Verzameld werk. Deel 8

[p. 291]

De zoete inval

Lange tijd is het voor de historicus een raadsel gebleven waarom de koning van Skrop de bergen opging en er weer afkwam, vermoedelijk zelfs zonder zijn soldaten, gelijk het in het lied heet:

De koning van Skrop ging de bergen op
Met zevenduizend huzaren,
Hij kwam op een draf weer de bergen af,
Hij is in een schuitje weggevaren.

Tevergeefs heeft men gezocht naar de ligging van het land Skrop en menigeen heeft die koning voor een voortbrengsel der fantasie gehouden, gelijk een koning van Frankrijk, een hertog van York uit de kinderrijmpjes, die eveneens de heuvelen opgingen, vergezeld van grote legers, en er weer afkwamen zonder bekende reden. Eerst na de fameuze krijgsverrichting van maarschalk Tap is het vermoeden gerezen, dat het in een ver verleden een zekere veroveraar op dergelijke wijze vergaan was.

Maarschalk Tap, of Tabbert zoals hij eigenlijk heette, was een degelijk veldheer, die de strategie door en door verstond, maar een hatelijk mens, evenals trouwens al zijn hoofdofficieren onbeminnelijke lieden waren en dat kwam wellicht omdat men hen in hun vaderland niet op humane en oordeelkundige wijze behandeld had. Zij mochten geen eigen mening hebben, zij mochten niet eens de uniform dragen die hun het beste stond, zij mochten dit niet en dat niet en werden de hele dag grof afgesnauwd. Wat wonder dat zij zich wreekten op hun minderen niet alleen met onbetamelijk vloeken en schelden, maar ook met onmatige gestrengheid. Wat wonder dan dat die minderen slechts uit vrees gehoorzaamden, met gezichten waarop diepe minachting te lezen stond, niet uit toewijding of plichtsbesef. Op zulke slechts met dwang bestuurde minderen, het is bekend, kan men geen onbeperkt vertrouwen stellen. En minderen waren, ten aanzien van het oppergezag, ook de hoofdofficieren, ja, ook de maarschalk zelf.

[p. 292]

Toen men het nu daarginds in het hoofd kreeg het gezegend en welig Kokanje te veroveren en de maarschalk het bevel gaf aan het hoofd van een groot, onberispelijk uitgerust leger dat land binnen te rukken, hoorde hij het aan met een strak gezicht zonder te laten blijken dat hij de opdracht aanvaardde uit krijgsmanseerzucht, geenszins uit vaderlandsliefde of eerbied voor zijn superieuren. Hij riep terstond zijn staf bij zich en deelde de officieren zijn krijgsplan mede op de hem eigen toon van ongenaakbaarheid, kortaf. De chef, die een inlichting wilde vragen, kreeg ten antwoord: Zwijgen. Gehoorzamen. De generaals ontvingen hun bevelen, de kolonels de hunne, en zo verder tot de subalternen en de kornetten. De subalternen en de kornetten waren eigenlijk nog volstrekt geen krijgslieden, maar goede vrolijke jongens, die dienden omdat zij dienen moesten, en zich liever aan vrede en vreugde hadden gewijd. Hetzelfde kan gezegd worden van de manschappen, die helemaal geen soldaten waren in de eigenlijke zin des woords, maar gewone jongens uit alle standen, de meeste met een goed hart, die liever thuisbleven, hun beroep uitoefenden en hun spelletjes deden. Sommigen hadden ook veel verstand, zoals wel meer voorkomt bij jonge mensen, en vroegen zich af waarom zij uit veroveren moesten gaan. Maar genoeg verstand om te begrijpen dat het eigenlijk het vaderland was, dat zij gehoorzaamden, hadden slechts enkelen en die zwegen uit eerbied voor het vaderland en deden hun plicht zoals anderen.

