Verzameld werk. Deel 7

[p. 127]

De liefhebbende vader

Onlangs werd de klacht vernomen dat men in Amsterdam zo weinig kinderen krijgt. Dat komt ervan als men in zijn eigen stad de weg niet meer weet. Ieder deel der wereld heeft zijn wijze om in het bezit van kinderen te voorzien en in ons vaderland zijn in streken van de landbouw de kool, bij voorkeur de witte of savooie, in polders en langs wateren de ooievaar van eeuwen her de meest gezochte voortbrengers geweest. De Nederlanders waren altijd kindervrienden, vandaar hun grote genegenheid voor de ooievaar. Het is de eer der burgers van 's-Gravenhage, dat zij deze vogel in het blazoen hunner stad hebben geplaatst. De geschiedenis wil dat de ooievaar in den beginne ook Amsterdam gaarne bezocht, maar dat hij toen het daar met tijd en wijle te druk werd, het water minder helder, zich liever ophield in de welige landerijen langs de duinen. Gelukkig bracht een schrandere Amsterdammer enig zaad van de witte kool in de stad, waaraan, zoals bekend is, de aardigste kinderen groeien die hier, vermoedelijk door de voorjaarsregens, meestal blond van haar zijn. Het heet dat sommige tuinlieden zich bijzonder toelegden op het kweken, zodat er aldra groot verschil was in de kinderen die men krijgen kon, zoete en stoute. Volgens deskundigen had ook de grond, waarop de kool groeide, een zekere invloed op die verschillen. Hoewel dit niet bewezen werd, heeft men toch opgemerkt, dat er enkele warmoezerijen waren, die de zoetste kinderen leverden, kinderen die niet nutteloos huilden, die niet zanikten of dreinden en vooral niet jokten. Die tuinen lagen aan de overkant van het IJ, de buurt genoemd Volewijk, en daar gingen de Amsterdammers dus hun kinderen halen. Het was een goede gewoonte, helaas, langzamerhand vergeten.

Gelijk alle mensen hebben de Amsterdammers hun eigenaardigheden en daarbij valt, na de zucht tot graven en tot dempen, de zucht tot zonderlinge humor op. De grappigheid kreeg wel eens een diepere betekenis, zoals toen de overheid besloot de galgen te verplaatsen en daartoe de oever van het IJ koos, juist op de plek waar de schuit aanlegde voor mensen die zich een

[p. 128]

kind gingen kiezen op Volewijk. Men vraagt zich af wat daarachter stak. Moest de man, opschouwend naar de drie galgen, waar bijgeval nog een treurig overschot aanhing, eraan herinnerd worden dat niet een ieder, die met fatsoen ter wereld komt, haar weer met fatsoen verlaat? Dan getuigt die les niet van kiesheid. Want, met het pasgeboren kind in het mandje om zijn vrouw eens te verrassen, zou die man wellicht somber gestemd worden door dit schouwspel en, de hand in de boezem stekend, vrezen dat een dergelijk lot ook hem kon wachten. En voor zulk een vermaning was dit niet het gepaste ogenblik. Of was de overheid zo zwaartillend te menen dat al wie in Amsterdam geboren werd, rekening moest houden met de galg? Zij had dit op andere wijze kunnen tonen dan door zulke ongevoeligheid jegens pasgeborenen. Mogelijk echter was de grappigheid enkel toeval en de oorzaak de lage prijs van de grond in Volewijk.

Het behoeft geen uitleg dat de aanwezigheid der galgen veel schade heeft gedaan aan de toeloop om er kinderen te halen. Mensen met achting voor zichzelf gingen liever elders of gaven zich in het geheel geen moeite meer. Alleen zij, die trouw wilden blijven aan de wijze gewoonten hunner voorouders, gingen voort dat drasland te bezoeken en, het moet gezegd worden, met schoon gevolg, want ook heden nog zijn de blonde Volewijkertjes de aardigste kinderen van de stad. Het waren echter geen deftige mensen, die daar nog kwamen, integendeel, de nederigste, gewoonlijk ook niet vermogend.

