Verzameld werk. Deel 8

[p. 296]

Het meer der geloften

Hij was een waardig heer geworden, vrolijk met zijn vrienden, bewonderd om zijn duurzame jeugd, zijn bevallige manieren, zijn fraaie klederen, een man met de faam van bekoring voor vele vrouwen. Toen zag men dat in weinig tijds zijn haren grijsden. Hij werd schuw en zacht van spraak, de weemoed staarde uit zijn ogen en het enige dat men over hem vernam was dat hij goede werken deed in het geheim.

Dit was de droom geweest die zijn ziel veranderd had:

In de zaal, waar de zon scheen, stond hij naast de koning, luisterend naar het fluiten van de vogels in een boom. Uit de verte naderde het geluid van hoefklep in galop, een zwerm zwarte vogels steeg fladderend uit het loof. Voor de treden van de deur verscheen een rode schimmel, rijk geschabrakt met groen satijn, dragende een jonkvrouw in rechte houding. Zij was gekleed in een gewaad van gele zijde, nederhangend tot de grond, en aan haar voorhoofd onder de gele kap was een gouden kruis. Haar ogen, op hem gericht, had hij eerder gezien, hij wist niet waar, hij kende haar en hij kende haar niet. En zij strekte de arm en zij riep: Gevloekt de trouweloze! Toen steigerde het paard en draafde heen.

Hij zag nog hoe de koning met afschuw naar hem keek, hij vluchtte terwijl hij zich uit schaamte de klederen van de borst rukte en achter zich hoorde hij geraas van vallende stenen.

Daarna dwaalde hij door een woud, de stammen der bomen rezen er hoog tot het bladergewelf, zo dicht dat hij rondom slechts schemer zag, schemer en donkere stammen. Hoe lang hij hier gedwaald had wist hij niet, maar hij was mager geworden en zwak, zijn benen wankelden, zijn hoofd boog voorover. Diep in zijn hart lag een steen, de schaamte, en in zijn hoofd woelde een vraag heen en weder: Wat heb ik gedaan?, de vraag waarvoor hij alles had vergeten. Soms liep hij hard, tot hij hijgde, om zich van de zwaarte in zijn binnenste te bevrijden, soms stond hij stil en riep luid weer de vraag: Wat heb ik gedaan? Zo doolde hij door dat woud tot de dorre bladeren rondom hem dwarrelden,

[p. 297]

tot een nieuw groen loofdak voor de wolken groeide. Er was veel tijd vergaan.

Nog dwaalde hij her en der met die zwaarte door het duister, zonder hoop de zon terug te zien, toen hij op een nacht een schijnsel ontwaarde en naderbij gekomen hoorde hij daar vreselijk geluid, brommen waarvan de grond onder zijn voeten trilde, bruisen als van een verre zee. De kracht keerde terug, zwellend in zijn armen, eindelijk kon hij tonen dat hij zijn moed niet verloren had. Binnen een spelonk zag hij in een groenachtig licht twee strijdende beesten, een glinsterende slang, groot als een boom, die een zwarte leeuw, liggende op de rug, in zijn kronkels gevangen hield. Voorwaarts sprong hij en greep de slang met beide handen aan, hoe het beest ook wrong en de aarde sloeg, de rots versplinterde, hij worgde het.

