Verzameld werk. Deel 7

[p. 493]

IV

Gelijk, naar het zeggen, een oude boom niet op verse grond gezet wordt zonder kans op grote schade, zo had Gilles Klinckert niet in zijn verblijf aan de nieuwe gracht kunnen aarden en al in de nawinter, dat hij er woonde, verscheidde hij, minder nalatend dan men gedacht had. Toen zijn broeder Lucas, slechts weinig minuten ouder dan hij, zonder aan de maaltijd deel te nemen terugkeerde van de begrafenis, in de donkere avond kil van regen, en langer dan de gewoonte bij zijn vrouw Aagje, zijn zoon Elooy en zijn schoondochter Barbera zat, was hij nadenkelijk gestemd. Gilles, sprak hij, heeft ruim tachtig jaren, die van de kindsheid uitgezonderd, in zijn werken doorgebracht maar ook heeft hij veel tijd verdaan. Zo doen wij allen, sommigen meer dan hij. Er is gedurende zijn leven oorlog geweest, vrede geweest, weder oorlog, weder vrede, zo veel malen dat men er zat van had moeten krijgen en nochtans ging men ermede voort, bij die nietigheid de vruchtbare zaken veronachtzamend. Ge ziet hoe wij de gelegenheden langs ons voorbij laten gaan. Had ik dit in mijn tijd wel bedacht, ik had zeker meer nuts achtergelaten wanneer morgen de klok slaat ook voor mij.

De weken dat hij nog aan de werkbank zat waren op de vingers te tellen en zo gebeurde het in de maand mei dat ook Lucas op bed bleef liggen, dat kort daarna ook voor hem de bidder ontboden werd. Het was niet beschikt geweest dat hij langer dan drie jaren in het ruime huis mocht wonen toen hij op een avond, reeds lichter dan de vorige keer, maar nog guur, dezelfde weg als zijn tweelingbroeder ging, bij de fakkels naar de Oude Kerk gedragen. Een week later volgde hem zijn vrouw Aagje Drij, een zeer klein persoon die wonderlijk weinig placht te eten. Aldus had, eerder dan men had gedacht, het een zowel als het ander nieuwe huis in zijn vroegste jaren mensen zien komen en gaan.

In het huis heerste nu stilte en dat was vreemd, want wat drukte kon een uurwerkmaker gelijk Lucas Klinckert was teweeggebracht hebben? Barbera had, met de jongste dochter alleen,

[p. 494]

weinig om handen. Wanneer zij in de vroege ochtend terug was van de markt keerde zij de vloeren, dat op de plavuizen, blauw en wit, geen smet te vinden was, zij veegde de ruiten, zij wreef in de keuken, uitziend op het binnenplaatsje, het tinwerk en het koperwerk, waarvan zij welvoorzien was, dat het blonk, terwijl de dochter de vertrekken boven schikte, maar veel had zij daar niet te verrichten, er was plaats te over, vier vertrekken ongebruikt, behalve nog de vliering. In de namiddag zat Barbera voor haar klavecimbel, somtijds starende langs de witte wanden, de blauwe steentjes tot zij alle apostelen, daarop getekend, kende, terwijl in het huis niets te horen was dan het gestadig kloppen van Elooy in zijn werkplaats, bijgeval een flauw kraken, want het houtwerk was nog vers, en er rees verlangen naar vrolijkheid in haar hart. Beletsel voor haar zoon Nicolaas, om zich met zijn gezin hier te vestigen, vond zij thans niet meer, immers ook hij een uurwerkmaker, derhalve sprak zij erover, maar dat moest tot het najaar wachten. Tot haar verzet kwam bijwijlen haar broederszoon Cornelis Luyter haar bezoeken, een koekenbakker van ambacht die zijn winkel hield aan de Heiligeweg, ook hij een liefhebber van de muziek, die gemeenlijk kwam aangelopen om een stukje welks noten hij wenste na te schrijven. Hij was bevriend met haar tweede zoon Jacob, die onlangs eveneens zijn koekwinkel had geopend.

Wanneer zij kwamen bekroop Barbera immer de lust voor het middageten een straatje te lopen en die twee jongelieden vergezelden haar. Telkenmaal wilde zij langs de Herengracht gaan om de bouwerij, vooral het huis van haar mans neef Gideon te beschouwen. Maar nooit trad zij er binnen, hoewel zij vaak was genodigd, en dit werd toegeschreven aan haar afkerigheid van de aangetrouwde nicht, misschien ook aan afgunst. Zij stond zwijgend te kijken, naar de stoep, het onderhuis, de ramen. Eens werd zij verrast, zo zeer dat het rood over haar wangen toog, door de woorden van haar neef Cornelis Luyter, die zeide: Dat huis is gelijk een muziekstuk, ik wilde wel een zangstukje eraan wijden en het je geven.

