Verzameld werk. Deel 6

[p. 404]

XIX

Het was de eerste maal geweest dat mevrouw haar onaardig had behandeld. Al voor die dag had Fientje verandering aan haar gemerkt, dat zij soms lang naar buiten zat te kijken, dan opeens vrolijk werd en meer koekjes at dan gewoonlijk, en het ander ogenblik was zij weer stil. De schoonmaak, dit jaar vroeger gedaan, was voorbij, alleen moest er nog opgeruimd worden in de laden. Altijd had Fientje haar mening durven zeggen, op gepaste wijze zoals zij was grootgebracht, dus vond zij het gewoon dat zij het die morgen deed toen zij hielp en zeide: Moet ik deze ring ook opbergen? Het zou jammer zijn als u hem niet meer draagt. Een hyacint is dat steentje, zo geel als honing, zegt mevrouw Oberon. Ik weet nog precies wanneer u hem kreeg, twee jaar geleden, in juni. Ik herinner het me goed omdat u kort daarna weer geregeld aan de piano zat, en mijnheer en Toon bleven ernaar luisteren. Ik zie die ring toch veel liever dan die gesp van onyx, mevrouw Selvergedaen geeft altijd iets opzichtigs.

Doe dat ding in de doos, gauw, en bemoei je niet met wat je niet aangaat, was het antwoord, hard gesproken, waarvan Fientje schrok en rood werd. Mevrouw liet er nog op volgen: Dat steentje is net de kleur van je ogen.

Waar heb ik die onaardigheid aan verdiend, mevrouw? Geel zijn mijn ogen niet, wel heel lichtbruin.

Ook mijnheer merkte de ongedurigheid. Hij zat weleens met verwondering naar haar te kijken als mevrouw wilde dat iets zus moest terwijl zij pas gezegd had zo. Een andere keer haalde hij de schouders op als hij vriendelijk iets vroeg en geen antwoord kreeg. Ook anderen viel het op, want eens toen Fientje binnenkwam hoorde zij mijnheer Boel zeggen: Als ze boven de veertig komen worden ze raar in het hoofd. Nu wist Fientje wel dat die Boel lompe manieren had, maar er bleek toch uit dat ook anderen iets zagen van de kurigheid. Het was jammer, dacht zij, dat mevrouw Oberon dit jaar misschien weer niet kwam, want dan werd zeker de omgang met die andere dame druk.

Hierin vergiste zij zich niet. Dit voorjaar kwam mevrouw

[p. 405]

Selvergedaen elke dag met haar twee nieuwe honden, die veel blaften, zij volgde Klara in de keuken en in de slaapkamer en had haar telkens iets in het oor te fluisteren. Ida, nog een kind met haar vijftien jaren, kwam meestal zingend thuis, maar zij zweeg zodra zij haar zag. Zij bleef schuw, hoe mevrouw haar ook aan haalde met vlieende woorden of geschenkjes. Klara zeide: Weet u nog? ik was net zo toen ik u nog niet kende.

Op een avond, toen Klara naar haar schoonmoeder ging die zij in lang niet had gezien, vergezelde zij haar ook daar. De oude mevrouw Morgenrood zat, zoals zij al meer dan veertig jaar gedaan had, aan de tafel met de kaarten, tegenover haar mijnheer Sekeris, aan de twee andere zijden de majoor Lucas Vink en Angeniet. Het waren in het licht van de lamp drie witte hoofden en een bleek gezicht met een bril. Nog altijd speelden zij omber, nu echter met Angeniet als vierde aangezien mijnheer Ombelet, hoewel jonger dan zij, wegens de gezondheid niet meer laat mocht opblijven. De majoor hield er niet van gestoord te worden bij het spel, maar de oude mevrouw, altijd goedgeluimd, sprak wanneer er geschud werd tot Klara en mevrouw Selvergedaen, die toekeken op de canapé.

