Dogmahistorie praeadvies

XI. Guidode Bres.

Er is in 1905 en 1942 beweerd, dat de belijdenis zou verlangen aan te nemen dat de levendmakende Heilige Geest reeds voor den doop aan het werk geweest is met levendmaking. Het P.A. haalt ook G de Bres aan ten bewijze, dat ook z.i. de kinderen der geloovigen geheiligd en wedergeboren zijn.

Wanneer men nu de moeite neemt G. de Bres te bestudeeren, dan ziet men op de bladzijden, die volgen op de door het P.A. geciteerde het heele stelsel van het P.A. reeds wankelen.

[p. 71]

In zijn boek de wortel, de Oorspronck etc, Amsterdam, 1589 pa. 291 b (fransche editi: Racine, sources etc. ed. Pierre de Saint-Andree, 1535, pg 662) beweert De Bres tegenover de wederdoopers, dat God wel degelijk kleine kinderen wederbaren kan (Johannes de Dooper, Jeremia, 1 Cor. 7:14, Matth. 19:14. Ook wijst de Bres nog op het voorbeeld in Leviticus, waar te lezen is dat het lam, ter reiniging, op Christus ziende, geofferd wordt, niet alleen om de moeder te reinigen maar ook het kind (292a, fr. ed. 663/4).

God kan dus in kleine kinderen werken door Zijn Geest (292b, fr, ed. 664). Nu zeggen de Wederdoopers hierop: Johannes de Dooper is maar een exceptie. Als reactie hierop maakt de Bres van het voorbeeld van Johannes de Dooper nu geen regel; want hij had het voorbeeld alleen maar gegeven, omdat de Doopers ontkenden dat het inderdaad mogelijk wae; zij achtten de kinderen niet capabel voor de wedergeboorte. Overigens geeft de Bres graag toe, dat wijze en tijd verschillend zijn. De wijze, want God werkt in den een aldus in den ander alsoo pg. 292 b. fr. ed. 665. En nu wat de tijd betreft; gelijk de Heere niet op een en dezelfde wijze in de bedaagden werkt al zoo kan het ook in de kleine kinderen geschied

Van de vroeg stervende kinderen nemen we aan dat ze zalig zijn, naar Zijne beliefde (292 bm. fr. ed. 666).

Wat de kinderen betreft die normaal opgroeien, we moeten hen leeren de beteekenis van den doop te verstaan. We moeten alzoo verstaan hetgeen dat de H. Paulus den Romeinen leert, dat wij door den Doop met Jesu Christo begraven ende in zin dood ingegriffet zijn (verwijzing naar Rom. 6:4, Col. 2:12). Dat seggende, en meent hij niet, dat wij de doodinghe des vleesches ende de nieuwigheit des levens met ons brengen zullen eer wij den doop ontvangen.

Maar zijn segghen is dat wij gedoopt zijn om zijn dood inghelijft en ingegriffet te zijn ende daardoor te verkrijgen dat wij van onszelven niet en hebben. Daarom gebruickt hij die gelijckenisse der griffien dewelcke van den tronck daar ze op gegriffet zijn een nieuw sap ende een nieuwe leven tot hen trecken twelck sij tevoren niet en hadden. (293b). En soo vermaant de apostel den Joden te ontvangen ende aan te nemen hetgeene dat hen door het teecken der besnijdenisse in haar jonckheit voorgesteldt ende afgebeeldt was hen onderwijsende dat de vrucht dezes sacraments behoort uitgedrukt ende vertoont te worden als men tot zijne dagen ende verstand komt........wij segghen......dat ghij (d.i. de wederdoopers uselven altijd bedriegt als ghij wilt dat de waarheid des doops (cf. art, 35 N.G.B. en de synodale redeneering op dit punt en cf. ook het art. van Adolphus Venator over het portret K.S.) altijdt voor het teecken gaan sal sender eenighe uitneminghe der personen.

