Verzameld werk. Deel 6

[p. 487]

De heilige plaats

Challal ben Lalh was een zeer vroom, maar ook een zeer arm man. Zowel de armoede als de vroomheid beschouwde hij als het hem door het lot toegemeten deel en hoewel een ander zich misschien op het een beroemd zou hebben, over het ander beklaagd, droeg Challal beide delen met gelijke deemoedige waardigheid. Het lot had hem indertijd ook een vrouw gezonden, die even vlijtig en hard als hij te werken kreeg. Dat was moeilijk werk met het dragen van zware lasten, balen en pakken, van de stad naar het land, van het land naar de stad, over scherpe stenen, onder de hete zon, voor gering loon. Challal was altijd zo verstandig van iedere drie penningen, die hij ontving, er één in het zakje onder zijn hemd te bewaren. Wanneer de vrouw soms vroeg of het niet beter zou zijn iets meer voor het brood uit te geven, antwoordde hij: Beter heden matig dan morgen gebrekkig. Eens komt de tijd dat de lasten te zwaar worden, daarom bid ik iedere dag de Geprezene dat hij ons dan een ezel moge zenden om ons het werk te verlichten.

De tijd kwam inderdaad, al na nauwelijks veertig jaren, dat de handen der vrouw te zwak werden om de balen van de grond te tillen, zodat Challal haar daarbij helpen moest. En aangezien haar handen allengs ook te zwak werden om de lasten, welke hij haar op de schouders had gelegd, daar vast te houden, moest hij ze binden. Maar haar verzwakking vorderde met de dagen. Ook haar benen werden te mager om, beladen als zij was, de man bij te houden over de stenen, de uren lang. Het kan zijn dat Challal haar meer brood had behoren te geven, het kan zijn dat zij vroeger dan hij verouderde. Hij zag de tijd naderen dat zij haar deel van het werk niet meer zou kunnen dragen en aan het einde van iedere dagtaak, voor hij zich aan haar zijde te ruste legde, bad hij de Geprezene hem in de nood te gedenken, opdat er genoeg brood voor de vrouw zowel als voor hem zou zijn. Het lot maande hem aan de penningen, dat hij ze telde. Hij vond dat de zak zeer zwaar was geworden en het tellen kostte hem een deel van de dag. Zie, zeide hij, de Geprezene heeft ons verhoord en

[p. 488]

rijk gemaakt boven de verdienste. Toen ging hij naar de marktplaats en zocht onder de ezels. Hoewel hij een groot aantalplaats en penningen bezat keerde iedere verkoper zich van hem af wanneer hij ze aanbood en daar Challal geen koopman was, maar een vroom man, begreep hij niet waarom men meer penningen verlangde dan hij bezat.

Het lot echter was hem ditmaal buitengewoon gunstig gezind. Er stond daar op de markt een man die zich ergerde aan zijn ezel omdat het beest, hoezeer het ook geslagen werd, zich geen duimbreed van zijn plaats bewegen wilde. Het was maar een klein ezeltje, reeds oud van jaren, met poten zo dun dat men zich verbaasde hoe het erop kon staan, vooral omdat het hoofd veel te groot scheen te zijn. Maar Challal bewonderde het wegens zijn fraaie blankheid en door zijn tanden liet hij uit bewondering een gesis horen dat klonk als de naam Hassan. En zie, terstond kwam de ezel naar hem toe en legde het hoofd op Challals schouder. Toen Challal ben Lalh zijn zak met penningen aanbood greep de eigenaar toe en hij zegende hem met de koop. En de ezel volgde zijn nieuwe meester vlug en vrolijk.

Het was vreemd dat Challal terstond een zo grote genegenheid opvatte voor zijn beest, dat hij met zijn liefkozend gesis Hassan bleef noemen, terwijl het beest wederkerig hem aanhing als een vader. Telkens wanneer Challal hem aanraakte, aan de hals of aan de rug, werd zijn hart warm, hetgeen hem verwonderde, want dit gevoel had hij nooit gehad bij de aanraking van de vrouw. Toen hij met Hassan voor de tent kwam riep hij en zeide tot de vrouw: De Geprezene heeft ons het geluk gezonden. Gij zijt mij dierbaar, vrouw, als op de dag dat ik u aanschouwde, maar ik zweer u dat gij voortaan mijn hart met Hassan moet delen. Niet alleen de vrouw, ook de ezel verstond zijn woorden, want hij legde zijn hoofd op Challals schouder en zijn ogen, die hij uit onverschilligheid voor de wereld altijd nedergeslagen hield, opende hij wijd. De vrouw antwoordde slechts: Het zij zo.