Het is te hopen, kind, dat je zo gelijk van gemoed als wij je oude dag bereikt, ongeschokt door de beroeringen die het leven soms brengen wil. Ja, mevrouw Selvergedaen, rimpels hebben wij op het gezicht, u ook, nietwaar? en uw man zelfs een heleboel, dat is nu eenmaal de natuur van het vergankelijk vlees. Maar in het hart zijn we jong gebleven, let maar eens op hoe olijk je vader en mijnheer Sekeris uit de ogen kijken, al hebben we ook met ons drieën meer dan twee eeuwen achter de rug. En weet je hoe dat komt? Omdat we ons nooit hebben afgegeven met grillen en avonturen, daarom zijn de stormen van het leven ons voorbijgegaan. Geen begerigheid, geen malle verlangens en geen hartstochtelijkheid hebben vat op ons gehad. Ja, het moet erkend worden dat mijnheer Sekeris weleens wat wild is geweest. Ja, Koenraad, dat was eigenlijk ondeugendheid, ik zeg altijd dat je daarvan wat dun in de haren zit. Maar het was alleen maar met de speculatie, ook een soort spel, en je bent er wel bij gevaren. Dat is het wat ons jong heeft gehouden, de afleiding die ons behoed heeft voor rampen, en tranen. Spelend zijn we het leven doorgegaan, nietwaar, Lucas? Je kan ervan op aan dat waar Ombelet nu het meest onder lijdt niet is dat hij geen les

[p. 406]

meer kan geven in de taal, maar het gemis aan zijn partijtje omber. Koenraad, je mag je vinger niet in je mond steken, anders gaan de kaarten zo plakken.

Dat doet mijnheer voor het geluk, zeide Angeniet. Hij heeft altijd geluk, anders dan ik.

Daar heb ik geen klagen over, zeide mijnheer Sekeris. De liefde daarentegen heeft me niet willen kennen en dat is maar goed ook, want Valentijn heeft het bij het rechte eind als hij zegt dat de liefde een vernielende kracht is, niet een opbouwende. Troost je dus maar met die gedachte, Angeniet, dat je er tot dusver vrij van bent gebleven. En al krijg je dan niet de beste troeven, het spel houdt je bezig en conserveert je, zoals je moeder terecht heeft opgemerkt.

Het was de beurt van de majoor om te schudden en te geven, dus kon mevrouw Morgenrood weer spreken: De liefde is iets waar de jeugd naar haakt, men hoeft zich daar niet over te verwonderen, maar het loopt dikwijls op een vergissing uit. En als je rondom je kijkt, hoeveel bejaarde mensen zie je dan die daarin nog hun bevrediging vinden? Ik ken er geen een. En wat blijkt daaruit? Immers dat de liefde niet iets is voor het hele leven. En de godsdienst dan? Ach, ook daar is men nooit helemaal zeker van, tenzij men zich gedachteloos aan de voorschriften houdt, en dan is het ook maar tijdverdrijf. En wat blijft erover om met voldoening oud te kunnen worden? Een spelletje, zeggen wij, of het nu omber is of whist of bridge, zoals men tegenwoordig doet, dat maakt geen verschil. Het voornaamste is dat de zielerust niet bestormd wordt door de grillen en avonturen van het leven.

Quadrille! riep mijnheer Sekeris juichend en de majoor sloeg op de tafel. Toen spraken zij alle vier tegelijk over de troeven, met de vingers op elkanders kaarten tikkend, in onenigheid over de kansen.

Mevrouw Selvergedaen fluisterde Klara in het oor: Als je suft en als je inslaapt zit je later net zo met witte haren, misschien met een rammelaar in de hand. Ik voor mij, ik heb liever de beroering en de stormen, vandaag de zaligheid, morgen de ellende. Een spelletje met dit of met dat, altijd hetzelfde, dag in dag uit, als je maar oud wordt. Vier poppen uit het wassenbeeldenspel, altijd op dezelfde plek, het mechaniek een beetje verroest.

Hoe komt het, dacht Klara toen zij in bed lag en niet kon slapen, hoe komt het dat ik zo klaar wakker ben en een gevoel heb of ik

[p. 407]

naar iets verlang? Beter wakker blijven, dan heb ik tenminste geen verdrietige dromen.