Hoewel er dus geen sprake kon zijn van een wilde horde, gloed van geestdrift of bloeddorstigheid, was dit leger met zijn tucht en zijn gehoorzaamheid toch een macht die in een oogwenk een weerloos volk als de Kokanjers kon overweldigen.

Het is dikwijls het onverwachte dat gebeurt. De Kokanjers overwonnen het leger van de maarschalk en dat op vreedzame wijze.

In de geschiedboeken kan men lezen hoe het leger van Tap het land binnentrok, voorop de ruiters met zware houwers, gevolgd door ontzettende kanonnen, daarachter de voetsoldaten met de nieuwste achterlaadgeweren. De voorhoede, aangevoerd door een luitenant, ontmoette aan de grens een veldwachter, die verbaasd bleef staan en vroeg waar zij naartoe moesten. Toen zij zeiden: Naar de hoofdstad Abelem, antwoordde hij dat het een hele wandeling was en dat zij voort moesten maken om er die

[p. 293]

dag nog te komen. Aangezien zij geweren droegen buiten jachttijd volgde hij ze, maar niet ver want zij liepen te hard. Hij stond ze nog na te kijken toen er een kolonel kwam aangereden, omringd door tamboers en soldaten met vlaggetjes. Aan de pet tikkend vroeg hij beleefd of mijnheer eraan denken wilde niet te schieten. De vraag was overbodig want de kolonel had de hoop op schieten al opgegeven. Bij het overschrijden van de grens had hij dadelijk gevoeld dat dit een land was waar de vrede woonde en ademde. Tevergeefs had hij uitgekeken naar bastions, versperringen, hinderlagen, het enige wat hij zag waren uitgestrekte akkers met rijpend graan, klaproosjes en korenbloemen en op gezette afstanden kleine maar zindelijke hoeven, waar spelende kinderen hem toewuifden. Het scheen dat er ook over de tamboers en de trompetters een bevrijdende geest was gekomen, zij speelden of zij er zelf schik in hadden en de soldaten zongen luid.

Toen zij in de namiddag het dorp Hupvoort bereikten had men daar al van hun komst vernomen, de vlaggen wapperden vrolijk, de harmonie stond te wachten, met burgemeester en voltallige raad, op hun best gekleed. Zij omringden de kolonel, de hoeden zwaaiend, de handen uitgestoken, zij zeiden dat hij een goede dag gekozen had want de kermis was net begonnen. Het was ongelofelijk zo veel die soldaten te eten en te snoepen kregen, haring, worst en limonade, de kolonel zelf kreeg een onbedwingbare begeerte bij de reuk van oliebollen, hij at er tien en toen hij betalen wilde zei de vrouw: Welneen, man, eet er gerust nog maar tien, wij weten hoe het hoort met de vreemdeling en thuis krijg je niet genoeg. En de soldaten zaten in de draaimolens met de meisjes, de kapiteins dansten de horlepijp met de boeren en dachten niet meer aan de tucht. Pas drie dagen later vertrok de troep om inderhaast de achterhoede in te halen en bij het afscheid zei de burgemeester: Doen jullie maar of je thuis bent, hoor.

Aangezien er in ieder dorp enige jongens de uniform aflegden op de uitnodiging om er als aangenomen zoon te blijven, was het maar een handjevol manschappen waarmede de kolonel zich bij het reeds te Abelem gevestigd hoofdkwartier vervoegde. Toen hij van de generaal een standje kreeg omdat hij te laat kwam en bovendien niet gehoorzaam keek, maar lachte, bleek uit zijn antwoord dat hij al iets van de geest van Kokanje had overgenomen. Loop naar de duivel met je discipline, zeide hij, wij zijn hier vrije mensen en laten ons niet commanderen. Hij nam ter-

[p. 294]

stond ontslag, zette de sabel in een hoek en liet zich inschrijven als rustend burger van Abelem.

Hij was de eerste hoofdofficier die dit deed, maar van de subalternen hadden reeds vele een net burgerpak gekregen.

