Bovenschriftuurlijke binding - een nieuw gevaar

§ 30. Beza over ‘genade’ en ‘aanbod’.

Als Castellio, fel bestrijder van de gereformeerden, beweert: God heeft alle menschen lief, dan pikt die man, ouder gewoonte, een paar citaatjes uit gereformeerde boeken, en zegt: zie daar, die gereformeerden beweren immers zelf, dat de genade aan allen wordt aan geboden? Tut, tut, zegt nu Beza, niet zoo haastig, en niet zoo oppervlakkig lezen. Vertel ons eerst eens, meneer Castellio, wat u nu precies onder genade verstaat? U weet toch wel, dat sommigen den naam ‘genade’ geven aan elke weldaad, elke beneficie van God? Maar als u met mij serieus wilt praten, dan moet u onder ‘genade’ verstaan, de verzoening met God om niet. Welnu, zegt Beza, ik ben het met die mannen, uit wier boeken u die citaatjes hebt opgescharreld, erover eens: die genade wordt tegenwoordig aan alle volken aangeboden, in dien zin, dat het niet meer, zooals vroeger het geval was, alleen aan de Joden, alleen aan Israël overkwam. Ras of rang doet in dezen niet meer ter zake. Ze wordt dan aangeboden niet alleen den uitverkorenen, maar ook den verworpenen. Tenminste: aan heel veel verworpenen (plurimi). Dat zegt Beza, supralapsariër, Tr.

[p. 47]

Theol., Genevae, 1582, i, 345. Zou Beza in Amerika aannemelijk zijn? Ik zou raden: laat ‘hem’ toe tot de kerk, want hij denkt er niet aan, ketterijen te verkondigen, en is ook niet bezig, noodzakelijke onderscheidingen te verliezen.

Hij voegt er namelijk in één adem aan toe: quanvis contrario respectu: d.w.z. met dat aanbod staat het in het ééne geval anders dan in het andere. Maar dát raakt dan ook de nádere onderscheiding. Hoofdzaak is voor mij, dat Beza, wat de formule betreft, met genoegen zegt: het aanbod geschiedt óók aan allerlei, aan zeer vele, verworpenen. Men moet zoo'n zinnetje niet in mechanische reactie beantwoorden met een: dat strijdt met onze formule, het deugt dus niet. Het deugt wèl, óf het deugt nièt. Dat hangter maar van af, hoegeverdernadenkt. En als de amerikaansche formule ons dáárover aan de praat hebben wil, dan heel graag. Wij willen niet voor Beza onderdoen in die nadere onderscheiding. Maar we willen evenmin, uit angst voor dit en dat, ons laten vastleggen op formules, die verbieden wat Beza toch rustig leert. Met formuletjes redt men de zaken nooit. Een aanbod, óók aan onderscheiden verworpenen, dat zegt Béza; en het heeft geen steek te maken met Heijnsianisme of met gemeene-gratietheoremen.