En nog die dag bemerkte zij dat zij de ezel dankbaarheid verschuldigd was. Challal moest vele pakken vervoeren naar het land, maar in plaats ze op de vrouw te laden zeide hij dat ze rusten kon en hij bond ze op de rug van Hassan, de andere droeg hij zelf. Zij dankte Challal en Hassan beide, zij zegende ze toen zij ze weg zag gaan.

[p. 489]

De ezel liep zo vlug dat ook Challal weder de jeugd in de benen voelde. En de hitte van de zon op zijn hoofd deerde hem niet, noch de hardheid van de stenen aan zijn voeten, het werd een vrolijke tocht die slechts drie dagen duurde, met aangename woorden tot de ezel gesproken, afgewisseld met dank en lof voor de Geprezene.

En toen de vrouw gerust had nam ook zij weder de lasten op en volgde man en ezel op de tochten. Maar zij had haar taak volbracht, het lot had haar dag beschikt voor de laatste rust. Aan de rand van de stenen vlakte bleef zij staan en sprak: Hier lig ik. En zij stierf. En Challal viel voor haar ter aarde, zeggend: Veertig jaren hebt gij gediend en het loon hebt gij hier gederfd. Maar ik bid en geloof dat het u in de hemel wacht. Daarna zamelde hij stenen, die hij opstapelde tot een teken voor haar graf.

Voortaan had Challal op de lange reizen geen ander om toe te spreken dan de ezel. Hij deed dit gaarne, misschien omdat wegens de ouderdom zijn hart voller was dan voorheen, misschien omdat hij tot Hassan meer te zeggen had dan eertijds tot de vrouw. De ezel spitste de oren en hoorde hem, hij knikte regelmatig het hoofd onder het gaan en liep zo vlug dat hij soms stil moest staan opdat zijn meester hem kon inhalen. Gij zijt een eerlijke ezel, groot van hart, zeide Challal dan, hem over de hals strijkend, niet minder dan menig mens in de vervulling van de taak u door het lot gezonden.

Eerlijk en trouw werkte de ezel inderdaad, maar niet beter dan zijn meester. Beide waren zij oud, beide stonden zij bij de dageraad vrolijk van hun leger op en namen de zware lasten, die hun te dragen gegeven werden, zwoegend in hitte en stof, en hun loon was niet meer dan juist genoeg voor de dag. Het scheen zelfs dat hun lust aan het werk toenam met de jaren, terwijl hun behoefte aan loon verminderde, want het werden steeds langer tochten die zij maakten, ofschoon de penningen, voor het werk betaald, gelijk in aantal bleven. En altijd wanneer zij langs de steenhoop kwamen, waar Challal ben Lalh de vrouw begraven had, hielden zij stil, de man om te bidden en de Geprezene te danken, de ezel om te rusten. Dan, nadat Challal de handen naar de hemel had geheven, streek hij Hassan over het hoofd, zeggend: Mijn edele helper, na de Geprezene dank ik u. Wij, Challal en Hassan, zullen de lasten dragen zolang het lot het wil.

Meer dan tachtig jaren oud was Challal en Hassan, gerekend

[p. 490]

naar de tijd de ezelen geschonken, was even oud. Voor beide moest het einde nabij zijn. Hoeveel lasten er ook te dragen gegeven worden, eenmaal komt de dag dat een ander ze moet opnemen. Challal had nooit geklaagd, evenmin als de vrouw voorheen. Hij had slechts gedankt voor hetgeen het lot hem had toegedeeld. Nu kwam zijn dag van klagen.

