Verzameld werk. Deel 8

[p. 306]

De trouwe zeeman

Talloze boeken zijn er geschreven over de vraag waarom de liefde dikwijls onbegrijpelijke omwegen kiest om tot haar doel te komen, dwaalpaden waar het hart geen hoop meer ziet en verder gaande toch het geluk vindt, maar niemand weet er nog het ware van. Sommige geleerden spreken van beproeving en loutering die het hart nodig heeft om de liefde te mogen bevatten, andere noemen het onnozel de liefde enig doel toe te schrijven. Moralisten, biologen en zelfs dichters hebben er een oordeel over, soms verstandig, maar soms zo verbluffend als de bekentenis van die zielkundige die niet eens wist wat een ziel was. Wie echter de liefde wil bewonderen zoals zij zich in de mens openbaart moet haar driften, haar grillen en haar wegen niet onderzoeken, want het onderzoek leidt naar het skepsis, vaak helaas tot geringschatting. Zie eens aan hoe wonderlijk de natuurkracht bij de dieren werkt, bij de redeloze insekten en het verknochte vogelpaar. En hoeveel schoner bij de mensen die, wanneer het lot ze scheidt, ook door de herinnering hart aan hart verbonden blijven.

Het paar Wobbe en Siene, hoewel zij behalve in de liefde maar gewone mensen waren, gaf hiervan een voorbeeld zo mooi dat men er wel een gedicht over zou willen maken.

Het gebeurde lang geleden. Op het IJ voor Amsterdam zag men nog zeilschepen en dicht bij de plaats, waar nu het museum staat, lagen weilanden. Daar was een vaart, de Boerenwetering, waar aan de oever een fabriek stond van waskaarsen, toen nog algemeen gebruikt. Veel vrouwen en jonge meiden, die in de volksmond kaarsepitten heetten, vonden er werk, stoere, knappe afstammelingen van het ras van vissers, de eerste bewoners van de stad. Met een enkele donkere uitzondering waren zij vlaskleurig van haar, dat zij gladgestreken over het voorhoofd droegen. Wie tegen zes uur langs de wetering ging zag ze in troepjes op de pont oversteken, breed in de rokken, met schelgekleurde doeken om de hals, en zodra zij op de wal gesprongen waren koppelden zij zich arm aan arm vast in brede rijen. De jongeman of het heertje deed dan beter een zijstraat in te slaan want in

[p. 307]

de groepsgeest van die meiden kon de humor vernietigend worden. Zingend en lachend keerden zij naar hun buurt terug, door de nauwe straten, over de hoge bruggen, steeds in rijen waarvoor zelfs een agent opzij ging, een ergernis voor de deftigheid, een lust voor de bewonderaar van schone volksaard.

Een van de mooisten, groot en sterk, met het witgoud haar op de kruin gewonden, was pas zestien jaar en heette Siene, naar de stadspatroon Sint-Nicolaas. Geen van de vriendinnen die niet eerlijk bekennen zou dat zij de knapste was, daarom wisten zij ook wie de ogen trok wanneer er jongens liepen achter hun rij. Dat zij zo mooi was als Wobbe vond had niemand toch gedacht, maar zij zongen dat het alleen maar van de liefde kwam. En soms liep Wobbe alleen achter ze en zong terug, ja, dat er in zijn hart maar één bestond. Dan kwam er een ogenblik dat Siene zich losmaakte van de vriendinnen, dat zij ergens een hoek om in de schemering verdween.