Hierna volgt het bewijs zooals Calvijn dit reeds gaf. Ook de Bres wijst op het voorbeeld van Cornelius tegenover dat der Sameritanen en de mannen van Efeze Handk 10:44, 47. Hand. 8:15, 16. Rom. 4:11. Bij Cornelius was de waarheid van de doop (la verité du baptesme) aan het teeken voorafgegaan, maar bij de Sameritanen en de mannen van Efeze is zij daarop gevolgd ‘quelque temps après (294a Fr. ed. 669)’ Bij citaten als deze moeten we niet vergeten dat we over de gaven des HG verschillend kunnen denken en dat die gaven niet behoeven te zijn heiligmaking en wedergeboorte maar ook de Charismata kunnen zijn. Bovendien Caat het bij de wederdoopers erom of de kinderen de volle beteekende zaak moeten hebben eer ze gedoopt worden. Maar de Bres zegt God heeft dat alzoo gesteld willende dat het teeken (der besnijdenis K.S.) den kleinen kinderen tegen den teekomenden tijd gegeven worden zal (294 b zoo dwaalt gij dan grauwelijk als gij van alle degenen die gij doopen zoudt de afstervinge des zondigen vleesches ende de nieuwigheid des levens voor de doop begeert., ende hebben wilt.

[p. 72]

Want daardoor bewijst gij dat gij de levendigen begreven wilt (294 b) (FR. ed. 670). De anabaptistische ds. Leonard wou pikant spreken en stelde de vraag of men van hem begeerde dat hij levenden zou begraven en dat hij dus doodslager zou worden. G. de Bres zegt dat hij Paulus heeft misverstaan want de apostel zeit dat we in den dood oft in het sterven Christi gedoopt zijn. en niet in onze afstervinge. Ende indien alle degenen die men doopt in hem deze nieuwigheid des levens vóór de ontvanginge des doops alzoo hebben moosten ande hadden, zoo zoude men die dan levendig begraven ende alzoo een doodslager wezen naar Leonards zeggen zelve.

We hebben dus de voorstelling dat zelfs geruime tijd wezenlijke doop bediend worden kan zonder dat men de vruchten ervan ziet, tijden waarin men wel wettige doopt maar toch geen wedergeboorte beleeft volgens de Bres.

In cap. 25 ev. spreekt hij over het misbruik in de R.K. kerk.

Hij heeft er velen gedoopt in de reformatietijd en nu let de Bres op de doop als zegel, niet op wat in het subject aanwezig is. (zie boven) Niet ook als zegel op de wettigheid van de ambten van de den doop bedien{problem}kerk (dan zou herdoop noodig geweest zijn) maar op de doop als zegel op wat God gezegd heeft. Dit zegel op den brief van God kan van goudwezen van ijzer of koper maar de brief blijft toch van kracht. (332 b.) Zoo kan het weer worden in de toekomst. Weer kan de kerk gaan doopen terwijl ze in ongeloof vervallen is maar dan blijft toch de brief van kracht. De belofte die de Heere ons aanbood is dan wel verworpen en veracht maar blijft toch gelden. Dan doet in zulke dagen de doop geen nut. Daar dan het gebruik ontbreekt. Wij belijden dat ons de doop gedarende de tijd onzer onwetendheid niet gebaat en heeft, gemerkt, dat de belofte die ons de Heere door den doop aanbood verworpen ende veracht bleef zonder welke one de doop geenszins nut wezen kan. God belooft door den doop vergeving der zonden ende zonder twijfel, aangezien hij getrouw is zoo zal Hij alle geloovigen (!) de belofte houden (331b). Wij en kunnen niet geloochenen dat zij(de belofte) bij ons langen tijd begraven de zonder winst geweest is door onze ongeloovigheid; zoo moeten wij die dan nu wederomme door het geloove verkrijgen.

De Bres zou het dus gevaarlijk vinden in perioden van kerkverval de kinderen te houden voor wedergeboren.

Wat de quaestie van de heiligheid betreft zegt de Bres (271 a) dat gelijk de apostel Paulus in Rom. betuigt dat de Joden door tronk of wortel d.i. door afkomst der vaderen Abraham Izaak en Jacob geheiligd zijn tot den welken de beloften geschiedt zijn alzoo betuigt hij ook dat de kinderen der Christenen nu geheiligd zijn door haar geloovigen ouderen wien de belofte als der zade Abrahae toekomen. Aangaande Jer. 31 is de Bres van oordeel dat het daar aangekondigde nieuwe verbond geen ander verbond en is maar hetzelfde dat God met Abraham gemaakt hadde. Het eenige verschil tusschen Jer. 31 en het verbond van Sinai ligt hierin dat de op Sinai ingestelde Ceremonien worden prijsgegeven. Een voorbeeld van het schrijven van de wet in het hart is Joh. de Doopen maar die een isexceptie wat de manier betreft. Hij is wel een bewijs dat God ook desgelijks in de harten der kinderkens zijn volks zijn HG. werken kan (269b en 270a).