Verzameld werk. Deel 8

[p. 229]

De kleine gelukzoeker

De spin is een van die dieren, zoals de vleermuis, de kakkerlak, de pad, de zwarte kat, die van oudsher de mens hebben doen griezelen en daarom ook een bijzondere aandacht hebben getrokken. Wordt een spin niet gelijk ieder creatuur geboren tot haarzelfs en anderer bestwil dan wel schade? Vanwaar dan die griezel voor de mens, alsof zij tot niets dan kwaad geschapen was? Tot heden heeft geen wijsgeer dit nog verklaard en zelfs de psycholoog, en zelfs de geschiedkundige blijft het antwoord schuldig als men hem hiernaar vraagt. Het is waar dat wij veel wetenswaardigs kunnen vernemen omtrent het bijgeloof aan de spin en dergelijk gedierte, maar dit maakt ons des te nieuwsgieriger naar de oorsprong van zulk geloof.

Waarom, vragen wij, denkend aan de gelijke rechten van alle dieren in Noachs vaartuig, werd de duif verkoren tot een symbool van hemelsheden, de kat, de pad, de spin en de vleermuis daarentegen gedoemd tot dienaarschap van de Satan? Wat is er duivels aan deze stomme beesten? In onze verlichte eeuw achten wij zulk onderscheid onbehoorlijk, omdat wij geleerd hebben dat ieder levend ding recht heeft van de geboorte aan voor fatsoenlijk aangezien te worden, niet meer, maar ook niet minder fatsoenlijk dan een ander.

Hoe dit zijn moge, wij krijgen op onze vraag geen beter antwoord dan dat deze dieren nu eenmaal weerzin wekken, niemand weet waarom. Laten wij daarom voor hen zowel als voor onszelve op de gulden tijd in de toekomst hopen, wanneer het dier met rede, maar slechts twee benen, dat de mens is, ook hen zal eerbiedigen, wellicht zal spreken van zijn broeder spin, zijn zuster vleermuis. Onwaarschijnlijk is dit niet als men bedenkt hoeveel dingen er wel van de mens, niet van de spin gezegd kunnen worden. Bovendien, kent men niet reeds ettelijke voorbeelden van de vriendschap door de spin de mens bewezen?

Er was eens een kleine spin, Herbert zijn naam, die kwam in een kamer waar nooit een spin geweest was, want daar woonde een oude heer die veel tabak rookte. De spin, gelijk men weet,

[p. 230]

verdraagt alle geuren behalve die van brandende tabak. Deze heer, een man groot en fors van postuur, leefde eenzaam en had daarom veel tijd voor peinzen en roken. Iedere zondagavond echter kreeg hij bezoek van drie oude vrienden, heren even groot en fors als hij, voor een genoegelijk kaartspel. Daar ook die vrienden geoefende rokers waren hing er weldra in de kamer een dichte nevel, verguld door het lamplicht, en het gebeurde wel bij mooi weer dat de gastheer na enige uren het venster openzette, zodat de nevel wat dunner werd.

Het heeft geen nut te vragen hoe de spin, zo klein als een speldeknop, in deze kamer terecht was gekomen. Geboren was hij er zeker niet, want geen moederspin zou zo onverstandig zijn haar kinderen aan zo veel rook bloot te stellen. Herberts aard in aanmerking nemende mag men eerder geloven dat hij het nest, gelegen in een andere kamer, verlaten had en hier was binnengedrongen, zonder kennis van het oord, het klimaat en zijn bewoners. Immers indien hij ervaring gehad had zou hij geweten hebben dat het voedsel hier schaars moest zijn en dat hij hier geen speelgenoot zou vinden. Maar het was niet de behoefte aan voedsel of spel dat de jonge Herbert dreef, het was niets dan een onbegrepen en vaag verlangen naar de verte en het geluk.

Dat de kleine waaghals gebrek leed, zag de oude heer terstond toen hij hem gewaarwerd. De drie vrienden waren opgewonden over de vraag wie de beste troeven had, zij spraken luid, de pijpen opnieuw stoppend en een hunner sloeg zo hard op de tafel dat de kaarten sprongen. De oude heer rookte zwijgend en keek naar de lamp. In de traag opwaarts rollende wolk ontwaarde hij een zilverig ragje, langzaam slingerend, met een geel knopje aan het eind. Hij tuurde, hij zag dat het draadje aan de lamp hing en dat het knopje Herbert was, die even rustte om na te denken. De heer blies zijn rook de andere kant op om hem niet te hinderen. Maar Herbert vertrouwde de witte baard en de grote ogen niet en klauterde snel aan zijn draadje terug omhoog. Ja, dacht de oude man, je bent wel mager, bleek, doorschijnend, maar wat kan ik je te eten geven?

Ondanks het geraas dat van de tafel opsteeg schepte het spinnetje plotseling weer moed, het gleed omlaag, zijn draad vierend wel honderdmaal de lengte van zijn eigen lichaam, tot het in zwaarder gewarrel van rook kwam. Het hield stil, vast aan zijn draad geklampt. Daar zweefde het heen en weer, aarzelend of

[p. 231]

het zich verder wagen kon. De heer wierp achteloos zijn kaarten en bleef hem beschouwen.

