Verzameld werk. Deel 8

[p. 281]

De peri en haar gunsten

Een peri, die al in Djinistan de zeven paren had gediend, bleef hun nakomelingen trouw, geslacht na geslacht, behulpzaam bij hun wensen, wakend over hun leed of gebrek. Het land was vol geworden van mensen, bij duizenden krioelend in hun werk en hun handel, met de ongetelde moeiten daarvan, strevend naar goederen met alle krachten hunner handen, alle bedenkselen hunner hoofden, de meesten niet anders vindend dan karig brood. In het gedrang der begeerten dorde ook bij de meesten het goede zaad door de voorouders uit het paradijs meegedragen, het kwade echter tierde zo zeer dat men het verschil tussen deugd en ondeugd nauwelijks meer kende en de ware wetten voor de mens zonder schaamte vertrad. Van vader op zoon had de peri waargenomen hoe de leugen en het bedrog gegroeid waren in sterkte zodat zij zich allengs driester in het daglicht toonden en niet meer gelijk voorheen bestreden werden, verjaagd of tenminste verborgen gehouden. Het paste haar niet ervan te spreken, maar wanneer iemand die in nood verkeerde haar aanriep om hulp en zij kwam, wanneer zij dan van de oorzaak hoorde en begreep dat de ellende uit gehuichel of dieverij was voortgekomen, wist zij hoe weinig zij helpen kon en daar zij stom moest blijven omdat de klacht haar verboden was, leed zij meer dan degeen die haar bijstand smeekte. Zij hielp echter en diende geslacht na geslacht hoewel de droefheid haar te zwaar werd en zij de last niet meer dragen kon. Zij verloor het vertrouwen in het hart der mensen, zij vreesde de nadering van de dag dat zij ze niet meer zou kunnen helpen.

Op één paar hield zij nog haar hoop, een jonkman en een meisje die zij sedert hun geboorte liefhad, beschermde en rijkelijk begunstigde. Zij was het die ieder uur van hun kindsheid en van hun ontluikende jeugd gadesloeg, hen afhield van smetten en giftige inblazingen zodat zij gezond groeiden tot oprechte mensen, Isfar de deugdzaamste der jongelieden in de stad, Amoun het meisje met de zuivere faam. En zij was het die hen te zamen voerde in de tuin van de liefde waar het geluk beginnen kon.

[p. 282]

Maar toen de bruiloftsgangers vertrokken waren en de peri kwam om het heil van het huwelijk te schenken zag zij de teleurstelling die in de loop des tijds haar laatste hoop vernietigen zou. Het was een nederige woning waar zij aan de deur klopte, het vertrek dat zij binnentrad bevatte geen ander huisraad dan de rustmat op de vloer. De jonge man en de jonge vrouw stonden voor haar met het licht der blinde vreugde op het gelaat. Zij sprak: Twee wensen zal ik u gunnen voor het geluk van uw komende dagen, twee, omdat gij jong zijt en wat gij heden het beste noemt morgen zeker verwerpt. Zegt daarom uw eerste wens en voor uw tweede kom ik wanneer gij verstandig zijt geworden.

Wat zal het hoogste zijn dat man en vrouw bij de aanvang van het verenigd leven kunnen wensen? Wie nog maar weinig seizoenen voorbij hebben zien gaan zullen een eeuw van louter kussen vragen met dans en zang en onvergankelijk genot; wie door de liefde dieper zijn getroffen, zullen bidden om een gezegend kindertal. Maar duizend andere en mindere wensen kunnen ontspringen aan de grilligheid van jonge hoofden en dit wetend had de peri de vervulling van een tweede wens voor de toekomst bewaard. Zij wachtte het antwoord, ongeduldig naar wat haar gunstelingen het liefst wilden. Het eerst sprak Isfar: Niets verlang ik meer dan verlost te zijn van het gebrek dat mijn kinderjaren droevig maakte. Wie de minachting voor de armoedige kleding niet heeft ondervonden, wie de onbeschoftheid niet heeft verdragen omdat hij de hand moest ophouden voor het brood, die heeft het leed niet gekend. En indien armoede mijn lot moest zijn zou ik eerder van de geliefde scheiden dan dat ik haar erin liet delen.