Toen zij weder aan de steenhoop kwamen, op het uur dat de zon daalde en de einder van de vlakte rood werd, was het de ezel, niet Challal, die zich het eerst moest nederstrekken. Challal sprak hem nog toe en Hassan verstond hem nog. Maar eer de zon in haar gloed van sluiers verdwenen was, was Challal alleen op de aarde. Eerst legde hij het hoofd op de grond om de Geprezene te danken voor hetgeen beschikt was. Dan hief hij de handen, scheurde zijn kleed en klaagde met al zijn stem, want ook klagen mag de mens wanneer de smart hem overvalt. Een nacht en weder een dag lag hij uitgestrekt in zijn geween.

Toen verhief hij zich, ging en zocht stenen op de vlakte, die hij te zamen droeg tot een graf van zijn ezel, terzijde van de steenhoop der vrouw. Vele stenen waren nodig, zodat hij zo vele dagen zamelen moest dat zijn mondvoorraad begon te ontbreken. Toen bad hij de Geprezene hem ook in deze nood bij te staan.

En zie, terwijl hij daar lag tussen de twee steenhopen in gebed, kwam er een man gereden op een kameel, een barmhartig en vroom man, die klacht en gebed van Challal ben Lalh horende, afsteeg, hem brood en penning gaf en te zamen met hem bad. Toen Challal verzadigd was hielp die man hem stenen te zamelen voor de grafsteden.

En na drie dagen kreeg Challal weder gebrek aan spijs en thans kwamen er twee mannen gereden op kamelen aan die plaats. Ook zij ontfermden zich, geroerd door Challals vrome klacht, ook zij boden hem brood en penning en hielpen hem stenen op te hopen. Daar zij vernuftige lieden waren uit de stad gaven zij hem raad, hoe hij eerst een muur moest bouwen om zijn dierbare plek te beschermen voor het nachtgedierte, hoe hij daarna zijn dierbare grafsteden behoorde te bouwen volgens zekere fraaie regelen en orde. Ziende dat hij een zeer waardig man was bleven zij enige dagen om hem bij het werk te helpen en toen zij vertrokken aanschouwde Challal reeds de grondvesten van een monument.

Toen ontwaakte in hem de zin voort te gaan met de verfraaiing

[p. 491]

en hij reinigde de stenen van het zand tot de zon ze zo wit als marmer maakte. Zeer vele dagen was hij bezig. Maar toen er op een dag een karavaan van kooplieden langskwam vonden zij hier tot hun verbazing een plek die zonder twijfel heilig moest zijn, want de stenen blonken tegen de klare hemel en binnen de omheining zagen zij Challal met de witte baard biddend op de aarde uitgestrekt, die op hun gaven van penningen geen acht sloeg, zozeer was hij verdiept in zijn vroomheid. Vol ontzag bogen zij zich achter hem neder en volgden hem in de gebeden. Daarna verzochten zij hem hun met zijn wens een gunst te bewijzen en Challal vroeg alleen dat zij stenen voor hem zamelen zouden om zijn vereerde grafsteden te verfraaien. De stenen verrezen tot muren van meer dan manshoogte en de grafsteden van de vrouw en van Hassan daarbinnen werden ontzagwekkende gewrochten.

Vele jaren leefde Challal ben Lalh op deze plaats, zelden eenzaam, want rondom zijn muren hadden andere vrome lieden hun tenten opgeslagen om zijn voorbeeld te volgen in gebed en lof tot de Geprezene. Onder de mannen der karavanen waren ambachtslieden die de grafsteden versierden met witte kalk, waarop zij heilige spreuken en figuren griften. Anderen droegen tegels aan uit de stad, witte en groene, voor de belegging van de vloeren en daar dit werk veel tijd vereiste bouwden ook zij hun tenten rondom en sloegen er waterputten. De plaats werd heinde en ver bekend als de plaats van de heilige Hassan en van de heilige zonder naam. Toen Challal ben Lalh tot zijn vaderen ging bestond hier reeds een hoog vereerde stad. Deze stad werd een oord voor bedevaart.

En hoewel heden ten dage zelfs de geleerdste man weinig kan vertellen van de wederwaardigheden van Hassan en de andere heilige, kan men zeker zijn, dat zij beide schepselen waren, groot in nederigheid en in de eerlijke vervulling van de taak die het lot de schepselen geeft.