Verzameld werk. Deel 7

[p. 561]

XVI

Er volgden jaren van beroerten, rumoerige driften, sombere verliezen voor een ieder in het land, hoog gestegen doch ijdele hoop voor dezen, ternederstorting voor genen, in iedere woning smart, bitterheid of stilte. Geen gezin dat niet getroffen werd en onder de slagen die vielen was de verarming van het ganse volk nog het lichtst te dragen, want waar was geen rouw over verlies dat nooit hersteld wordt? Het was te zien in de verlatenheid van straat en gracht dat de geest van weemoed hier hoe langer zo meer begon te waren.

Ook over het huis van Klinckert naderde een duistere schaduw van het lot, al eerder bemerkbaar voor een man, gelijk Joan Coolmees die, sedert de partijzucht met heftiger bedreiging opstak, de tekenen behoedzaam gadesloeg. Lang had hij geaarzeld, maar na het vergrijp aan de prinselijke waardigheid had hij begrepen waar het welzijn des lands hem riep tot plicht en dienst, waarover hij nog beschikte. Ondanks zijn lijden was hij naar Den Haag gereden, waar hem een eervolle taak werd opgedragen.

Maar in die tijd, die een herfstdag zonder einde scheen, ontlook nog een tederheid onder de donkere hemel. Zij was dertien jaren toen het woord liefde, in een boek gelezen, het schaamrood verwekte, bijwijlen zo gloeiend op de wangen dat zij zich verschuilen moest, met neergeslagen ogen gaande. Coenraad echter, even jong, besefte het nog lang daarna niet en de woorden welke hij tot haar sprak, de geschenkjes welke hij haar bracht, waren nog van de vrije blik der jeugd verzeld. Beiden wisten niet van hetgeen haar moeder of de oude Adriana dacht wanneer zij, van een venster, hen te zamen zagen lezen, zittende onder de seringeheester voor het tuinhuis. Van die tijd merkten de beide vrouwen de hogere glans van haar ogen op, waarin zelfs de bode, die het verschijnsel immers kende, zich ten dele vergiste toen zij het toeschreef louter aan de versmachting, hetzij voorbijgaand gelijk de jeugd, hetzij groeiend tot verbondenheid. Aletta was kort daarna een jongedochter en ook de toenemende tengerheid

[p. 562]

van haar gestalte, meende de moeder, behoorde bij de eerste wasdom.

De bomen aan de wal, oud en in de zomer bladerloos van de rups gevreten, waren gerooid, de stronken uit de grond gegraven, de schoeiingen pas gemetseld, waarlangs de nieuwe boompjes in hun schutsels hun eeuw moesten beginnen. Zelfs op een natte dag, door regen en neveligheid schier verhuld, de welving der bruggen van de ene tot de andere slechts vaag te zien, bleek hoe verlaten de huizen geworden waren, bij menigeen de gordijnen toe omdat de bewoners de veiligheid buiten hadden gezocht, doch tevens hoe vele er verwaarloosd waren, sommige tot verval toe, het schilderwerk vervuild, de stoep verzakt. Het huis Klinckert, zo het heette, mocht nog in zijn statigheid verschijnen, de paarse ruitjes wel gewassen, evenwel zag men ook hier, in de kaalheid thans niets verborgen blijvende, hoe de regens van ettelijke jaren op de gevel donkere strepen getrokken hadden van de kroon der balustrade nederwaarts, hoe de slingertjes onder de ramen van het stof bedekt lagen, alsof er schaduw vanboven viel. Wie door de grote deur binnentrad merkte terstond een bedompte lucht, zoetig en scherp van medicijn doormengd, gelijk men waarneemt in een kamer waar een zieke ligt. En dit was zonderling, want wel kwamen de doktoren, wel moest de jonge mevrouw veel het bed houden en stonden in de slaapzaal boven de flacons tijmstroop en verscheiden andere middelen tegen de hoest, maar in de grote zaal, waar voordien Coolmees ze hield, werd geen zalf of olie meer gevonden sedert hij zich meer roerde.

Nog stiller werd het hier toen eerst Diderik Coolmees naar Londen vertrok ter beveiliging zijner zaken, vergezeld van Coenraad Hoogenboom, thans een jongeling van even zeventien jaren, die ginder beter dan hier ter stede de verandering in de koophandel kon leren te verstaan. De klopper luidde minder op de deur, de tweede knecht en twee der boden werd, deels wegens bezuiniging, deels wegens overtolligheid, de dienst opgezegd.

Voor Aletta begonnen de bedrukte dagen van het staren in de ledigheid, de maanden van het wachten eindeloos en eenzaam, met tranen die vanzelf langs de wangen vloeiden. Eén enkel ogenblik slechts in het etmaal kon in haar gedachten vrolijk zijn, maar het kwam zelden en nooit geregeld, hoe zij ook op de pendule lette. Geduldig wachtte zij tot zij, in de morgen en in de middag, zo zacht zij kon, het kabinet naast haar vertrek binnen-

[p. 563]

trad waar haar grootvader zijn brieven zat te schrijven. Zij vroeg niets, want als hij het hoofd niet naar haar ophief was er geen brief voor haar gekomen. En even zacht keerde zij in haar salet terug. Daar zat zij en dacht, of het was alleen in het verlangen, nu met een boek in de schoot, dan voor het kleine ouderwetse klavecimbel, dat niet werd aangeroerd, of voor de secretaire en het papier, dat onbeschreven bleef, dikwerf opziend naar de pendule met de trage wijzers. Een zucht gaf nieuw geduld en zij zat weer voor het venster, starend over de gracht naar de neergelaten gordijnen, naar een schuit die zonder haast voorbijvoer. Soms bewoog er niemendal dan een enkel blad dat, te vroeg verdord, van een boompje was gevallen en met een zucht van de wind her en der verschoof.