Maar duidelijker sprak Amoun: Het is niet genoeg tegen de armoede behoed te zijn. Zie, peri, wij hebben veel ontbeerd, hij en ik. Hem noch mij heeft de deugdzaamheid iets geschonken dat de begeerte verzadigde. In het gebrek hebben wij gestaard naar de zaligheid der paleizen en beiden hebben wij in het hart de stem gehoord die riep om alle heerlijkheden van de aarde. Alleen als wij die tot de laatste toe genoten hebben, zullen wij voldaan zijn aan het einde van het leven. Geef ons de rijkdom, opdat wij alle genietingen kunnen nemen.

En Isfar sprak: Geef ons de onbegrensde rijkdom.

De peri boog en antwoordde: Onbegrensd wordt hij u ge-

[p. 283]

schonken. Herinner u dat hierna slechts één wens vervuld kan worden.

Toen werd de nederige woning een marmeren gebouw met een dak van flonkerend parelmoer en zilver en rondom in de zaal stonden dienaren in gele zijde gekleed, alle schalen dragend boordevol met kostbaarheden. De peri was een kleine gestalte met het hoofd gebogen, onopgemerkt ging zij heen, stil met haar droefheid.

Nu haar gunstelingen, op wier deugd zij haar vertrouwen had gesteld, niet anders dan de dommen een verachtelijke gave het hoogste van hun wensen hadden genoemd, bleef haar slechts de hoop, dat zij in later tijd deze gave voor een betere mocht verwisselen. Gering was echter die hoop en zij twijfelde veel, want van oudsher kende zij de verraderlijke werking van de rijkdom. Dag en nacht dwaalde zij in de tuinen rondom het paleis van Isfar en Amoun, wachtend dat zij haar zouden roepen.

Reeds spoedig ontwaarde zij, dat de aangezichten bleek werden van vermoeienis. Van de vroege morgen werden kooplieden binnengeleid, deze, die pakken met zeldzame stoffen droegen, gene koffertjes vol reukwerken of kleinodiën. Huisraad, dat zij gisteren had zien brengen, zag zij heden weer wegvoeren. In de galerijen speelden muzikanten heel de dag tot zelfs geen dienaar meer stilstond om te luisteren. Het aantal bezoekers werd gedurig groter, zodat er op de uren der maaltijden, wanneer het licht straalde uit alle vensters, paarden en draagstoelen wachtten in een eindeloze rij. Zij zag de cijnsgaarders morgen en middag voor de deur, zij zag de schatmeester van de vorst steeds vaker. Toen zij Isfar ontmoette aan de fontein en hem vroeg of hij gelukkig was, hoorde zij ten antwoord: Gelukkig zijn wij nog niet, wij zullen het pas zijn wanneer de laatste mens gekomen is om van onze rijkdom te halen en wij ongestoord ervan genieten.

De peri wachtte jaren op de tweede wens. Toen beschikte het lot, dat ook over peri's heerst, dat zij uit het land verdween en haar macht verloor. In een ander verhaal kan men lezen hoe zij, moedeloos langs het zeestrand gaande, haar kleed afdeed om te baden; hoe een scheepsman zich van dat kleed en daarmede van de toverkracht meester maakte, zodat hij haar gemakkelijk kon grijpen en wegvoeren tot slavin; voorts hoe zij gedurende de

[p. 284]

vele en harde jaren van haar gevangenschap geen andere gedachte had dan aan haar gunstelingen en hun nog te vervullen wens. Ook kan men daar lezen van het toeval, dat haar het kleed terug deed vinden, terwijl zij aan het zeestrand ging en in de wind de stemmen van Isfar en Amoun vernam, en hoe zij haastig terugkeerde naar de stad, bereid tot hulp.