In het voorjaar stak zij alleen op de pont de wetering over, veel knapper dan zij geweest was met het blinkend blauw van de ogen, het helder rood en blank van haar gezicht en de japon glad gesteven. En zij wachtte niet op de anderen, maar ging haastig rechtsaf naar het pad met bomen. De vriendinnen kwamen er gauw achter dat Wobbe een jongen was om eerlijk mee te lopen, flink en vrolijk, al vonden zij wel dat hij het wat erg te pakken had, want hij kon zulke gekke dingen zeggen en hij deed niets dan lachen en zingen wanneer zij hem ook tegenkwamen met Siene aan de arm. Allen zeiden dat zij zo'n goede jongen waard was, alleen over zijn beroep waren zij het niet eens. Sommigen dachten dat een meisje aan een zeeman zo weinig had omdat hij meest van huis was, anderen vonden dat een jongen van de zee zoveel frisser was en altijd goed van hart, en daar moest men iets voor over hebben.

In de zomer, toen zij tranen hadden gezien, kwamen zij te horen dat Wobbe met zijn schip uitvaren moest. Tien meiden bleven weg van de fabriek die morgen, want zij konden Sien toch niet alleen laten in de narigheid van het vaarwel. Maar gelukkig was het niet alles narigheid toen zij daar op de kade stonden, al moesten ze allemaal de zakdoek veel gebruiken, er was toch ook wel wat te lachen, met de malligheden van dat zeevolk. Wobbe had zijn meisje lang vastgehouden tot hij niet anders kon en haar los moest laten omdat er van het schip geroepen werd. Maar toch

[p. 308]

ging hij niet weg, hij pakte allebei haar handen en hij zong nog eens zijn gekke liedje van: Die handjes, o die handjes zal ik nooit vergeten! Het leek wel of hij van niets anders wist dan van haar handen en die waren wel niet zo groot als de zijne, maar klein toch niet. Zij moesten erom lachen en tegelijk ook met de zakdoek vegen. Toen klom hij tegen het schip op met: Atjuus en houd je goed, en Siene stond dicht aan het water. En pas zagen ze dat het schip van de kade ging of Wobbe dook weer op, staande op een touw en zwaaiend met zijn muts, en weer zong hij van de handjes die hij niet vergeten zou.

Een lang jaar moest Siene geduldig zijn, hopend van dag tot dag, en toen hij opeens weer voor haar stond was het toch nog onverwacht. Maar het werd weer een tijd van lopen door de donkere straten, arm aan arm, en zacht praten en soms wat zingen met mekaar. Wobbe had in de verre landen zo veel gezien dat zij er wel altijd naar luisteren kon en hij vertelde ook zo mooi. En hij had al gespaard, hij had al een plan bedacht. Maar zij waren nog zo jong dat zij best een jaartje wachten konden. Het had al te kort geduurd toen hij weer weg moest, de vriendinnen stonden er weer met de zakdoeken en riepen van: Jongen houd je taai! terwijl Wobbe weer van de handen zong.

Neen, een gezellige verkering was het niet voor Siene, want nog tweemaal ging het zo dat hij een jaar wegbleef zonder taal of teken, dan terugkwam voor zij erop bedacht was en dan weer naar zee moest, ver van hier. De oudere vriendinnen beklaagden haar al, verwonderd hoe zij eraan wennen kon altijd vaarwel te zeggen en te wachten, het was niet alles als dat zo het hele leven moest. En haar moeder moest er niets van hebben, ze zei dikwijls: Wat heb je aan een zeeman? het is volk waar je geen staat op maken kan, vandaag hier en morgen daar. Maar Siene had een standvastig hart en ze keek niet naar andere jongens, hoe zou het ook kunnen daar ze immers wist dat er voor haar geen ander was dan Wobbe alleen. Haar moeder zei: Kind, je moet het zelf weten, een zeeman is een ongestadig mens, daar hebben we al zoveel van gehoord. Hij doet zich aardig voor, maar gaat hij varen dan verkeert hij met de meisjes van pleizier. Zet jij je zin maar op een ander.

Dat klonk verstandig, maar het was makkelijker gezegd dan gedaan. Sienes vader zeide ook: Die meid heeft de liefde in de ziel, daar kom je niet vanaf.

