Verzameld werk. Deel 6

[p. 454]

De firma en haar zoon

De ontdekking, dat niet alles wat men ziet werkelijk bestaat, heeft voor menigeen het leven veranderd, vele dingen gemakkelijk gemaakt en misschien ook aangenamer. Het kleinste kind verbaast er zich niet meer over, maar nog pas in de tijd van onze grootouders werd er een omwenteling door teweeggebracht. Daar gebleken is, dat vele volwassenen niet meer weten hoe deze ontdekking gedaan werd - tot vervelens toe is er gezegd, dat het onderwijs in de geschiedenis te wensen laat - moge er in het kort aan herinnerd worden. Eenhoorn, ambtenaar aan de Opperraad, was volstrekt geen genie en zelfs geen geleerde. Toen hij op een morgen wakker werd en zijn vrouw, voor het bed staande, hem vroeg waarom hij zo laat thuisgekomen was, antwoordde hij dat het college tot zes uur had vergaderd. Zij zeide dat hij gek was. Toen hij op zijn eer gezworen had verzocht zij hem op te staan en eens naar dat Raadspaleis te zoeken. Op de plek waar het gestaan had vond hij een plantsoen. In gemijmer teruggekeerd vond hij op de plek, waar zijn huis had moeten zijn, een theater en zijn vrouw daar onbekend. Een ander zou gemeend hebben, dat hij zijn verstand verloren had, maar Eenhoorn begreep terstond de betrekkelijkheid van de waarneming en hij schikte zich daarin.

Dat deed niet iedereen. Er is een geval bekend van drie heren, tijdgenoten van Eenhoorn, die met hun ouderwets begrip van het bestaande, veel last veroorzaakten en zelfs de ondergang van een overoude firma. Ziehier de bijzonderheden, uit de eerste hand vernomen.

Het betrof de firma Sluimer, Kinderburg en Zoon, die van onheugelijke tijden tot voor een jaar of tachtig de belangrijkste fortuinen van ons land beheerde. Volgens de beschrijving was haar kantoor gevestigd in een fraai gebouw uit de vroegste Renaissance, van rozerode baksteen met heldergele lijsten en kunstige guirlanden, en het moet gelegen hebben in de schaduw van de Muizetoren. Helaas, vergankelijkheid! zelfs die toren is verdwenen of hij er nimmer had gestaan! Dat de mens van de

[p. 455]

aarde verdwijnt, is een weemoedige gedachte die nochtans troost bevatten kan, maar dat ook zijn maaksel, verheven torens en prachtige paleizen, tot stof vervalt, mag begrijpelijkerwijze sommigen moedeloos stemmen.

Het kantoor was zolang men zich kon herinneren rustig en deftig geweest, men zag er zelden iemand de stoep opgaan. De firmanten, de procureurs, de boekhouders, de bedienden waren bezadigde heren die de hoge hoed wisten te dragen. Hun werk bestond uit schrijven en rekenen, soms uit vervoeren van kisten met het opschrift: geld. Aan de waardige regelmaat, hier te aanschouwen, kon menig modern kantoor een voorbeeld nemen en het was al een oud gezegde, dat er niets zo zeker was als de firma Sluimer. Kortheidshalve werd zij zo genoemd, ofschoon ook de heer Kinderburg bekend was om zijn zekerheid. Zij kwamen zijde aan zijde 's morgens in het gebouw, waar links en rechts van de voordeur ieder zijn eigen kamer had, en gelijk verlieten zij het zodra het donker werd.

Jaren en jaren was het zo tot algemene tevredenheid, zonder dat iemand eraan gedacht had dat het anders was geweest of ooit veranderen kon. De verandering ligt echter in de natuur gelijk een wet en al moge het soms niet gemakkelijk zijn daaraan te wennen, het leven zou zonder die wet voor velen niet wenselijk zijn. Alleen zij toegegeven, dat een onverwachte verandering dikwijls verwarring sticht.

