Verzameld werk. Deel 8

[p. 574]

De Tweelingen

De stokoude vrouw had sinds onheugelijke tijden de gewoonte de wereld door te reizen en dat had zij zooveel gedaan dat zij er geen herinnering van had, zij wist zelfs haar eigen naam niet meer, maar haar dochter, eveneens een stokoude vrouw, en haar talrijke achterkleinkinderen noemden haar Ananke, men weet niet waarom. Eens zag zij onder een boom nabij een dorp twee pasgeboren kinderen liggen, tweelingen want zij geleken als twee appelen op elkaar. Zij nam ze op en bracht ze naar een vredig huisje waar brave menschen woonden, een man en een vrouw, die verheugd waren met de kinderen en beloofden ze groot te brengen. Hoe zullen wij ze noemen? vroeg de man en Ananke antwoordde: Ze gelijken zooveel op elkaar dat je den een voor den ander zou verwisselen, wacht dus dat je het verschil van hun aard ziet en geef hun dan een naam.

Het was toen juist het einde van de gouden eeuw en dat kan de reden zijn dat de tweelingen niet gelijk groeiden. Het eene jongetje werd spoedig dik en blozend en daar hij dus een goede hoop voor de toekomst gaf noemden zij hem Prosperus. Het ander jongetje kreeg den naam Calamitus omdat hij, zooals de korenaar die niet uit den halm wil schieten, mager bleef en bleek. Dit kind was zoo achterlijk in den groei dat de menschen van het dorp er over spraken en toen de vrouw Fama, die in de groote stad woonde en van praten hield, het gezien had, werd het overal in het land bekend. Hoewel de pleegouders niet klaagden, daar zij in welvaart leefden en tevreden waren met den voorspoedigen groei van het eene kind, gingen er al stemmen op van dezen die meenden dat het ander kind geholpen moest worden, van genen die zeiden dat de pleegouders ze zeker niet met gelijke zorg behandelden. De man en de vrouw, die ervan hoorden, trokken er zich niets van aan want, zooals gezegd, zij waren zeer tevreden. Prosperus kon al loopen en praten toen zijn broertje nog stom in de wieg lag. Zij hadden zich niet vergist dat zij op hem hun hoop konden stellen. Hij werd wakker juist wanneer de zon de eerste stralen over het huis liet schijnen, dan lachte hij dat het klonk en

[p. 575]

de voorbijganger die hem zag spelen op het veldje of in den boomgaard, vergat zooals die pleegouders den tijd met naar hem te kijken. Het scheen of de hemel zelf er behagen in schepte en het gewas op het veld, de vruchten aan de boomen liet gedijen ten bate van den man en de vrouw die, in hun vreugde over dit groeiend kind, minder werkten dan voorheen en nochtans oogstten. Zeker hadden zij wel medelijden met het ander kind, maar hun hart was niet groot genoeg gemaakt om van beiden evenveel te houden. Misschien lag dit ook aan het ander kind daar immers niet ieder zieltje met bekoorlijkheid is gezegend en Calamitus met zijn kwade luimen, zijn trotsche oogen van geen liefkoozing wilde weten en alle zorg moeilijk maakte.

Had nu maar die vrouw Ate zich er niet mee bemoeid. Zij was de oude dochter van Ananke en gelukkig woonde zij ver weg want niemand hield van haar wegens haar bemoeizucht die altijd kwade gevolgen had. Zij had gehoord van de ongelijkheid in den groei dier kinderen, zij kwam naar het dorp en grimmig trad zij het huis binnen, zij stampte met haar stok dat de vloer ervan dreunde, zij schold en vloekte en voorspelde onheil voor de menschen die het eene kind verwaarloosden. Een spotter, de oudste van het dorp, die voorbijkwam en het gerucht vernam, trad binnen, hij lachte en zeide dat de man en de vrouw toch hun deel wel zouden krijgen met of zonder bemoeienis van oude wijven. Dat gaf twist en rumoer en toen de vrouw heenging beloofde zij vergelding. Nu wachten jullie rare lotgevallen, zeide de spotter, maar het is allemaal om te lachen.

Te lachen, ja, voor hem, maar niet voor dien man en die vrouw. Ate had talrijke nakomelingen en machtige verwanten, die zich nu allen het lot van het kind Calamitus aantrokken, maar zij had ook tegenstanders, niet minder machtig, die haar tegenwerkten en het ander kind in hun hoede namen.

De eerste die hen bezocht was een leelijk schepsel, Discordia geheeten, die naar de kinderen keek en raad gaf. Het leek wel of zij tooveren kon want dadelijk stond Calamitus uit de wieg op en tot hun verbazing zagen zij dat hij niet minder groot was dan zijn broertje. De man verweet de vrouw dat zij gelogen had, en zij huilde en schold terug. De buren, die kwamen kijken, mengden zich in den twist, dezen voor en dezen tegen, het werd een verward krakeel, er vielen klappen, en eigenlijk wist men niet waarom, want allen waren zij elkander welgenegen en allen

[p. 576]

hadden zij voor het eene kind meer bewondering dan voor het ander.

Die verdeeldheid bleef en nam toe in het dorp, de vlijt ging uit akker en uit huis en toen de winter kwam was er geen voorraad, zoodat men gebrek kreeg, gevolgd door kwalen. De jongen Prosperus werd met de ziekte op bed gelegd, maar met den jongen Calamitus, die zijn brood at, ging het snel vooruit, hij groeide buitenmatig daar hij ook het brood van den man en de vrouw at. Hij werd moedwillig en driest, hij vernielde al het aardewerk, hij vertrapte het zaaigoed en de pleegouders konden het niet verhinderen.

