Verzameld werk. Deel 6

[p. 575]

De goede vreemde heer

Het land was doorkruist van gebaande wegen zodat men gemakkelijk van het ene dorp naar het andere ging en ook veilig, omdat er morgen en avond ter markt en terug werd gereden en men altijd eerlijk volk tegenkwam. Maar ook wie bij vergissing van de wegen afweek, of door de bloemen verlokt, zoals met kinderen wel gebeurde, kon nauwelijks verkeerd gaan, want hij hoefde maar rond te kijken om hier of daar een woning te zien, waar hij dadelijk weer het rechte pad te weten kreeg. De hemel en de aarde, werd er gezegd, hielden van de mensen en daarom hoefde niemand bang te zijn. Toch was voorzichtigheid altijd geraden. Men mocht zich dan zo veilig mogelijk voelen, er gebeurden immers weleens ongelukken onvoorzien. En al geloofde niemand meer aan de praatjes over zwervend ontuig dat kinderen roofde, al waren de bosmannen en de weerwolven niets dan fabeltjes, menigeen had toch gehoord van kinderen die stom en verbijsterd van het veld teruggekeerd waren, zelfs van kinderen spoorloos verdwenen. De ouden zeiden wel: Dat is alles lang voorbij, nu woont men rustig in de wereld, zonder angsten. Met dat al verboden de moeders hun kinderen aan de rivier te spelen, niet te ver het bos in te gaan, nooit van de andere kinderen af te dwalen. En waar ieder kind voor moest oppassen, was de vreemde man die hen mocht aanspreken, die suikergoed gaf en veel moois beloofde, zij mochten hem niet antwoorden en vooral niet met hem meegaan, maar weglopen en schreeuwen. Men kan nooit weten, zeiden de moeders, er zwerft meer kwaad dan men denkt en het komt altijd onverwacht. De kinderen wisten dat zij op hun hoede moesten zijn, maar spelend in bos of weiland vergaten zij het, er werd ook nooit een vreemde man gezien.

Maar zij zagen hem en dat was onverwacht. Het werd stil in de hele streek. Zij konden niets van hem zeggen dan dat hij groot was, zwart en statig, en dat het meisje misschien met hem was meegegaan, zij hadden gezien dat hij voor haar stilstond en zij waren hard weggelopen.

[p. 576]

Het was op Pinksteren. Zeven meisjes mochten samen naar het ander dorp gaan voor het feest, zij hadden hun mooiste jurken aangedaan en kransjes van berkebladeren en madelieven om de hoeden gewonden, die geluk en gezondheid zouden geven. Het ene meisje had nog juist voor zij vertrokken gezegd dat zij liever thuisbleef omdat zij bang was, zij wist niet voor wat. De anderen hadden haar uitgelachen en toen zij al zingend op weg waren liep zij ze achterna. Zij had hen ingehaald aan het einde van de lindenlaan waar men op de open weg komt. Sommige meisjes hadden gezien dat zij niet zo vrolijk als anders was. Zij was het die altijd vooropliep en altijd, zodra er een lied uit was, met een nieuw begon, zij had ook zo'n heldere stem dat de anderen er graag naar luisterden. Nu bleef zij telkens achter en het was om het lint van haar vlechten opnieuw te strikken, of om haar kouseband vast te maken of om een steentje uit haar schoen te halen, en telkens moest zij dan weer hard lopen om bij de anderen te komen. Zij zong ook niet mee zoals gewoonlijk.

Wat heb je toch? had er een gevraagd, omdat zij telkens scheen te schrikken en naar alle kanten keek of achter zich, en dan kneep zij een ander meisje in de arm. Ik ben zo bang, zeide zij en de anderen hadden sliepuit gedaan, want waarvoor moesten zij bang zijn op klaarlichte dag met zijn zevenen? Allen lachten en zongen, maar zij had die dag zeker geen pleizier in het feest. Zij klaagde er zelfs over dat het hengselmandje met de bloemen, die zij voor haar grootmoeder meenam, te zwaar voor haar was en daarom had een ander het een eind voor haar gedragen. Bij de tweesprong ging zij op de berm zitten omdat haar voet haar pijn deed en zij keek weer rond met een angstig gezicht. Toen wilde zij niet de weg door de open velden gaan, die toch veel korter was, maar de andere langs de rivier. Ik weet zeker, zeide zij, dat er daar langs de velden iets ergs zou gebeuren, ik durf daar niet. En omdat zij het zo graag wou, hadden allen het maar goedgevonden de langere weg te nemen. Daar aan de rivier, in de schaduw van de bomen, scheen het of zij geen angst meer had en weer vrolijk was, zij zong hoog-uit, meer dan de anderen, zij zong zelfs liedjes waar zij de woorden van vergeten waren, en zij danste en huppelde. Ja, zei ze, hier aan de rivier is het prettig en je voelt je zo veilig.

Hoe het kwam dat zij toch weer achterbleef, had niemand gemerkt. De ene zeide dat zij weer was gaan zitten om haar

[p. 577]

schoen vast te maken, de andere dat zij was blijven staan en weer rondkeek. Waar de rivier een bocht maakte, bij de twee kromme wilgen, wees een van de meisjes en zij zagen dat zij stilstond of zij wachtte en dat die man naar haar toekwam. Hij zag eruit als een heer, in het zwart gekleed, recht en heel groot. Toen waren zij allemaal hard weggelopen.

