Bovenschriftuurlijke binding - een nieuw gevaar

§ 27. Beza over besluit en besluits-executie.

We moeten maar weer eens een supralapsariër te hulp roepen. Men weet al, waarom ik dat hier zoo graag doe. Ik wou n.l. ervoor pleiten, dat we elkaar niet om de ooren slaan, als het niet persé noodig is, om de waarheid te redden uit de fixatie van leugen.

Welnu, ik kies Beza. Een supralapsariër genoemd, en terecht ook, dacht ik. Lees maar eens, hoe hij optreedt tegen Castellio. Een paar voorbeelden, dan weet men wel genoeg. Hij zegt tegen Castellio, dat deze er wel aan denken moet (wat wij ook al Twissus hoorden verzekeren), dat besluit van besluits-uitvoering scherp moet onderscheiden worden. Dat geldt, zegt Beza, ook van het besluit der verwerping. Het verwerpings besluit is wat anders dan de feitelijke damnatie, de feitelijke veroordeeling, of verdoemenis. Om het in Beza's eigen woorden te zeggen: de ‘oorzaak’ (causa) van het BESLUIT is Gods wil (wij zouden zeggen: welbehagen). Maar de ‘oorzaken’ (meervoud!) van iemands verdoemenis

[p. 44]

(damnatie) zijn gelegen in 's menschen eigen zonde. In Adams moedwillige overtreding. In de overdracht van zijn bederf op ons. In de vruchten van dat bederf. Wat het verderf betreft, daarvan ligt ‘oorzaak en materie’ uitsluitend in den mensch. Gods ráád en onze historie (met haar ‘afloop’) blijven dus altijd scherp te onderscheiden.

Als dan daarna Beza komt spreken over de orde der besluiten Gods, dan is hij zóó ‘knap’, als een volbloed supralapsariër maar wezen kan: dit slag durft altijd heel wat aan. Vraag: gaat Gods haat van de verworpenen aan het verwerpingsbesluit VOORAF? Antwoord: o neen. Die háát van God volgt op Gods besluit. Verwerping is geen acte-van-haat, doch een acte van bestémming-tòt-die-acte-van-haat. God - aldus Beza - bestemt voor die acte-van-haat zoovelen als Hij wil. De haat zelf komt dan láter, na dat besluit. In het besluit komt de haat Gods voor, niét als aanwezig, doch als toekomstig: futurum odium. Niet, alsof die haat van God niet rechtvaardig zou zijn. Dat zij verre. Er is een substraat, een onderbouw, een onderlaag, voor Gods haat. Want heel de materie van dien haat is inklevend, is inhaerent aan degenen, die voor het verderf bestemd zijn. Niettemin mag niemand zeggen - nog steeds Beza - dat Gods haat aan het besluit voorafgaat. Dat vindt Beza even ongerijmd, als het zeggen: God is reeds met haten begonnen, toen Hij nog moest uitmaken, wie Hij zou gaan haten. Gods haat geen oorzaak, doch effect (zie Beza, Tract. Theol. Genevae, 1682, ed. sec., i, 339-342, 347). Vgl. III, 432.

Nu geloof ik daar niet veel van. Ik vind in heel die redeneering te weinig consequent supralapsarisme. En teveel fantasie. B.v. over God, die ‘noguitmaken moet, wie Hij zal gaan haten’. Wat doet dat woordje ‘nog’ hier? Wat is dat voor een redeneeren van ‘voor-en-later’?

Maar dat ik het daarmee niet eens ben, doet vandaag niet ter zake. Kuyper was ook supralapsariër, dachten velen, en hij heeft tóch den term ‘gemeene - grátie’ erin gehamerd, die typisch infralapsarisch gedacht is. Ik heb nog nooit een serieuzen supralapsariër gezien; en evenmin een serieuzen infralapsariër. Alleen maar, juist omdat niemand in staat is, het systeem vol te houden, begaan zoowel de infra- als de supra-lapsariërs in den opbouw van het ‘systeem’ zooveel ongelukjes: wie zich eenmaal vastgebeten heeft in wat geen serieus

[p. 45]

pièce de résistance is, die gròmt straks naar rechts en links, eer hij eindelijk zijn kluifje los laat. En dán gromt hij misschien nog harder. Tegen dit gevaar kan misschien een zachte herinnering aan anderen helpen. Anderen, die ook supralapsariërs waren, en toch......Die ook infralapsariër, waren, en toch......

Welnu, hier is Beza. Supralapsariër van formaat. En toch......

Toch schrijft diezelfde Beza onderscheiden dingen, die niet passen in de amerikaansche formule, zooals ze schijnt verstaan te willen worden.