Onverwacht nu was het, dat op een heldere morgen drie heren tegelijk de stoep beklommen, aanbelden en binnen werden gelaten, drie heren die elkander van aanzien kenden, maar nog nooit op een vierkante meter te zamen hadden gestaan zoals heden in deze gang. In afkomst, opvoeding, voorkomen verschilden zij en toch glimlachten zij elkander toe alsof zij alle drie begrepen wat hen te zamen bracht. Ongetwijfeld moet er een macht zijn, door de wetenschap nog niet vastgesteld, die levende wezens op ogenblikken, voor het gemak gelijke genoemd, tot gelijke gedachten en daden drijft. De heer Abel stelde zich voor, de heer Boonen knikte, de heer Kleuk zeide dat hij het al gedacht had.

Abel en Boonen werden rechts en links binnengelaten, de derde in het kabinet van de procureur. En toen zij een uur later de stoep afgingen, de handschoenen aantrekkende, verwijderden zij zich te zamen in de stille straat en vertelden elkander wat hun gedachten bezighield.

[p. 456]

De heer Abel streek over zijn bakkebaarden en sprak het eerst: Ik weet niet of het de heren opgevallen is dat onze vriend Sluimer er de laatste tijd kommervol uitziet, evenals trouwens onze vriend Kinderburg, en ik weet ook niet of zij zich afgevraagd hebben wat de reden daarvan kan zijn. Aan de toestand van zaken ligt het, bij mijn weten niet. Sluimer is een firma in wie onze familie van vader op zoon fiducie heeft gehad, ik meen dat de heren hetzelfde kunnen verklaren. Het kan echter verkeren, zoals de Karthagers zeiden. Niettemin blijf ik overtuigd dat Sluimer nog altijd het volste krediet waardig is. Daarom heeft het bezwaarde uiterlijk, dat ik ook hedenmorgen aan hem opmerkte, mij zeer verbaasd. Helaas ben ik met zijn familieomstandigheden niet bekend, maar een duister vermoeden, dat ik bij ingeving kreeg, zegt mij dat men de sleutel van het raadsel daar moet zoeken. Natuurlijk past het ons niet hem daarnaar te vragen. Een zekere kiesheid weerhield mij na afloop van het onderhoud onze vriend Kinderburg hierover te spreken omdat, zoals ik reeds zeide, ook zijn uiterlijk verre van vrolijk was. Ik voeg hierbij dat ik van Kinderburgs huiselijke zaken evenmin op de hoogte ben. Mag ik het inzicht van de heren vernemen?

De heer Boonen schudde sterk het hoofd voor hij sprak: Ik heb er én met Sluimer én met Kinderburg niet over willen praten, want tussen ons, mijnheer, gezegd en gezwegen, het vermoeden dat ik in mij omdraag is haast nog duisterder dan het uwe. Vertrouwen blijft men hun onvoorwaardelijk schuldig, daar mankeert niets aan, ook fiducie en krediet. Maar ziehier mijn gedachtengang. Sluimer laat het zich niet ontbreken, hij rijdt met koets en paard langs de dreven, mevrouw ziet men met struisveren opgesierd bij de muziek in De Harmonie. Dat zij ieder hun eigen genoegen zoeken laat ik terzijde, dat hebben zij voor het geweten goed te praten, wij zijn het daar wel over eens. Maar, mijn beste heer, hebt u ooit de jonge Sluimer gezien bij het vermaak, dat men de jeugd zo van harte gunt? Ik heb daarover mijn theorie en het is beter dat ik die voor mij houd. Maar dit wil ik u wel zeggen en ook u, mijnheer Kleuk, gelieve goed op mijn woorden te letten: het zou ons niet mogen verwonderen als wij hoorden dat Sluimer verteerd wordt door zorg over zijn zoon. Het beetje geld, dat ik bij hem heb staan, blijf ik hem toevertrouwen, maar wij zullen acht moeten slaan op het gedrag van zijn zoon.

[p. 457]

De heer Kleuk lachte, zodat een voorbijganger naar hem keek, en hij sprak: Dat is alles malligheid, waarde heren. Jawel, zeker, natuurlijk is er iets mis met Sluimer en Kinderburg, men hoeft niet veel verstand te hebben om dat te zien. En toch mag men ze gerust blijven vertrouwen. Fiducie en krediet, daar is geen sprake van. Waar moest het heen als de wereld die niet meer had! Bovendien, van mij is het maar een schijntje dat zij in bewaring hebben. Vraagt men mij wat de reden is van de betrokken gezichten, wel, ik denk daar ook het mijne van. De heren hebben het bij het rechte eind dat men het bij ze thuis moet zoeken. Maar, als ik het zeggen mag, slaat mijnheer Boonen de plank helemaal mis, omdat Sluimer zover ik weet geen kinderen heeft. Neen, geloof mij maar gerust, de zwarte plek zit bij Kinderburg en zijn zoon is het waar alles van wordt verteld, verre van gunstig. Dat jongmens maakt uitspatting, Kinderburg lijdt eronder en Sluimer van de weeromstuit ook.