Kornelis Sat was, lang voor er nog gesproken werd over de afschaffing van de galgen, een eenvoudige haringverkoper, die heel de dag langs de weg moest gaan om zijn brood te verdienen. Hij had een goede inborst, blijkend uit zijn liefde voor kinderen en dieren, maar hij was ook behept met zekere zwakheden, die hem onbemind maakten bij de politie, vechtlustigheid en gebrek van eerbied voor het gezag. Dit was de reden dat de dienders een schuine blik op hem sloegen waar hij voorbijging en vooral op zaterdag deden of zij zijn geestigheden niet verstonden. Zijn goede inborst echter en zijn puntige gezegden stelden hem in een goed blaadje bij de vrouwen en een van haar voelde zich zo zeer tot hem aangetrokken, dat zij met hem trouwen wilde.

Al spoedig toonde Sat een goed echtgenoot te zijn en dat hij een goed huisvader zou worden, kon een ieder begrijpen die hem hoorde over te verwachten kinderen. Het viel de buren op zo veel

[p. 129]

haast hij daarmee maakte, want een ander zou nog een poosje gewikt en gewogen hebben, maar voor men erop bedacht was liet Sat zich overvaren naar Volewijk en kwam met een flink geschapen kind terug. Hij had ervan te vertellen, dat het niet makkelijk was te kiezen aan de overkant van het IJ, men raakte de tel kwijt zo veel kool daar groeide en men werd er doof van al die liedjes:

Pluk mijn! Pluk mijn!
'k Zal alle dagen zoet zijn!

Zijn vrouw was zeer ingenomen met zijn keuze, zij zeide dat een zoeter kind dan die eersteling niet bestond. Liever had zij een jongen gehad, maar hij antwoordde dat de stemmetjes van de meisjes zoveel mooier hadden geklonken.

Toen hij op een dag van mei volgens de afspraak weer zou gaan, drukte de vrouw hem op het hart zich door die stemmetjes niet te laten verleiden en vooral een jongen mee te brengen. Wees maar gerust, zeide Sat, maar ondanks die belofte had hij bij terugkeer twee meisjes in het mandje, blond en welgeschapen. Hoe kwam dat zo? vroeg zij. Hij zeide dat hij nooit meer in de mei zou gaan, want zo veel kool er nu met kinderen beladen stond, kon geen mens geloven en overal hoorde men ze roepen, net als belletjes op de kermis: Pluk mijn, pluk mijn! Hij had gedacht dat het tijd en geld voor het veer spaarde als hij er twee tegelijk nam, een jongen en een meisje, maar hij had niet goed opgelet en een volgend maal zou hij beter uit de ogen zien.

Dat het een wakkere tijd was in ons land, kan het voorbeeld van Sat getuigen. Hij werd steeds ijveriger met de haring, steeds voortvarender met de vermeerdering van het gezin. Toen hij voor het vierde en ook voor het vijfde kind weer meisjes had gehaald, begon de vrouw wat moedeloos te worden en dat gaf onenigheid over en weer, hij zeggend dat men aan de stronk niet beslissen kon tussen jongen of meisje, en zulke uitvluchten meer, zij pruttelend dat zij dan zelf wel eens zou gaan. Voor ontevredenheid was er overigens geen reden, want al die kinderen hielden zich stipt aan hun belofte van alle dagen zoet te zijn en bovendien hadden zij de groeizaamheid van de kool behouden. Dit, men zal het toegeven, zijn dingen, waarop bij kinderen gelet moet worden.

