Verzameld werk. Deel 6

[p. 497]

De bolspiegel

Het geviel dat de heer Konstantijn zich losrukte en plots overeind ging zitten, daar hij, al zwierend en zwirrelend door stank en donderwolken, de zon te nabij was gekomen en hij moest terstond het gelaat bedekken voor het verblindend licht dat hem op het voorhoofd schoot. Het rammelen, het ploffen, het ratelen hield aan. Wat hamer, zeide hij, waar ben ik verzeild geraakt? Hij tastte zich over borst en hoofd en verzekerde zich aldus, dat hij voorwaar zijn pruik nog had, zijn gloednieuwe wijnrode frak met zilveren passement. Dus droomde hij niet. En evenwel zou dat hem niet bevreemd hebben, immers de flaconen guldenwater en juffertje-in-het-groen van gisteravond waren ongeteld. Wat of dat fluiten, dat loeien en dat gieren toch beduidde? Te deksel, droomde hij of droomde hij niet? En de vrolijke vrienden gevloden? de fraaie vriendinnen verzwonden? Ha neen, hier naast hem onder de geschoren palmpjes lag de heer Muyselaer te dutten in de mouwen, de kanten manchetten verfrommeld en verslonsd, de chamois frak roestbevlekt en van de worm gevreten. Muyselaer riep hij, maar hij hoorde niet het minste antwoord wegens het knarsen van eindeloze karrewielen. Wat of dat hels rumoer mocht zijn? En hij vernam een stem, hij meende van een vrouw die verkouden was, beurtelings schor en snerpend, het scheen zowaar een poging tot een lied te zijn, maar het stokte en verstomde somwijlen, zoals een zalige zeeman zingt. En Konstantijn bezon zich of hij in die stem niet de flemende deun herkende van juffrouw Arachne, alias Grietje, die van veel suiker in de thee hield? Bekoorlijk was zij niet, maar nochtans achtenswaardig. Met een fraai zanggeluid was zij evenmin begunstigd, dat wist een iegelijk, doch hoe kon het simpel ding ook melodieus de toon houden te midden van dit oorpriemend gesnetter en gesnor? Juffer, riep hij, ach, zwijg toch stil, en hij kreeg geen antwoord.

Duizenderlei wangeluid raasde en ronkte te allen kant. Waar ben ik? vroeg Konstantijn. Dit kan onmogelijk de plaats zijn waar ik mij in de vriendenkring te middernacht bevond. Zulk pan-

[p. 498]

demonie bestaat er in gans Holland niet. Waar was ik ook weer? In de doolhof aan de weg naar Amstelveen, indien ik het mij wel herinner. Ik heb gedanst met juffrouw Muritia en met juffrouw Chloris tot de kuiten mij trilden. Wij hebben gelachen dat wij ons in de heupen vast moesten grijpen en juffrouw Salmacis, bij de hemel - doch laten wij ons altoos ordentelijk comporteren. Toen, wat gebeurde er ook weer? Stil daar, verdoemden van de onderwereld, gij beneemt een fatsoenlijk mens zijn herinnering met joului gekrijs. Het schijnt dat ik verhuisd ben uit Arcadiën van de Nachtegalen in dit oord van louter wielen, hamers, zagen, boren, van doedelzakkers en scharenslijpers. Maar het kan niet wezenlijk zijn. Laat zien. Ik ben Konradus Konstantijn, geboren en gedoopt in 177-, ja, dat heb ik nooit onthouden kunnen wegens al die zevens.

De heer Muyselaer gaapte luid en strekte de armen zo wijd uiteen dat de knopen van zijn vest sprongen. Hij wendde de hemelsblauwe ogen naar Konstantijn, zeggend met een glimlach: Zevenenzeventig. Ik hoorde u dromen eer ik hier nederviel. Elieve, waar bevinden wij ons toch? aan de Schinkel of aan de Overtoom? Men zou het niet geloven in dit lawaai van donderbussen en kegelbanen. Zijn de schutters in de exercitie? Of zijn wij wellicht herboren op een andere planeet?