Toen opende zich het woud voor hem. Hij liep een glooiing af naar de horizon waar een streep van vuur lag, de zwarte leeuw ging aan zijn zijde. Hij begreep dat hij ver moest lopen eer hij die horizon bereikte, maar hij werd hongerig, hij voelde een begeerte en plotseling was de zwaarte uit hem verdwenen. De leeuw bracht een hertebok voor zijn voeten, het was de leeuw die hem diende en een stapel hout legde voor het vuur. Terwijl hij roosterde van het hert hoorde hij een vrouwenstem, klagelijk zoals een waanzinnige roept, gillend om hulp, en het land bleef stil. Sommige woorden verstond hij ook. De woorden geliefde en trouweloos, hij hoorde ook een naam en hij verwonderde zich dat hij geen naam had. Zich omkerend zag hij eensklaps in de schijn der vlammen, met koorden gebonden aan een gebroken pilaar, die jonkvrouw in gele zijde die hem eenmaal verschenen was en hem gevloekt had. Hij herinnerde zich wie zij was, Manegeel, de dienstjuffer met wie hij als kind gespeeld had in de boomgaard. Haar hoofd met de vlechten hing op de borst, de ogen waren gesloten zoals die van een stervende, maar de lippen waren nog rood van kussen. Haastig wond hij de koorden los, toen verrees zij recht en fier, strekte de arm om hem af te weren en sprak: Wees gevloekt. Omdat ik uw wonden geheeld heb, omdat ik u verdedigd heb, uw ziel en uw eer, moet ik hier sterven, maar nu ge mij bevrijd hebt en ik nog meer ellende moet verduren, breng ik u naar het meer waar op de bodem uw geloften liggen, verdedig daar uzelf.

En weder vroeg hij: Wat heb ik gedaan? Ik heb de leeuw en u

[p. 298]

bevrijd. Maar weder schaamde hij zich en voelde zich vernederd.

Zij hield de vinger op, hij zweeg en volgde, de leeuw ging dicht naast hem. Zij daalden tussen de gesteenten, het was een breed veld waar zij gingen, donker en paars getint, steeds nederwaarts glooiend, bedekt met een lage hemel. De lucht werd zwaar en benauwend. Allengs waren het hogere stenen en blokken waarlangs zij hem voerde, soms een doorgang gevend zo nauw dat de flank van de leeuw tegen zijn benen drukte, en eindelijk raakten de rotsen ook boven hem te zamen. Voor een opening, paars verlicht, bleef zij staan, wijzend, met de hand nederwaarts gestrekt. Daar lag een diepe kom, waarboven nevelen krulden, grauw, dof glanzend, en rondom stonden kale bergen. Eerst toen zij nogmaals wees en zeide: Kom, onderscheidde hij in het midden een rimpelloos meer, met helder zwartachtig water, maar hij liep nu snel om haar te volgen. En toen zij aan de oever stond en haar gewaad daar aan haar voeten nederviel, durfde hij niet te naderen, hij bleef achter haar naast een koude rots. Zij wierp een steen in de hoogte die spattend in het water stortte en donkere rimpels spreidde over het meer.

Daar rees een slanke nevel uit, die naderde en openging. Het was maar een tengere gedaante die nu langs de oever tot hen kwam, een jong meisje met een smal gezicht en de ogen neergeslagen, de handen gevouwen en de kin in een doodswade gewikkeld. Toen zij voor hem stond, de dunne vingers ophief en hem aanzag, herkende hij de ogen en hij voelde de gloed der schaamte. Zij sprak met een hoge kinderstem: Gevloekt die de liefde bedroog, die zijn behagen nam en mij het hart doorsneed. Door de eeuwen zal hij gaan met valse maskers, geslacht na geslacht zal vrolijk om hem zijn en hem verachten, de verrader. De liefde heeft hij bedrogen, de liefde zal hem niet kennen.

Zij week terug terzijde van Manegeel, die weder een steen nam en in het water wierp. Een gedaante met een blanke borst en de handen uitgespreid zweefde recht naar voren. Hij kende haar want hij had haar gezocht toen hij een jongeling was en hij had haar een eed gezworen, maar wat die eed geweest was kon hij zich niet herinneren. Haar stem klonk koud: Gevloekt de leugenaar. Schuldeloos glansden zijn ogen en hoog klonken zijn woorden toen hij zwoer mij te zullen dienen met zijn bloed, met zijn heil. Toen ik de armen voor hem geopend had heeft hij mij verraden. Eerst heeft hij gezwegen, dan gedraaid en geloochend

[p. 299]

en verblind van begeerten heeft hij valse taal gesproken. Waarom is hij teruggekeerd aan het meer waar diep zijn geloften liggen? Heeft hij de vloek vergeten? In iedere tijd zal hij herboren worden, die de waarheid heeft verloochend, in iedere tijd zal hij liegen, maar geen mens die zijn woorden aanneemt.