Toen kwam, door een goeden geest gezonden, de weldadige vrouw Eunomia in het dorp, die in alle huizen rust en orde bracht en zij keek naar de jongens met den vinger opgeheven. Ook zij had een wonderlijke kracht zoodat terstond de eene van het bed verrees en de andere nederig werd. Dien zomer zag men Calamitus weer kwijnen, maar Prosperus had lachende wangen met een blos en zoo goed hielp hij bij het werk dat er een dubbele hoop van vruchten werd gewonnen.

En zomer na zomer ging in rust en voorspoed, met helderheid over al de huizen van die streek en voorraad in de schuren. Prosperus groeide tot een sterken zoon, deugdelijk in den arbeid, bemind van allen, terwijl Calamitus integendeel een luiaard bleef, mager van afgunst, geschuwd om zijn kwaadwilligheid. Men sloeg ook weinig acht op hem en wie hem tegen kwam wendde het hoofd van hem af.

Zoo lang duurde de tijd van welvaart dat het scheen of de fortuin zelf haar woning in dit dorp had en toen op een dag Calamitus zijn pleegouders verliet was de eenige stoornis van het geluk verdwenen.

Maar al het jaar daarna keerde hij terug, vergezeld van de vrouw Megaera, een afschuwelijk wezen met het haar van zwarte slangen om het hoofd, en ook hij zelf was leelijk geworden en veel grooter, veel sterker dan zijn broeder. Megaera zette hem aan en hij sloeg Prosperus bij zijn werk op het veld zoodat hij bloedend op den grond viel, hij sloeg de pleegouders en hij schreeuwde met zoo groote stem dat niemand het huis durfde te naderen. Daarna ging hij naar andere huizen waar hij geweld deed, slaande, brekende, vernielende, en al grepen moedige mannen en vrouwen hem bij den hals om hem tegen te gaan, hij

[p. 577]

was veel sterker, hij deed wat hij wilde. Toen de vrouw met het slangenhaar zijn broeder had weggevoerd, heerschte hij hier als een dwingeland, etende en drinkende van het beste, zooveel dat anderen ontbeerden, en wie morde bestrafte hij wreed. Andere afschuwelijke vrouwen kwamen hem bezoeken, Tisiphone en Alekto, slangendraagsters gelijk de vorige, en ook Pandora die ziekten bracht. Het vee werd voor hen geslacht, het graan verkwist, zij zwelgden en brasten met Calamitus, en in het dorp kwam de ellende van honger en wanhoop. Dit duurde een jaar dat langer dan een eeuw scheen.

Toen, met de nieuwe lente, keerde Prosperus terug, geleid door drie schoone, zachte vrouwen die de Chariten heetten, en hij was nu een krachtige man, grooter dan zijn broeder. Hij greep hem aan en voerde hem voorbij de bergen, de leelijke vrouwen vluchtten al zoodra zij de schoone ontwaarden. De heele streek zong en vierde feest voor de bevrijding van den onderdrukker en toen ook Asklepios en Hygeia waren gekomen en de kranken genazen keerde spoedig de welvaart hier terug. De zon straalde aan den blanken hemel, de man en de vrouw werkten met Prosperus, de akkers en de boomen droegen mild en de avonden waren zoet van den duivenlach der Chariten.

Maar ook de schoonste ster moet dalen en eens kwam hier een dwaze vrouw, verschoppeling van de goden, die alleen uit grilligheid met de menschen speelde. Een dag behaagde het verblijf haar, toen fronste zij de wenkbrauwen omdat een grijsaard haar had uitgelachen, boos verliet zij deze plaats en zij was het die Calamitus weer hierheen zond. De man en de vrouw hadden al geleerd dat de voorspoed niet bestendig is, zij hadden al gevreesd den verbreker van rust en orde terug te zien, maar thans bracht hij monsters tot genooten, zoo verschrikkelijk als men in een giftigen droom niet ziet. Drie van hen hadden arendsklauwen waarmee zij eerst al het voedsel grepen, zij verslonden het, de streek vervullend van hun gekrijsch, en zelfs met de kruimels vlogen zij heen. Dan grepen zij de jongelieden en lieten ze in den afgrond vallen. Voorts kwam er het oud wijf Medusa, bedekt met adders en ongedierte, wie haar zag versteende van den schrik. Nog erger ramp bracht de slechte tweelingbroeder nadat hij Prosperus verjaagd had, dat was de wilde vrouw Enyo, Discordia's dochter, met den geesel in den hand, gevolgd door woestelingen die de huizen plunderden, den brand in de schuren

[p. 578]

staken, de ouden en de jongen moordden, de wegen alom werden rood van bloed en de nachten huilden.

En toen de duisternis stom was geworden schreden er drie zwarte gedaanten over de velden, biddend zacht en diep van stem. De man en de vrouw in hun donkere plaats vouwden de handen om verlossing, de gebeden stegen hooger, zoo hoog dat iemand ze hoorde. En bij den dageraad was het geweld gedaan. Haastig vluchtten de roovers en de moordenaars, door de monsters aangevoerd, voor twee gestalten die uit het licht verschenen met takken van olijf en palm, schenksters van de victorie en den vrede. Dat was een verlichting voor allen in dat land die al geloofd hadden dat de tegenspoed zou blijven, groot en onbarmhartig, en nu zagen dat ook de voorspoed terugkeerde, grooter dan voorheen.

En of die oude spotter ook mocht zeggen dat een grootere Prosperus door een nog grooteren Calamitus wordt gevolgd, zoo heerlijk als de voorspoed werd in de nieuwe dagen had noch de man noch de vrouw ooit gehoopt. Nog voor de kinderen en de kindskinderen bracht Prosperus de weldaad in het land.

1941