Het is merkwaardig zo veel moed en onderneming een klein dier bezitten kan. Wat wist Herbert, misschien de vorige dag geboren, van de sterkte van zijn draadje, van de veiligheid waarmede het aan de lamp bevestigd was? Niet het minste besef had hij daarvan, hij voelde alleen dat hij ergens heen moest. Maar vreesde hij dan niet wat daarbeneden op de tafel gebeuren kon tussen de handen en de kaarten en de pijpen, honderdduizend maal groter dan hij? Een mens die zich in de afgrond vol onbekende gevaren waagt, wordt een held genoemd, maar Herbert was een gewoon beestje dat ergens heen moest en er zou komen ook, tenzij hij het leven moest laten. Het is bewonderenswaardig zo veel volharding een klein schepsel heeft. Het poogt op deze wijze en op die, en al zou het zich nog zo vaak vergissen of teruggedreven worden, het zal toch opnieuw een poging doen, opnieuw in doodsgevaar. Het heeft de drang des levens nog ongerept van de twijfel die rede of herinnering voortbrengt. Dat er in ieder hoekje van de wereld gevaren schuilen, ziet het wel, maar het acht ze niet omdat het voort moet naar het onbekende doel.

Herbert liet zich zakken in de rook en klauterde weer snel naar boven, ettelijke keren, en de oude man zag dat het draadje steeds langer werd. Toen het spinnetje al een kilometer draad gevierd had en voor hem hing ter hoogte van zijn baard, riep een der vrienden luid: Jakkes, een spin!

Een ander zeide even hard, maar kalm: Zo'n klein beest, daar hoeft een grote man als jij toch niet bang van te zijn. Een spin in de avond, dat betekent immers geluk. Ik ben benieuwd of het geluk is voor ons allemaal.

Na deze woorden blies hij zo hard zijn rook uit dat Herbert als door een ruk van de stormwind werd weggeslingerd en zich met moeite vasthield aan zijn draad. De oude heer, die meende dat zijn pogingen lang genoeg geduurd hadden, kreeg medelij met hem. Hij hield zijn hartenboer onder Herbert, die erop sprong, en legde de kaart op de punt van de tafel neer.

Men zou menen dat de spin verwonderd was over dit onverwachte buitenkansje en er even over wilde nadenken. Maar de voorspoed was al eender als de tegenspoed voor hem en daar hij met al zijn ogen hier genoeg gezien had, haastte hij zich op al zijn poten en gleed langs de punt der tafel af in de duisternis.

[p. 232]

Terstond begon hij hier weer een draad te spinnen, maakte die vast aan het hout en daalde. De lucht was hier onbesmet van giftige dampen, maar hij had moeite iets in de donkere diepte te onderscheiden. Behalve de kolommen waar de tafel op rustte waren er acht zwarte kolommen op zwarte voetstukken, die soms bewogen. Hoe gevaarlijk die voor hem konden zijn wist Herbert niet.

Hij ging vlijtig voort met zijn draad uit te leggen, steeds dalend, en hij had bijna de vloer bereikt toen, ziedaar, het lot ingreep en zijn levensloop versnelde. Plotseling ontstond er beweging in de voetstukken. De draad brak, Herbert viel. En voor hij vluchten kon van de veter waarop hij zich bevond ging de schoen van de oude heer omhoog en kwam weer neer met een schok. Herbert was op zijn hoede, vastgeklampt aan de veter en uitkijkend. Hij zag de andere voetstukken dicht bij hem komen, stampend, dreunend, alsof zij hem verpletteren wilden, maar de schoen van de oude heer bleek hem weldadig gezind te zijn. Hij bracht Herbert in de koelte van het balkon.

Daar zag Herbert de sterrenhemel en hij verlangde ernaar op te klimmen. Waarom zou dat onmogelijk zijn voor hem die, zo jong, reeds de afstand van de lamp tot de vloer had afgelegd? En daar de fortuin hem al twee keer geholpen had mocht hij immers op nieuwe gunsten hopen.

Hij liet zich van de veter vallen in het donker. Nauwelijks stond hij op het steen van het balkon of de schoen bewoog en daalde recht boven hem. Hij had weer geluk want het was juist de holte tussen hak en zool waar hij zich bevond, maar hij wilde hier niet blijven omdat hij nu het uitzicht op de sterren miste. Daarom verliet hij deze donkere ruimte en liep zo snel hij kon, hoewel hij niets zag dan grote zwarte schoenen die bewogen, naderend of zich verwijderend. Soms kwam er een vlak voor hem neer, zodat hij moest uitwijken en een omweg nemen. Hoezeer hij toen door de fortuin begunstigd werd besefte Herbert niet. Ten leste bereikte hij de rand van het balkon, voor de afgrond.

Haastig legde hij zijn draad weer vast en haastig klom hij af. Hoe groot de afstand was die hij dalend ging, is niet te berekenen, maar Herbert zelf vond het veel. Hij keek naar de sterren, hij aarzelde en overwoog of het niet beter was de poging ergens anders te herhalen. Maar hij nam een besluit en daaraan kan men zien dat hij een moedig avonturiertje was. Wat kon de kleine

[p. 233]

Herbert weten, hangende aan een draadje in de duisternis van de nacht, waar hij zich bevond en waarheen de weg hem zou voeren? De mens ziet zijn doel tenminste in de gedachte, maar voor de spin blijft het niets dan begeerde onbekendheid. Met het besluit deed Herbert de daad: hij liet zich vallen waar het ook heen moest zijn.

Een boekdeel zou men kunnen schrijven over voorspoed en tegenspoed welke die kleine spin in de wijde wereld tegenkwam. Maar het zij genoeg hier het eind van zijn lotgevallen te vermelden.

De oude heer zat op een avond, wie weet na hoeveel tijd, eenzaam te roken, te peinzen en naar de lamp te staren. Hij had even de pijp opnieuw gestopt en toen hij weer opkeek hing daar voor hem aan een draad een sterke spin, bruin en welgedaan. Zo, zei die heer, je bent groot geworden en je hebt zeker veel beleefd. Ik ben benieuwd of je geluk gevonden hebt en of je er een beetje van voor mij hebt meegebracht.

Herbert daalde langzaam, hij wandelde op zijn gemak de tafel rond. De rust in deze kamer beviel hem wel en hij bleef er wonen.