Toen zij wat groter werden, kregen zij er zelf schik in wat de

[p. 130]

vader vertelde van de velden kool op Volewijk en zij waren het die hem aanspoorden er weer heen te gaan om nog een kind te halen, waarbij een ieder enige wensen voegde: de een was voor zwart en lang haar, de ander voor zwart, maar gekruld; de een voor blauwe of grijze, de ander voor bruine ogen. Toen zij niet ophielden erover te dwingen, gaf de vrouw toestemming het nog maar eens te wagen. Sat scheen onverbeterlijk. Ook ditmaal had hij er twee in het mandje, en de vrouw mocht dan wat grimmig kijken, de kleintjes juichten, al waren het dan weer meisjes en beide blond zoals zijzelf. En die twee groeiden even hard en waren even zoet. Ja, zei de vader, zoet zijn ze daar allemaal en als je hun liedjes hoort, moet je op je handen passen om er niet drie of vier te plukken. Vier vonden de oudsten al te veel opeens, maar met drie zouden zij hem toch graag zien komen. Toe, vader, zeiden zij als moeder het niet hoorde. Ook de kleineren zeurden over een broertje, over zwarte krullen en bruine ogen en de vader lachte maar en knipoogde van: wie weet wat er nog gebeurt.

Lust om kinderen te halen had hij voorlopig echter niet, want de politie maakte het hem lastig over een misverstand waar hij geen schuld aan had en dat verduisterde hem de zonneschijn. Er liep een diender door de straat die met lelijke ogen naar binnen keek en Sat keek boos terug. De meisjes schouwden toe met de vingers in de monden. Maar zodra de diender de hoek om was, begonnen zij vader weer te vragen of het nog geen tijd was voor Volewijk.

Met moeder waren er af en toe wat woorden, omdat zij vond dat negen genoeg was, terwijl hij volhield dat tien een rond getal was en bovendien gaf hij toe dat een jongen wel aardig zou zijn in huis. Soms weifelde de moeder, maar soms bleef zij erg koppig, zeggend dat zij in hem geen vertrouwen meer had. Een man, die zoveel om kinderen gaf als hij, mocht het in zijn hoofd krijgen op Volewijk te blijven, en wie verdiende er dan het brood? Neen, van een tiende kind wilde zij niet weten. Vader keek of hij bij zichzelf moest lachen.

Hoe het eigenlijk zo gauw gebeurde kon niemand zeggen, het waren ook een paar drukke dagen geweest. Sat had aan de buren verteld, dat hij vastbesloten was toch weer een kind te halen, zij stonden allemaal aan de deur te praten, toen de meisjes buitenkwamen, het was nog geen dag. De een zei iets van dienders, de

[p. 131]

ander zei dat Sat naar Volewijk was. En opeens hoorden ze in het achterhuis een kind schreeuwen. De meisjes liepen er gauw heen en daar zagen zij moeder die het in de armen hield, een kind met lang zwart haar, maar alweer een meisje. Zij juichten en sprongen, maar de moeder was een beetje verdrietig, omdat de vader niet terug wilde komen, hij had het zusje ook met de veerman gestuurd, met een brief erbij. En daar stond in te lezen: Beste kinderen, er zijn er hier op Volewijk zo veel van jullie soort, allemaal om te zoenen, dat je vader er dol van wordt zoals zij roepen Pluk mijn, en ik kon het niet over mijn hart verkrijgen ze aan de kool te laten zonder vader. Jullie hebben tenminste een brave moeder die jullie groot zal brengen in de deugd. Wij zien mekaar later weer, gegroet van jullie liefhebbende Vader.

Toen die meisjes groot waren en zelf al kinderen hadden, ondervonden zij dat de wereld nog niet zonder kwade tongen is. Maar geen een geloofde dat hun vader voor straf op Volewijk was gebleven, want zo zij hem gekend hadden, was hij een man geweest die geen kwaad kon doen.

Voor de mensen van tegenwoordig is het te betreuren, dat zij niet meer weten waar men die zoete kinderen haalde en te hopen, dat zij daar een even goede plaats voor vinden.