Toen zij daar aankwam schrok zij en begreep niet wat zij zag. De weg die naar het paleis voerde wemelde van krijsende, vloekende, woeste mannen, te zamen dringend met geheven vuisten, huilend en tierend tegen de gewapende ruiters die hun terugdreven. Zij waren jong en mager en wanneer zij weer onstuimig voorwaarts drongen zag de peri de gloed van hongerige wolven in hun ogen. Waar voorheen de tuinen van het paleis openlagen stond thans een grimmige muur, die de joelende menigte tegenhield. Hoewel de peri niets begreep van hetgeen zij zag vreesde zij dat Isfar en Amoun in gevaar verkeerden, daarom haastte zij zich om een toegang door die muur te vinden tot zij, ver van de menigte, voor een laag poortje kwam. Zij opende het gemakkelijk en binnengetreden ontwaarde zij een grijsaard met een geheven zwaard. Toen zij in hem een dienaar herkende besefte zij opeens dat er veel tijd gevloden was tussen voorheen en thans. Zij vroeg: Is uw meester een oud zwak man geworden, dat hij vrezen moet en zich omringen met een muur en gewapenden? - Oud in jaren is hij zeker, antwoordde de dienaar, en dat hij vrezen moet hebt gij gezien aan de horden die ons dag en nacht beloeren. Heeft mijn meester er schuld aan dat de rijkdom onuitputtelijk zijn huis binnenkomt? Is het zijn schuld dat er daarbuiten gebrek wordt geleden? Het volk roept dat het zijn hebzucht is waaraan het ten onder gaat, maar zijn dienaren weten beter. Het zijn de benijders, de afpersers, de berovers die zijn rijkdommen nemen en van hem een wanhopige hebben gemaakt.

De peri verliet de dienaar, snellend door de lanen. Rondom het paleis stond een haag van wachters, maar zij wist nochtans binnen te dringen. De opperwachter, die de zaal bewaakte waar Isfar en Amoun verbleven, haar herkennend, verwelkomde haar als een redster in de nood, hij opende de deur en zij trad in een koude schemering. Het was een ruimte waar zij niets onderscheidde dan aan de muur een mat waarop twee gedaanten lagen, krank, maar met een gloed in de ogen onder de witte haren.

Langzaam richtten zij zich op, elkander steunend. De peri

[p. 285]

vroeg: Welke is de tweede wens die gij vervuld wilt zien? Zal het een nieuwe gezondheid zijn? een frisse jeugd, een onvergankelijke hoop? een tevreden hart?

Met bitterheid antwoordde Isfar: Geen gezondheid, al ware zij zo krachtig als de bergstroom, zo zuiver als het zonlicht, zou ons baten zolang deze vloek op ons ligt. Hoe zou een nieuwe jeugd het onnoemelijk ongedierte verdragen dat ons het leven tot een gruwelijke kwelling heeft gemaakt? De hoop zou een onding zijn zolang de rijkdom ons met kwalen overstelpt, een hart dat tevreden zou kunnen zijn in een wereld vol belagers zou een steen moeten zijn. De rijkdom hadden wij gevraagd zonder grenzen, zonder einde, omdat wij al het genot verlangden dat de aarde voort kan brengen, en indien wij nog eenmaal mochten wensen zou het niet anders zijn dan genot, want zonder dat heeft het geen zin hier geboren te worden. Nog meer rijkdom wensen wij, veel meer, maar zonder de benijders, zonder de rovers, de dieven, de belagers en de afpersers aan de deur. Kunt gij ons die geven, peri?

Zij zuchtte en schudde het hoofd. Van de plagen kan ik u verlossen, zeide zij, maar dan ontneem ik u ook de rijkdom.

Toen sprak Amoun met heftige verachting: Wie zijt gij, dwaas, die ons hebt willen dienen met de vervulling van de liefste wensen? Van onze rijkdom kunt gij ons verlossen en ook van zijn plagen? Er is een ander, groter dan gij, die dat kan, hij staat al naast ons, wachtend op onze laatste dag. Ga, wij verlangen niets van u.

De peri ging, bedroefd, maar daar zij hen nog liefhad veranderde zij het paleis in de nederige woning die het eerst was geweest.