Het meisje stond alleen. Toen zij omkeek zag zij hem, maar zij hoorde hem niet, zo stil gingen zijn voeten. Zij wist niet eens of zij bang was, want zij rilde wel even, maar dat kwam van een koude tocht. Eerst zag zij hem naderen, langzaam, en plotseling stond hij voor haar. Zij begreep dadelijk dat hij niet de kwade man kon zijn waar haar moeder altijd voor gewaarschuwd had, want hij keek haar aan zo goed en lief uit de ogen, zwart als de nacht. Hij stond deftig met het hoofd naar haar gebogen en op zijn gezicht was hetzelfde lachje dat haar moeder had wanneer er een van de kinderen ziek was. Ook zijn witte handen, die hij boven haar hield of hij zegende, waren lief, zij had ze wel willen aanraken, maar zij durfde niet. En toen zij zijn stem hoorde was het of zij koel water dronk, maar zij voelde ook ineens hoe ontzaglijk groot hij was en zij werd bang. Eerst begreep zij niet wat hij zeide, zij beefde alleen. Kind, zeide hij, je bent op tijd om met mij mee te gaan, je hoeft niet bang te zijn. Haar keel ging dicht, zij had wel willen schreeuwen. En toch klonk zijn stem zo mooi. Wat voor bloemen heb je daar? vroeg hij. Het waren maar roosjes uit de tuin, witte en rode. Die roosjes, zeide hij, zullen het prettig vinden met je mee te gaan, het is een lange reis.

Zij was nog nooit op reis geweest. Zij voelde hoe haar lippen trilden en hoe klein zij was, maar zij wilde niet huilen. Het duurde lang dat zij stond met de ogen neergeslagen. Ik mag niet, zeide zij, ik durf niet van vader en moeder weg te gaan. En zijn stem konk vriendelijk. Je hebt toch wel geleerd dat voor iedereen eens de dag komt om van de ouders weg te gaan, de een hier en de ander daar naartoe? De mensen blijven niet voor altijd bij elkaar. Er kwamen tranen voor haar ogen; zij zeide: Maar ik wil niet van vader en moeder weg, van mijn broertjes en zusjes. Ja, antwoordde hij, dat weet ik wel en het maakt mij ook verdrietig, maar er komt voor iedereen een dag dat hij geen wil meer heeft, voor kinderen en voor grote mensen. Als je verstandig bent begrijp je wel dat het niet zo erg is omdat immers iedereen dan gehoorzamen moet.

[p. 578]

Zij dacht erover na en zij vond dat hij gelijk had. Toch wilde zij niet, toch werd zij zo verdrietig als zij nog nooit geweest was. En zij schudde het hoofd, zij had wel duizend vragen willen doen. Ja, zeide hij met zijn goede stem, ik weet wel dat je duizend vragen hebt, net als iedereen, die met mij meegaat. Vraag maar.

Hoe lang is het dan, vroeg zij, dat ik weg moet blijven? en zal ik al die tijd vader en moeder niet zien? mijn broertjes niet, mijn zusjes niet, mijn vriendinnetjes? en waarom mogen zij ook niet mee? en waar moet ik naartoe! en wanneer kom ik terug? Ach, ik durf niet mee te gaan, het is hier zo mooi.

Zij kreeg het koud, zij zag ook dat er hagelsteentjes langzaam aan haar voeten vielen, op het riet en voor de groene bomen. Je ziet het immers, zei die vreemde heer, dat het hier niet altijd mooi is, soms met hagel, soms met stormwind, en de hele winter donker. Waar ik je heen breng is het altijd mooi, dat kan ik je beloven. Maar wanneer je ervandaan terugkeert, dat weet ik niet, dat zal een andere heer je vertellen. En vraag je waar ik je heen breng, kind? Een groot land, waar je alles begrijpen kan en nooit hoeft te vragen, een land waar iedereen naartoe gaat. Al je vriendinnetjes zullen er eens komen, de ene morgen al en de andere overmogen. Je broertjes en zusjes ook, je vader en je moeder ook, niet vandaag, maar zodra ik ze tegenkom. Hoe lang het duurt voor je ze allemaal terugziet, dat weet ik niet, maar lang kan het niet zijn. Misschien een uurtje maar. Ik begrijp dat het moeilijk is om van iets te scheiden en ik zou je graag nog wat hier laten, maar ik ben ook maar iemand die gezonden wordt. Denk nog maar even na en wees een zoet gehoorzaam kind.

Zij antwoordde dadelijk: Ik heb al nagedacht, ik ben gehoorzaam en ik wil wel met u mee, maar ik heb zo'n groot verdriet, ik kan niet weg van allemaal. Zij huilde niet, maar zij keek hem recht in de ogen om medelijden.

Lientje, zeide hij, Godelientje, wees verstandig, anders moet ik hard tegen je zijn. En hij strekte de ene witte hand al naar haar uit.

Zij snikte even. Ik ben nog niet eens op het feest geweest, zeide zij, en er zijn van de zomer nog andere feesten, mag ik daar dan niet naartoe? Mijn moeder heeft pas de nieuwe jurk gemaakt. Ach, laat me toch hier blijven.

Hij hief ook zijn andere hand op en zijn stem klonk zacht en zwaar: De nieuwe jurk wordt weggeborgen, de feesten zijn straks gedaan.

[p. 579]

Ik heb mijn bloemen nog niet weggebracht, zeide zij, laat mij dat nog even doen, een uurtje maar.

Hij boog het hoofd dichter naar haar toe, zij zag wel dat het niet kon. Zij zuchtte. Mag ik dan nog even bidden? vroeg zij. En hij knikte zacht.

Zij knielde voor hem op de grond met de handen samen. Hoe lang zij bad wist zij niet, maar zij voelde dat de heiligheid dicht bij haar was. Zij hoorde nog het klotsen van het water, het ritselen van de bomen. En zij werd gedragen, zij wist niet waarheen, maar zij voelde wel dat het in goede armen was.

Zo was het gebeurd in dat veilig land.