Bezet bezit

12. Fouten der democratie.

Via ‘Friesch Dagblad’ neem ik iets over uit ‘De Volkskrant’:

Niemand meent of beweert, dat het parlementaire stelsel zonder feilen of fouten is, of dat de democratie nooit uitwassen heeft vertoond, aldus ‘De Volkskrant’.

Er is herhaaldelijk op gewezen en er is ook wel een en ander gedaan om hetgeen verkeerd groeide af te snoeien.
Maar is het thans het ogenblik begane fouten breed uit

[p. 219]

te meten, ze zelfs te verergeren, en zo aan de vrienden, die staan te trappelen om ons met een ander stelsel gelukkig te maken, materiaal in de handen te stoppen?
Uit een capitulatie wordt de overeenstemming, die men wenst, de nationale eenheid, die men begeert, niet geboren.
In een der bladen leest men de erkenning, dat het Nederlandsche democratische stelsel in menig opzicht ziek was, dat de democratie ook in Nederland aan verwording was ten prooi gevallen.
In dit verband wordt ‘de verschijning van een 50-tal politieke partijen bij een stembus, dingend naar zetels in het Parlement’, genoemd ‘een bewijs van verrotting in het volksleven’.
Schuilt hierin geen schromelijke overdrijving?
Reeds in de naam: vijftig politieke partijen?
Het waren voor de meerderheid juist geen politieke partijen: het waren politieke gelukzoekers, die van de techniek der kieswet gebruik maakten om een heibeltje op touw te zetten.
De wetgever heeft aan de uitwas een einde gemaakt, zoodat de vijftig ‘politieke partijen’ van de vlakte zijn verdwenen en het derhalve geen zin meer heeft ze als getuigen, laat staan als kroongetuigen op te voeren.
Wees van oordeel, dat we nog te veel partijen hebben, en ge krijgt gelijk, maar van een ‘verrotting in het volksleven’ kan niet worden gesproken.
Een week vroeger dan was bepaald hebben we den zomertijd gekregen: een uur met nog veertig minuten er op.
‘Met één pennestreek’, lezen we ergens, als tegenstelling van het ‘gezeur’ waar wij jaar in jaar uit aan hebben gedaan.
Hulde voor de kordaatheid tegenover de loomheid van onze volksaard.
Maar men ziet thans voorbij, dat het verzet tegen de zomertijd (er is zelfs sprake geweest van twee uren verschil in de lange zomermaanden) verband hield met de belangen van het platteland, het boerenbelang waarvoor men weleer ook wel in blakende ijver ontstak.
Over dat boerenbelang (de koeien hebben van de

[p. 220]

zomertijd geen verstand, werd wel eens gezegd om de kwestie in een notendop samen te vatten) hebben we geschreven en is in het Parlement gepraat, te lang en te uitvoerig allicht, maar toch niet zonder zin of reden.
Nu vinden we het tegenover de ‘éne pennestreek’ niet rechtvaardig, het agrarische belang weg te moffelen en het voor te stellen alsof wij in Nederland te traag van geest zijn niet alleen, maar alsof het bewind van de pennestreek toch zoveel juister en heerlijker is dan het gemeen overleg met afweging der betrokken belangen.
En als de pennestreek over de zomertijd zoveel lof verdient, dan kan aan het stelsel de ruimst denkbare uitbreiding worden gegeven, bewijs van kordaatheid en vastberadenheid.
We willen maar zeggen: fouten erkennen en naar verbetering streven is uitstekend, maar men hoede zich er voor, met het badwater het kind weg te werpen.
En: onze volksaard is toch niet zo geheel minderwaardig.

Ook wij zien verschil tusschen de fouten der democratie en die der democraten of die der vagebonden op het erf der democratie. Ik kan dien vluchteling maar niet vergeten, die in 1939 bij aankomst in New-York den bodem van Amerika - kuste.

(16 Augustus 1940.)