Mogelijk spreekt gij daar de waarheid, vriend, want zulk een reuk heeft geen sterveling ooit in onze stad geroken, me dunkt een mengsel van sulfer, haring en valeriaan.

De heer Muyselaer sprong ter been en hij waggelde als ware hij beschonken, hetgeen hem een oogwenk verwonderde, doch hij strekte de hand uit en fluisterde: Daar schuilt een wonderzoete nimf achter die haag.

Gelijk het ventje uit het doosje zo schoot ook de heer Konstantijn omhoog die, vermits hij langer was van postuur, terstond van wit licht getroffen werd, zodat hij de ogen schutten moest. En elkander de hand gereikt hebbende traden zij voorwaarts, behoedzaam op de tenen, door het nauwe paadje tussen de palmhagen. En zij ontwaarden haar, mejuffer Arachne, voorover gezeten te midden van haar uitgespreide rok van lila taffetas, zich de ringeletjes in de coiffure draaiend. Zij neuriede ietwat droefgeestig, doch opziende slaakte zij een gilletje en bloosde tot de boezem toe. O gunst, sprak zij, ik wist niet dat zich hier heren ophielden, maar het mag mij tot heil zijn, want ik vreesde

[p. 499]

zeer. Die woeste klanken, die navrante odeuren, men zou menen dat hier ergens een tent des euvels ware. Bevallige heren, och, reikt mij toch de hand om op te rijzen.

Nauwelijks stond zij of zij kreet: O gunst, hoe steekt mij dat licht.

Wij zouden u gaarn in het lommer voeren, sprak Konstantijn, maar helaas, ik zie er geen buiten het luttele langs het haagje ginder. Kom nochtans mee, eerwaardig meisje.

Het plekje van dat lommer te bereiken was echter voor dit drietal niet beschikt. Voorwaarts gingen zij en achterwaarts, maar keer op keer versperden de palmpjes hun de weg, zodat zij wel begrepen dat zij in de doolhof waarden en er de sleutel van vergeten hadden. En lommer? daar was geen schijntje van, integendeel, het licht werd scheller zomeer zij zich wendden en de schreden terugwaarts zochten.

Och hemeltje, murmelde mejuffer terwijl zij in gebukte houding gluurde door de bladertjes. Och heertjes, ik smeek u, kijkt mij aan en zegt mij: hoe zijn mijn ogen?

Beiden keken zij haar aan en op hun aangezichten kwam een uitdrukking of zij honing proefden. Tegelijk wilden zij getuigen van de schoonheid harer ogen, maar zij hield hun de monden dicht, zeggend: Kijkt dan zelf hier door dat gaatje.

Zij schrokken, zij deinsden en: Wat kan dat wezen? vroeg de een, de ander: Wat kan dat zijn?

In het midden van de hagen verrees op een sokkel van verblindend wit een kogel, een witte vlam, drie ellen hoog. Op de sokkel zelf stond gegrift met rechtlijnige, diepe letters: Het Dankbaar Nageslacht De Voorvaderen Gewijd.

De heer Konstantijn was de eerste die de ontsteltenis te boven kwam. Dat is hups en aardig, sprak hij. Gisteravond, toen wij ons nog vermaakten met zang en zotternij, stond hier een bolspiegel iets groter dan een twaalfponds Goudse kaas. Gij, beminlijk meisje, gij Muyselaer en ik, wij zijn ingeslapen en ziet, wij ontwaken bij ons nageslacht dat, het zij erkend, tot dusver onzichtbaar is gebleven, maar onhoorbaar wellicht niet. Gaan wij thans ons monument bezichtigen. Heuse palmpjes, veroorlooft dat ik u terzijde buig om plaats te maken voor een dame.