Maar er waren dagen, zelfs in de donkerste wintertijd wanneer de zware wolken niet van de lucht konden wijken, dat hier van ochtend tot avond, boven en beneden in de gangen, een jubeling in hoge toontjes klonk, van haar zwakke stem met stukjes uit een zang, zo veel herhaald, dat haar moeder vragen liet waarom de juffrouw zo rusteloos en ruchtig door het huis ging. Wanneer dan haar dochter voor haar aan het bed stond, de koontjes rood, de ogen schitterend, zag zij dat Aletta alweder een ander doekje om de hals gespeld had, bijgeval een nieuwere japon had aangedaan dan die welke zij meestal droeg. Dat waren dagen met zuchten van geluk en het schraal gestemde klavecimbeltje liet weer wijzen horen, de papegaai in zijn kooi beneden zijn dwaas gefluit.

Nog stiller scheen het hier te zullen worden toen ook Joan Coolmees zijn papieren pakte om de zee over te steken eer zijn zoon, al anderhalf jaar afwezig, was teruggekeerd. Behalve de knecht woonden hier nu slechts vrouwen en de oude mevrouw had veel te bestellen met zorg van zo verscheiden aard, dat zij herhaaldelijk de heer Bennebroek, de vriend van haar echtgenoot, wie de bescherming zijner zaken was toevertrouwd, moest verzoeken even aan te komen. Dan, in de grote zaal, waar zij de thee mocht schenken, hoorde Aletta spreken van de onrustigheid in de stad, wat de reden was van de verandering, de toenemende zorg op het gelaat van de een, de driestheid op dat van de ander. Men kon het gerommel uit de verte horen naderen, zeide Bennebroek, die het onverantwoord noemde dat Coolmees niet voor zijn vertrek beschikt had voor de veiligheid van zijn gezin, zijn huis en have, nu men weldra het vreemde

[p. 564]

krijgsvolk kon verwachten en anderen, gelijk hier en daar op de gracht te zien, waar op sleperswagen of schuit de meubelen en kisten geladen werden, bezig waren zich in allerijl te bergen. De tijd, naar zijn mening dringende, ried hij mevrouw een buitenplaatsje te huren, maar ze haalde de schouders op en wees hem op het ongerief voor haar schoondochter, die de vermoeienis van een reis niet kon verdragen.

Onverwachts kwam voor Aletta die dag van het wederzien. Dat was op een namiddag van de zomer terwijl zij zat uit te kijken, er gingen slechts weinig mensen over de brug en zij zag het terstond, hoe hij uit de schaduw van de smalle straat verscheen. Maar zij moest zich naar haar kamer haasten, want de verwarring was niet te verbergen.

Veel mochten zij elkander niet ontmoeten nu zij geen kinderen meer waren en immers niemand, behalve haar grootmoeder, die te veel beslommering had, de plichten kon waarnemen bij zijn bezoek. De tederheden, welke zij elkander te zeggen hadden, zouden ook lang verzwegen zijn gebleven ware het niet dat Adriana de brieven bezorgde waarvan niemand wist. Wel hoorde, in haar kamer boven, haar moeder aan Aletta's geluiden dat de vrolijkheid in huis was teruggekeerd.

Toen de jongeman zijn vader het geheim van zijn hart mededeelde, de vergunning vragende tot voldoening van het verlangen, gevoelde Cornelis Hoogenboom, die zijn harde ervaring in het huis Klinckert niet vergeten had, zich teleurgesteld. Hij gaf hem de raad het uit zijn hoofd te zetten, daar wegens de onzekere toestand des lands Aletta's vader vooreerst niet in de stad kon wederkeren en er zich derhalve geen gelegenheid bood een verbintenis te overwegen. De koude woorden brachten verwijdering voort tussen de vader en de zoon, die reeds in onafhankelijkheid had geleefd, en, thans onverwacht in verzet gekomen, toonde zijn eigen weg te willen gaan. Hij schreef zelf aan Diderik Coolmees, hij sprak ook met de moeder van de gelofte welke hij gedaan had en zij stemde toe dat hij haar en Aletta aan het ziekbed bezocht.

Het lot had echter beschikt dat de twee laatste spruiten van deze tak niet verenigd zouden worden. Het was in de aanvang van die koude winter, die menigeen lang zou heugen, toen het land onder water lag, de vorst intrad en vreemd krijgsvolk over het ijs binnenviel. Met een koortsigheid die aanhield begon het dat

[p. 565]

de kwaal van het geslacht thans ook Aletta op het bed nederlegde. De stilte in huis werd alleen gestoord door het geluid van de hoest uit de slaapzaal der jonge mevrouw en uit haar vertrek, dat op dringend verzoek van Adriana aan de voorzijde was ingericht, waar zij uit de blauwe hemel de zon zag schijnen en wekenlang het gerucht hoorde van schaatsenrijders en klingelende arresleden. In de ochtend bracht de oude Adriana, wier langzame tred op trap en gang verbeid werd, haar een brief, voor de middag droeg zij het antwoord mede en voor de avond bezocht Coenraad haar aan het bed. Dit was voor haar de enige en de laatste vreugde.

Eer het schaarse groen der boompjes aan de wal ontplooid was werden, kort na elkander, de moeder en de dochter weggedragen, de laatste afstammelingen der Klinckerts in dit huis.