Koud en rillend stond hij terwijl hij haar aanstaarde, hij wilde haar gelaat zien, maar er kwam een mist voor zijn ogen. En zij kruiste de armen en trad ter andere zijde van Manegeel, die ten derden male een steen nam en midden in het meer wierp. Uit de rimpels rees een gedaante gehuld in een kleed als ivoor, een zwarte doek om het hoofd gewikkeld, en toen zij genaderd was en de ogen op hem nedersloeg, wankelden zijn benen, met de handen voor het gezicht hoorde hij haar aan: Gevloekt de onrechtvaardige, de rover, de bedrieger. Tot het einde der eeuwen zal hij leven van het onrecht, bij vele mensen zal zijn roof zijn en zijn bedrog om fraaie kleren en goud, maar nooit wordt hij sterk genoeg om de eed, die hij zwoer aan de rechtvaardigheid, uit de diepten terug te vinden. De rechtvaardigheid heeft hij geschonden, zijn loon is de rechte vloek.

En zonder hem aan te zien schaarde zij zich in de rij. Manegeel wierp ten vierden male een steen en waar die viel steeg een gedaante in brede blauwe plooien, een vrouw met een hoog voorhoofd. Hij kende haar want zij was goed voor hem geweest, ja, hij herinnerde zich dat hij aan haar borst het geluk had gehad. Mild was haar aangezicht, vloeiend klonk haar stem toen zij bij de anderen staande sprak: Gevloekt de harteloze. Toen ik vederlag in zwakheid heeft hij zich afgewend. Toen ik om water smeekte voor mijn dorst heeft hij mij niet gehoord. Toen ik mager was geworden en voor hem knielde heeft hij mij verlaten. In eenzaamheid zal hij sterven, hij zal herboren worden in een winternacht, van levensspanne tot levensspanne zal hij gaan in geleende klederen, maar geen mens zal om hem klagen. In tranen zal ik aan hem denken want er is geen hoop voor de onbarmhartige, waar en in welke tijd hij ook leeft.

Zij verborg het hoofd in de blauwe mantel en bij de anderen stond zij gebogen en afgekeerd. Ook hij hield het hoofd op de borst. Hij hoorde weder de val van een steen in het water, maar hij durfde niet op te zien. Twee gedaanten traden aan de oever, een grote die een kleine dicht in de plooien van haar wit gewaad

[p. 300]

hield. Diep klonk de stem van die grote: Gevloekt. Hij heeft zijn woord gegeven, zijn trouw gezworen. Ik heb niet geklaagd dat hij mij verliet, want ik kende zijn geringheid. Maar de trouw aan een kind heeft hij verraden. Wie kent er groter ontrouw? Gevloekt.

En de stem der kleine herhaalde gelijk een zachte echo: Gevloekt.

Toen was het stil. De nevelen daalden dichter over het meer, de bergen verrezen hoger en de leeuw keek hem met vurige ogen aan waar hij op de knieën lag met het hoofd tegen de rots. Het was maar een kleine steen die Manegeel in het meer wierp, er spatten maar weinig druppelen op. Hij hief het gelaat en zag een gebogen gedaante, strak in een zwart gewaad, en van haar schedel hingen de laatste grijze haren. Hij herinnerde zich een tijd toen hij een kind was op de schoot van een vrouw die op hem nederschouwde, zij had een gelaat gelijk deze. Haar stem klonk als de verstervende tonen van een orgel: Hij was mijn kind. Ik ben het die zeggen mag wat hij gedaan heeft. De eer, die hem bij zijn geboorte werd geschonken, heeft hij verloren. Laat ons wachten in de diepte, laat ons bidden tot hij die terugvindt.

En allen vouwden de handen voor de borst.

Eenzaam stond hij, de tijd vlood heen. Hij hief de handen naar het meer waar het raadsel verborgen lag waarom hij zijn geloften had gebroken.