Te zamen maakten die heren een poortje in het loof en mejuffer trad erdoor, de rok bij vinger en duim een ietsje opgenomen. Daar stonden zij voor de blikkerende kogel, het meisje

[p. 500]

met de handen van schaamte voor het gelaat. Konstantijn, op de hurken zittend, rees langzaam tot zijn complete lengte, hij daalde weer tot de knieën en hield onderwijl de blikken strak gevestigd op de spiegel. Muyselaer, die eerst geaarzeld had, volgde hem na. Toen lachten zij tegelijkertijd, de een luid, de ander zedigjes.

Zie, sprak Konstantijn, hier van onderen aanschouwd hebt gij een uitgerekt aangezicht of gij een droeve slokkert waart, een sul die uw knopen niet eens kunt tellen. Verrijs ik nu, dan dijt gij in de breedte uit, ietwat mollig in de wangen, ietwat bokkig in de ogen, eerder een lichtmis dan een brave kerel. En stijg ik boven de evenaar uit, dan zie ik Muyselaer verbleken en vermageren, een hongerige vrek die te lang in het leven talmde. Hier waar ik op de sokkel sta, in de hogere contreie, zijt gij een ijselijke schim, die in het licht verschiet.

Konstantijn bleef daar uit de hoogte staren op zijn eigen aangezicht, weerkaatst op verscheidene streken van de bolspiegel terwijl Muyselaer sprak: Het zijn geen fraaie beelden, die gij noemdet, noch ook fraaie die ik zelf aanschouw. Gij hebt het voorkomen van een bulderbast, zo rood dat ik mij afvraag of gij u niet sedert de bakerschoot aan de anisette te buiten gaat en temet in uw kwade luim verstikt. En daar verschijnt gij mij als een schimmige schavuit, een Rinaldo, met de bloeddorstigheid klaarblijkelijk weerzijds de gespalkte gaten van uw neus. En daar, o Konstantijn, wie had dat van u vermoed? Uw ingevallen wangen, uw geniepige oogjes uit de holten, uw kaketoe-neus verraden de duitendief, de krententeller, de verachtelijke graaier. Neen, als deze beeltenissen uw geaardheid tonen, kan ik niet lachen. Uit mijn gezicht, fantasmen en fantomen! Kom mee, mejuffer, opdat gij niet aan het hallucineren slaat.

Juffer Arachne sprak: Och mijn brave heer, laat ook mij eens zien.

Met een sprongetje stond zij al op de sokkel, zich steunend aan de handen der beide heren. Een akelige gil ontsnapte haar mond. Zij was verstijfd en marmerwit. De heer Muyselaer, gruwend van de schrikkelijke chimères welke hem uit de spiegel tegengrijnsden, hield het hoofd afgewend. De heer Konstantijn echter, die een koelbloedig man was, trad om de bal heen, hem hier en daar betastende. Aan de andere zijde bleef hij staan, bukte zich en riep:

[p. 501]

Ziehier een ander inschrift: Ter Navolging Moge Het Voorgeslacht Ons Immer Een Toonbeeld zijn.

Lachend van de sokkel afgesprongen vatte hij mejuffer Arachne om het middel en plaatste haar bevallig op de grond. Zij voerden haar aan de hand door het poortje ten tweede voor haar in de haag geopend en een plek gevonden hebbende, waar enig lommer lag, deden zij mejuffer nederzitten. Het geraas daarbuiten van loeien, ratelen, bolderen, groeide geweldig aan, als waren er ontelbare smeden, kuipers, zagers, karrevoerders voor het Laatste oordeel bezig.

Ziet, sprak Konstantijn, hoe wij voorgeslacht ons nageslacht verschenen zijn, een toonbeeld voorwaar, groteske spoken, harpijen, satyrs en panieken, barstensvol van ondeugd, venijn, bederf. Hoort en ruikt hoe het toonbeeld wordt nagevolgd. Mejuffer, vertrouw op een fatsoenlijk man en vlij uw aanminnig hoofd hier aan mijn schouder, en gij mijn dierbre vriend, zit aan mijn rechterzijde. Slapen wij weer in. Wellicht ontwaken wij in een andere morgen wanneer men in een rechte spiegel ons rechte toonbeeld ziet.