden pleegt uiteen te zetten, een nog al krachtig klinkend artikel schreef, waarin hij ook aan gezeide evangelisatie-objecten schreef, dat de Gereformeerde Kerken zich almeer isoleerden. Ik geloof er niets van; ik geloof, dat ze weer krachtig worden zullen, zodra ze tegen het ‘samen’werkings-, het ‘door-werkings’-principe weer stellen zullen. Maar daarover sprak ik reeds, toen ik over de synode zelf schreef.

De heer Bruins tracht tenslotte mij, onder verwijt van het bereiken van een ‘hoogtepunt’ van ‘het geforceerde en het verwrongene’, van ‘onkunde’ en ‘inconsequentie’, duidelijk te maken, dat het met dat voormalige Deventer kwartet heel anders stond, dan ik geloofde. Maar de heer Bruins kan dit alleen klaar spelen, door per abuis mijn woorden te verdraaien. Hij betoogt, dat dat kwartet geen grondslag had; en ik had dat volgens hem wèl beweerd. Ik had ook al gezegd, dat het geen doel had; maar dat mocht ik ook al niet zeggen, want

[p. 290]

het schijnt niet waar geweest te zijn. Het kwartet ‘had geen beschreven statuten en geen doelstelling, het was geen Christelijke samenwerking, maar een samenwerking van Christenen’, zegt de heer Bruins letterlijk.

Hij moet maar weten, hoeveel kwaad hij van dat kwartet zeggen wil; ik heb het gelukkig niet met zo'n paar pennestreken veroordeeld, als hier de heer Bruins doet; de heer Bruins, die, nota bene, schijnt te menen, dat een ‘samenwerking van Christenen’ geen doelstelling en geen grondslag hebben moet. Ik heb voorts den heer Bruins slechts te zeggen, dat hij mij laat beweren, wat ik niet beweerd heb. Ik heb niet geschreven over dat ‘kwartet’, want ik wist wel, dat ik niet al de finesses van de Deventer vormingen en òmvormingen kende. Ik schreef, dat de ‘Deventer evangelisatie van vroeger’ een grondslag en een doel had. Daarmee bedoelde ik die evangelisatie zoals ze in alle mogelijke vormen was opgetreden tot den tijd, waarin men brochures ging schrijven, als van Fernsprecher en den heer Bruins, en het land in beweging bracht, vanwege louter isolement (wie immers over de methode van evangelisatie spreekt tot de evangelisatieobjecten zelf, isoleert zich honderd keer meer dan de heer Bruins vreest als gevolg van synodale besluiten, wijl het bespreken der methoden van evangelisatie gebeurt in de organen van werkers, gelijk ook bij de zending gebeurt). Welnu, in die lijdensgeschiedenis hebben we alle mogelijke vormen en òmvormingen gehad. Ik bedoel die geschiedenis in haar totaal-verloop. Kwartet, comité. Was daar geen grondslag? Natuurlijk was die er wèl, al waren niet altijd de papieren bij de hand. Zou men in Deventer èlken predikant, èlken evangelist hebben laten spreken, die zich aanbood? Ook den puurst moderne? Zegt de heer Bruins: ja, dan zal het niet best voor zijn comité zijn, en verwacht ik dadelijk bezwaren van vroegere kwartetleden, tegen zijn bewering. Zegt hij ‘neen’, dan ligt reeds daarin opgesloten, dat men wel degelijk een soort van grondslag had in de practijk. En wat het doel betreft: ja, als nu een evangeliserend lichaam heus beweert, geen doel te hebben, laat men dan de zaal maar sluiten, en elkaar een sigaar presenteren. Geen doel! Het is toch wel een wonderlijke apologie, die Deventer van Deventer geeft.

Maar komaan, laat dat kwartet nu maar rusten; indien de samenwerkenden geen moeite hadden over formatie, en methode, over grondslag en doel, waarom is dan de Chr. Geref. predikant Ds van der Zaal uitgetreden? Waarom kon men dan niet meer de medewerking krijgen van personen, die vroeger wel zo eens meededen?

[p. 291]

Ik herinner me niet, dat de Wekker-redacteur, die thans doet, alsof hij het met den heer Bruins zo ongeveer eens is (wat voorts helemaal niet waar is) heeft gesproken voor de ‘Deventer-evangelisatie’ kort vóór den brochure-tijd. Vroeger wel. Waarom niet? Vermoedelijk, omdat hij de bezwaren van K.S. helemaal deelt, als het op dàden aankomt; dàden zijn nog altijd wat anders dan woorden, in een krant, zo in een boos ogenblikje.