De heer Abel was het die voorstelde zich hierover klaarheid te verschaffen. Zij spraken af zich gemeenschappelijk van de omstandigheden te vergewissen op een wijze welke de firma niet grieven kon.

Daartoe verschenen zij de morgen daarna te negen ure op de stoep van het kantoor. Binnengelaten zijnde vroegen zij de oudste procureur te mogen spreken en, door hem ontvangen, zeiden zij kort en duidelijk dat zij een onderhoud wensten met de derde firmant, de zoon. De procureur bekeek zijn nagels en wenkte om de deur de hoofdboekhouder naderbij, wie hij de wens der heren overbracht. De boekhouder kon zijn woorden niet vinden en wenkte derhalve een collega naderbij, een betrekkelijk jonge man die hij voorstelde als de adviseur. Deze zeide dat hij in een geval als dit de cliënten rechtstreeks naar de patroons verwijzen moest. Na overleg besloten de heren dan bij Sluimer binnen te gaan.

De heer Sluimer zag er zeer vermoeid uit of hij weinig nachtrust had genoten, maar ontving hen niettemin zo vriendelijk mogelijk. Hen aanhorend trok hij de wenkbrauwen buitenmate op en hij sprak aldus: Het verbaast mij ten zeerste van cliënten, voor wie ik ruim veertig jaar de eer had de zaken te mogen doen, deze vraag te vernemen, hoewel ik overtuigd blijf dat er niets onaangenaams wordt bedoeld. Om u de waarheid te zeggen, mijne heren, viel de kinderzegen mij nooit ten deel.

[p. 458]

Hierop wilde de heer Boonen puntje bij paaltje zetten en daarom vroeg hij: Mogen wij dan de zoon van de heer Kinderburg spreken?

Sluimer scheen eerst verrast, dan moedeloos. Hij trok aan het koord, gaf een bevel en dadelijk verscheen Kinderburg, voor wie bij monde van de heer Kleuk de wens herhaald werd. Kinderburg kreeg een schaterlach waarvan hij ternauwernood bedaren kon, maar ten langen leste sprak hij: Onbetaalbaar! Hebben de heren kunnen denken dat mijn compagnon of ik een zoon zou hebben? Laat ik u uit de droom helpen. Het is meer dan tweehonderd jaar geleden, dat er een zoon van een Sluimer, of een Kinderburg, dat laat ik in het midden, in de firma werd opgenomen en sedert is het zo gebleven, sedert mag zowel hij zich als ik mij als die zoon beschouwen. Zo iets verandert niet, of het krediet zou ermee geschaad zijn. De heren zullen het wel begrijpen: de zoon is een fictie, meer niet.

De heren antwoordden met ah en oh en werden aan de stoep geleid. Met de hoofden gebogen verwijderden zij zich en na lang zwijgen sprak de heer Abel: Het spijt mij. Hoe gaarne zou ik gewild hebben dat er een tastbare oorzaak gevonden was voor de bedruktheid van onze vrienden Sluimer en Kinderburg. Het spijt mij dat zij met een fictie samenwerken.

De heer Boonen sprak: Ik weet niet hoe de heren erover denken, maar voor mijn verstand laat fictie zich niet rijmen met fiducie. Ik zal maatregelen moeten nemen.

De heer Kleuk sprak: Malligheid heren. Er is met de firma niets veranderd en, al is de fictie erbij gekomen, fiducie en krediet verdient zij nog steeds. Evenwel, als de heren maatregelen nemen, doe ik dat ook.

Het duurde niet zeer lang, misschien slechts een ogenblik, eer vastgesteld kon worden dat, behalve de zoon, ook de rest van de firma niet bestond. Die heren indertijd vonden het niet aangenaam te ervaren dat men geen zekerheid omtrent het bestaande had, maar een nieuw geslacht groeide op met de zekerheid dat niet alles is wat schijnt.