Toen ook de voorhoede in de stad was aangekomen en daarmede de gehele legermacht in de omtrek verzameld was, besloot de overheid een groot feest te geven ter ere van de veroveraars. In alle straten werden muziektenten opgesteld, guirlanden en lampions gehangen. Karrevrachten wijn en bier werden aangevoerd, karrevrachten koek en taart. Bij het ochtendkrieken al speelden de torenklokken de aardigste deuntjes uit het land der overwinnaars, iedere dag tot de avond toe, ook hun volkslied, dat echter weldra op verzoek van de maarschalk, die er nooit van had gehouden, werd weggelaten. De koning kwam zelf in de stad om de opperofficieren te complimenteren en hun enige ordetekenen te overhandigen. Het was een drukte in de stad, een rumoer van vrolijkheid en gezang zoals men hier nog nooit had beleefd. De soldaten hadden geen tijd naar hun kwartieren terug te keren, zo veel werden zij door de bekoorlijkste meisjes ten dans gevraagd, zij dansten uren achtereen de zonderlinge dansen die toentertijd in de mode waren, vooruit en achteruit huppelen, buigen, draaien, zwieren. Niet alleen de soldaten en de luitenants dansten en zongen, ook de kapiteins, ook de hogeren. Slechts de maarschalk Tabbert, twee bejaarde generaals en een sergeant-majoor onthielden zich van deze soort uitbundigheid. Wel keken die generaals altijd vergenoegd toe, dronken zij gemoedelijk een glaasje mee en lachten zij wanneer een troepje feestvierders in een kring rondom hen dansten. De gestrengheid, die zo nodig was in de met gezag beklede militair en waarin juist deze militairen uitblonken boven andere, bleef slechts op de aangezichten van maarschalk en sergeant-majoor.

De maarschalk dacht: De naam van Tabbert staat met recht in het boek der glorie, maar wat nu? Er is geen sprake van dat ik de manschappen hier weer weg krijg. Wat zal men daar in het vaderland van denken? Men kan nog een legermacht zenden, maar meer roem dan ik behaald heb kan een ander hier niet behalen. Hij bevond zich in een moeilijk geval. Toen besloot hij de overheid te verzoeken een eind aan het feest te maken, in de hoop dat de soldaten weer eens aan hun plicht mochten denken.

Het werd rustig in de stad, zeer rustig. Maarschalk Tap zag

[p. 295]

geen enkele uniform meer, behalve dan van de sergeant-majoor. Op straat lopend herkende hij onder de burgers geen enkele militair, omdat zij nu de uitdrukking van het gezicht veranderd hadden. De sergeant-majoor, naar de reden daarvan gevraagd, sloeg aan en zeide : Dat komt, maarschalk, omdat alle jongens een meisje hebben gevonden en sommige zijn al getrouwd. Zo, zei de maarschalk, dat is een andere tactiek.

Hij dacht erover ook maar hier te blijven als hij zekere bezwaren weg kon ruimen. Ten eerste vond hij de burgers te familiaar met hem. Op straat kwamen kleine kinderen naar hem toe om hem een handje te geven. Jonge dames, die hij nooit de eer had te ontmoeten, knikten hem met een lachje toe. Ambachtslieden zeiden in het voorbijgaan: Dag Tap. En ten tweede kon hij mevrouw Tabbert, na zo lang met haar getrouwd te zijn zonder ooit woorden met haar te hebben, niet alleen laten. En hij vreesde dat zij te veel vaderlandsliefde had om zich hier te vestigen. Na lang beraad besloot hij terug te keren. Alle notabelen deden hem uitgeleide aan het station, met bloemen en geschenken, onophoudelijk herhalend dat het zo jammer was hem te zien vertrekken.

En zo eindigde de verovering van maarschalk Tabbert op een wijze die gelijkenis vertoont met het avontuur in het lied vermeld.