[p. 309]

En zo was het ook. Toen het al meer dan een jaar geduurd had en haar zeeman nog niet terug was merkten de vriendinnen dat zij stil en eenzelvig werd, wat later van de fabriek ging en ten leste nooit meer met ze mee naar huis liep. Die vriendinnen hadden ook verkering, de ene na de andere trouwde, zo kwam het dat ze hoe langer hoe minder van Siene wisten. Alleen de buren spraken er soms over dat zij erg op de proef gesteld werd, want welgerekend was Wobbe al twee jaar weg en schrijven deed hij niet omdat hij het niet geleerd had. Misschien was zijn schip vergaan en lag hij al diep in de zee.

Wie kon er in die tijd weten wat er met schip en man gebeurde als zij op de verre wateren voeren? Er gingen er zo veel weg van wie geen mens ooit meer wist, zo veel die gauw vergeten waren.

Het had met Wobbe weinig gescheeld of hij had zijn rustplaats gevonden in de diepte. Maar hij werd opgepikt door een walvisjager en hoewel hij toen het leven hield begon daarmee een lange tijd van tegenspoed en beproeving, te veel om het zich op de oude dag nog te herinneren. De zeeman, die geen kind of kraai heeft, vindt zijn voldoening op elk schip onder elke hemelstreek, als hij de kost en tabak maar krijgt en varen mag is het genoeg. Maar heeft hij een dierbare die op hem wacht, dan woont zijn hart aan wal. Dan is het piekeren bij het werken rekenenen tellen van de dagen voor hij haar weer mag zien. En voor Wobbe werd het tellen al te zwaar met tegenslag op tegenslag. Eerst was het twee jaar varen zonder iets anders te zien dan eilanden met wilden en dat was zijn ergste tijd omdat hij er nog aan wennen moest niet te weten wanneer hij haar terug zou zien. Om zijn moeiten te vergeten dacht hij maar aan die handjes, dat maakte hem weer vrolijk. Toen kreeg hij een ongeluk ergens onder de vreemden en hij trok het zich niet aan, maar het duurde weer zoveel langer. Toen, om aan het brood te komen, moest hij gaan varen heen en weer zonder kans een schip te ontmoeten op Amsterdam. Het was erg voor Sien, maar ook voor hem. Soms maakte hij zich ongerust, men kan niet weten wat er zo ver weg met een mens gebeurt. Maar dan dacht hij weer aan die handjes tot hij ze voor zich zag en hij zei altijd bij zichzelf: Sien is een meisje waar niets aan veranderen kan, al zou de tegenspoed ons tot het einde laten wachten.

Wobbe kreeg nog veel meer tegenslagen, maar hij achtte het niet want hij had in de gedachte het mooiste dat hij wensen kon.

[p. 310]

Hij kon het ook makkelijk dragen omdat hij zeker wist, dat wat er gebeuren mocht en hoe lang het ook duurde, de dag zou komen dat hij Sien voorgoed in de armen hield.

Eerst toen hij naar huis kon varen besefte hij hoeveel tijd er voorbij was. En toch is er niets veranderd, dacht hij.

Op straat, zoekend naar het huis dat er niet meer was, zag hij een vrouw die staan bleef en riep: Daar heb je Wobbe! Ken je me niet? Een vriendin van vroeger was het en zei hem waar Siene woonde. Daar klopte hij en ging binnen. Een paar kleine kinderen keken hem aan, op het kastje stond zijn portret. En Siene kwam in de deur. Of zij wou of niet, hij nam haar in de armen. Toen kreeg ze een kleur en zei: Ik dacht dat je nooit meer kwam. Toen heb ik maar ja gezegd en ik heb zes kinderen. Het was een goede man, maar ik dacht toch altijd alleen aan jou. Je moet het zelf maar weten.

En Wobbe zei: En die handjes dan, o die handjes, die zijn toch nog dezelfde.

Zij kregen elkaar, ja, maar met dat al kan niemand zeggen waarom de liefde zo'n lange omweg nam.