Dr. A. Kuyper en het 'Neo-Calvinisme' te Apeldoorn veroordeeld?

(De rectorale rede van docent J.J. v.d. Schuit)

§ 3. De sprekende indeeling.

Onwillekeurig komen de vragen reeds op, zoodra men den redenaar zijn verdeeling in drieën hoort aflezen. Immers, het valt dadelijk op, dat docent v.d. Schuit wel ‘de moderne richting’ een praedicaat durft geven, dat een zekere kenschetsing naar het beginsel inhoudt (evolutionistisch), maar dat hij niet den moed heeft of - geen kans ziet, zulk een praedicaat óók toe te kennen aan de door hem geschouwde ‘neocalvinistische’ richting. Terwille van het parallelisme heeft de spreker er maar het adjectief ‘Kuyperiaansch’ achtergeplakt, maar dit parallelisme is maar schijn, want de heele verdeeling in drieën valt uit het schema der strenge wetenschappelijkheid: het eerste adjectief (evolutionistisch) gaat uit van een filosofische grondstelling, het tweede (Kuyperiaansch) van een eigennaam, het derde (confessioneel) van een formulier van eenigheid. Merkwaardig is daarbij, dat de redenaar aan de neocalvinistische of Kuyperiaansche richting zoowel het ‘schriftuurlijke’ als het ‘confessioneele’ karakter ontzegt, immers: die richting staat bij hem tegenover de derde, die hij schriftuurlijk-confessioneel noemt. En aangezien het loopt over een indeeling van een wetenschappelijk bedoelde rede, kan daarmee niet anders gezegd zijn, dan dat het ‘neocalvinistische’ of ‘Kuyperiaansche’ begrip omtrent de kwestie van ‘de religieuze psychologie en de bekeering’ zich noch op het standpunt der Schrift, noch op dat der confessie stelt. Het loopt volgens den auteur dus in het geding tusschen Dr. Kuyper en de ‘Schriftuurlijk-confessioneelen’ van Apeldoorn niet over een bepaalde opvatting van de Heilige Schrift in haar uitspraken; neen, neen: het geval staat er veel ongunstiger voor en de ziekte laat zich veel en veel ernstiger aanzien: in den wetenschappelijken arbeid staat volgens doc. v.d. Schuit Dr. Kuyper met zijn neo-calvinisten op een anderen grondslag en gaat hij uit van een ander principe dan de ‘schriftuurlijk-confessioneele’ menschen.

Dit zijn zoo enkele onmiddellijk voor de hand liggende opmerkingen, die ieder bij zichzelf maakt, als hij de verdeeling leest.

Maar de mogelijkheid is niet uitgesloten, dat de redenaar bij de nadere

[p. 8]

uitwerking van zijn aldus ingedeelde stof zou toonen het anders te bedoelen, dan hij hier schijnt te willen.

Daarom zullen we van de indeeling tot de rede zelf moeten uitgaan, om te zien, inhoeverre de auteur erin geslaagd is ons te overtuigen, dat er verschil bestaat tusschen Christelijke Gereformeerde en Gereformeerde theologie.

Dat de zaak ernstig genoeg is, kan ieder voelen. Immers, het maken van dergelijke, wel-overwogen onderscheidingen in een wetenschappelijk betoog, is uiterst belangrijk. Als ik b.v. meen, dat veel artikelen, die het Chr. Geref. hoofd-orgaan ‘De Wekker’ geeft over de religieuse ervaring, over het ‘bevindelijke leven’, anders spreken dan de Schrift en de confessie, bij rustig doordenken, leeren, dan heb ik nog niet het recht te spreken van Wekkeriaansche heilsleer en daartegenover van schriftuurlijke of confessioneele heilsleer, om de eenvoudige reden, dat ik een verschil als dit niet mag uitbuiten om aan ‘De Wekker’ een ander kenprincipe, of zelfs maar, een ander standpunt, toe te dichten.

Zulke kloven mag niemand graven ‘zonder gróóte oorzaak’.