Hoe rustig het in haar huis die zomer was, het verkeerde en het werd druk, schier al te druk, toen in oktober Nicolaas er binnenkwam met vrouw en kind en have. Zeven zoontjes bracht hij, van welke er vier als tweeling geboren, Anthony en Christoffel, Laurens en Andries, bovendien twee dochtertjes. Allen zoet en

[p. 495]

bedaard, wel in de manieren onderricht, daar viel niet op te zeggen, maar toch was het een ruim getal, daarbij de ouders geteld en zijzelven, dat bedroeg veertien personen welke het huis vervulden, veertien monden welke gehoord werden, somtijds luid want de kinderen hadden hun spel en hun krakeel. Het huisraad kwam niet toe, weshalve Elooy nog nieuw bestelde, stevige stoelen van eikehout, grote potten en ketels van de tinnegieter. Niemand nochtans die klaagde, er werd sedert de eerste dag het geluid van blijmoedigheid gehoord. Het scheen of het huis liever vol dan ledig was.

Nicolaas Klinckert, in de kleinheid van postuur zijn grootmoeder slachtend, was een zwijgzaam man, gestadig de glimlach der tevredenheid op het aangezicht, onnozel van vertrouwen, maar uiterst vlijtig en nauwkeurig. Hij bracht veel werk aan vermits hij geleerd had van de nieuwerwetse slingerklokken en het slagwerk wel verstond, zodat men van de ochtend tot de avond, ook wel in de nacht, een klok hoorde slaan. Hij zat aan de bank bij zijn vader, dicht aan het venster, in de namiddag met een lampje.

Zijn vrouw Aafje Stoffer, eveneens uit een talrijk gezin gekomen, was een bezig mens, altijd doende, hetzij met schoonmaak, hetzij met de mangel op de vliering, dan wel met het koken en het bakken of op de netheid der kinderen bedacht. Voor het bakken echter was de liefhebberij haar aangeboren en verscheiden malen in de week verzon zij iets nieuws van koekjes voor het onthaal der huisgenoten, dat begon al eer sinterklaas. Tot de bereiding van het gebak voor de heiligman bezat zij een eigen samenstel, door hetwelk het prikkend op de tong smaakte en, hoewel voldoende vettig, tegelijk bros op de tanden brak. Zij had er een verscheidenheid van vormen voor, grote en kleine. Zo ook waren haar pepernoten, ter beloning van de kinderen voor braaf gedrag zowel als voor het ganzenbord, diermate voortreffelijk, dat haar zwager, Jacob de koekenbakker, zich niet schaamde van haar te leren hoe zij ze bakte. De kruidnagel maalde zij fijntjes en zij nam er maar een snufje van. Evenzo had zij haar wijze voor de korstjes, waarnaar zelfs haar man Nicolaas met graagte uitzag. Het huis rook geurig van de kruiderij. Hoewel, en dit was zonderling, iedere klant die voor de zilversmid of de uurwerkmaker de deur binnentrad, aanstonds verklaarde dat het er naar hyacinten rook, gelijk trouwens Barbera zelf al

[p. 496]

eerder had gemeend, al eer er ooit van koekjesbakkerij over de vloer was gekomen. Het kan zijn dat het houtwerk nog zijn herinnering van het frisse land bewaarde.

Het ene seizoen verging hier na het ander in lustigheid en tevredenheid terwijl de kinderen groeiden. Van de eerste tweeling kwam Anthony bij zijn grootvader in de leer, Christoffel bij zijn vader, zodat er toen vier in de winkel zaten. Van de andere knapen gingen, toen hun tijd aanbrak, het tweetal Laurens en Andries ieder bij een snijder, Timotheus bij een schoolmeester, Johannes, zijn grootmoeders gunsteling, bij een luitmaker, en Chrispijn de jongste werd rekenaar op het stadskantoor. Allengs minderde de drukte, gelijk gewenst mocht worden voor Elooy en zijn vrouw, die op jaren kwamen.

Het geluid der kinderstemmen verzwond toen zij uitgingen een ieder naar zijn ambacht, men hoorde in huis alleen het kloppen van de zilverhamers, het tikken van de klokken, bijgeval nog de zachte tonen van het klavecimbel. Het was ook een stille straat, de nieuwe huizen die er allengs verrezen stonden ordelijk en net, lager dan dat van Klinckert, waar men rustig in de kostwinning leefde, zijnde de naaste buren hier twee gezusters kragenmaaksters, daar een stijfster, en een knopenmaker aan de overzijde, die een zoet hondje hield. Maar zo stil kon het zijn dat er op de zomerdag, wanneer de vensters openstonden, niets te horen was dan, uit de Reguliersdwarsstraat, nu volgebouwd, het trappelen van paarden terugkerend naar hun stal.