We wijzen daarom heel dat geredeneer van den heer Bruins als al te haastig af. Hij heeft in Deventer kunnen leren, dat, wie samenwerking begint zonder grondslag en doel te omschrijven, straks toch er toe gedwongen wordt. En daar beginnen de moeilijkheden. Ik lijk misschien weer ‘scherp’, maar het moet me toch van het hart: als de heer Bruins op bl. 17 zich het recht toekent, te beweren, dat zijn ‘verontwaardiging’ HEILIG is, regel 3 van boven, en dan, op dezelfde pagina, regel 7 van boven, het heeft over ‘beschreven doelstellingen, die alleen formeel en in aantal letters van elkaar verschillen’, dan dacht ik de ‘heiligheid’ hier zoek. Ook de heiligen, geachte heer Bruins, voeren zo nodig een pen. Soms gbruiken zij véél inkt. Dat hangt af van de mate van kracht, waarmee een zotte tijd zijn eigen zotheid lof te zingen pleegt. En waar de heer Bruins hoopt, dat door niemand in onze Kerken, behalve door mijzelf, zal worden onderschreven wat ik meende, dan moet het hem wel duidelijk geworden zijn, dat zèlfs déze diagnose, om een term van een Gereformeerd persartikel te bezigen, niet goed gesteld is.

Laat mij tenslotte opmerken, dat de heer Bruins in de lucht slaat, als hij mij verzoekt, nog wel dringend, ‘niet direct en reeds bij den aanvang de kerkelijke machinerieën’ ‘aan’ te ‘zetten’. De heer Bruins zegt er bij: ‘voor die terreinen’.

Maar hij had, bij een zo ‘dringende’ bede, wel eens nauwkeuriger mogen aangeven, welke ‘terreinen’ hij bedoelt. Blijkens het voorgaande zal het hem te doen zijn om ‘de terreinen van de evangelisatie, waarop de verkondiging van den persoon en 't werk van Christus luide wordt uitgeroepen’.

Maar dat nare woord ‘terreinen’ blijft hier in al zijn radeloosheid staan, en zet ons weer in de kou.

Indien evangelisatie aan de kerk is opgedragen, en dat is ze, dan heeft de kerk die taak ter hand te nemen, als kerk. Ik sprak er over, in bovengemeld artikel (over de synode). En voorts heb ik al betoogd, dat het ‘beginnen’ in de ruimte wel samenwerking lijken kan, maar het tenslotte nooit wezenlijk zal kunnen zijn, omdat, zodra dat-

[p. 292]

gene gebeurt, wat men móét bedoelen: de roep der bekeerden om God te dienen, o.m. in het instandhouden van het kerk-instituut, de samenwerkenden gedwongen zullen zijn te belijden, dat zij nu met den rug naar elkaar toe moeten staan, en als het kèrels zijn, te zeggen: kom, ga met mij, en doe als ik, en niet als hij daar.

En als de heer Bruins dan nog eens verder doordenkt, dan zal het hem duidelijk zijn, dat in dezen verwarden tijd, met zijn woordgegoochel, het onmogelijk is, te praten over ‘den persoon en het werk van Christus’, zonder elkaar te vragen: wat bedoelt gij daarmee? Dat is geen aanzetten van kerkelijke machinerieën, maar eenvoudigweg vragen naar den zin van wat men voornemens is te doen. Het is alleen maar zich afvragen: of men zin, dan wel on-zin zal beginnen, of men warm lopen zal voor een standje, dan wel voor den Naam des Heeren, of men opium gaat schuiven, dan wel samen gaat werken met klare koppen, de tanden op elkaar, wetende, over en weer, wat men wil, en wat men aan elkaar heeft.

Ik houd nu maar op, want het gaat me tenslotte wat schemeren. Ik ben een beetje beu van dat zagen over doodeenvoudige dingen. Maar tenslotte ben ik ook weer een beetje blij. Als overigens ernstige mensen tegen den nuchteren gang der gereformeerde gedachte alleen in verzet kunnen komen door zó onbeheerst tegen de stenen muren der werkelijkheid aan te springen, dan is dat voor wie nog niet nerveus is een negatief bewijs, ten overvloede, dat men ginds strijdt voor een verloren zaak. Wacht maar: wat Deventer wil, houdt geen stand. Gewèrkt wordt straks evenwel door wie een grondslag hebben en een doel. Dat blijft, bij Christus en bij Antichrist.