En zij dacht aan de japonnen in de kast, twee donker- en een lichtblauw, twee grijs, een terracotta, een lila, een violet, een perzikkleurig met moesjes. Ze verveelden haar allemaal. Ook de avondtoiletten waren saai. Zij moest iets anders laten maken, maar zij kon zich niet voorstellen naar welk model of in welke kleur. Zodra mevrouw Oberon kwam zou zij het met haar overleggen. Zeker was het niet, want Fientje had gehoord dat zij misschien weer zou wegblijven deze zomer. En zij dacht aan de plaats waar de Oberons nu waren, een eiland met een vreemde naam, waar palmen groeiden en rondom de blauwe zee. Als het in Europa te sterk gaat ruiken, had mevrouw Oberon gezegd, blijven wij er liever buiten.

Al vroeg in de morgen kwam mevrouw Selvergedaen binnen, gekleed in het mosgroen, en zij bracht platen voor haar mee van de nieuwste Franse modes. Met gefronste wenkbrauwen keek zij de kamer rond en zeide: Merk je zelf niet dat hier iets beklemmends is, iets engs? Net als bij je schoonmama. Als het niet was dat ik niet buiten je kan zou ik het hier niet uithouden. Kleed je maar gauw aan en kom mee, ik moet naar Den Haag. Het zal je wat afleiding geven.

Levendig sprong Klara van de stoel op en antwoordde: Het lijkt wel of u mijn gedachten kan lezen. Ja, ik voel me gedrukt, ik weet niet waarom, het is net of ik behoefte heb aan iets dat ik niet kan zeggen. Een uitstapje naar mijn geboortestad lokt me wel aan. Wacht, ik schrijf even een biljet voor Jan, anders begrijpt hij het niet.

Toen Jan het biljet las begreep hij het niet, hij haalde de schouders op.

Een week later zag Fientje haar met een nieuwe japon, kopergroen, en zij keek er verwonderd naar want het was de eerste van mevrouw die zij lelijk vond. Ook Toon en Ida zeiden dat het geen mooie kleur was, waarop hun moeder antwoordde dat het tenminste iets anders was. En na de koffie verraste zij haar man juist toen hij naar kantoor zou gaan.

Wat zou je zeggen, vroeg zij, als ik eens een uitstapje maakte naar Parijs? Ja, naar Parijs. Met mevrouw Selvergedaen, die is daar goed bekend. Ik ben nooit verder geweest dan Amsterdam, Haarlem en Den Haag, ik wil eens wat meer van de wereld zien.

[p. 408]

We hoeven niet zuinig te zijn, dus je mag het me niet misgunnen. Bovendien, als mensen zo lang samenwonen werkt een scheiding van een paar weken erg verfrissend. Je kijkt me aan of ik wartaal spreek, is het zo onbegrijpelijk?

Dat niet, antwoordde hij, en er is niets tegen, misschien ga ik met je mee.

Klara voelde dat haar wangen plotseling gloeiden, waarom? En waarom zeide zij niet dat zij het heerlijk vond samen met hem te gaan?

Zij zat in de slaapkamer om ongestoord te kunnen denken over hetgeen er in haar omging, want zij begreep zichzelf niet. Er kwamen veel waaroms in het hoofd waarop zij geen antwoord wist: waarom die onrust? waarom die ongestadigheid? waarom die zucht naar verandering? Had zij niet alles wat zij kon wensen? Waarom die ongeduldigheid met Fientje? waarom de bitse toon tegen de kinderen? Was het wel verstandig zo druk te verkeren met mevrouw Selvergedaen? had zij niet dikwijls ondervonden dat het misliep wanneer zij naar haar luisterde? Wat was het toch in haar dat zo sterk aantrok en vooral wanneer de Oberons afwezig waren?

Zij wist nergens antwoord op en toen mevrouw Selvergedaen kwam ging zij met haar uit om naar de winkels te kijken. Klara was stil en zij merkte wel dat mevrouw dikwijls naar haar keek. Over het plan van het reisje spraken zij niet.

Toen zij terugkeerde zat Deborah op haar te wachten met het muziekboek open en zonder de hoed af te doen ging zij aan de piano zitten. En zij hoorde dat de stem van Deborah voller en zachter was geworden en zelf sloeg zij akkoorden aan alleen voor het genot van de harmonie der tonen. Zij keek op in de donkere ogen en zij zeide: Dat is toch mooier dan gril of avontuur. En Deborah knikte zachtjes ofschoon zij het niet begreep.

Toen aan het middagmaal haar man haar vroeg wanneer zij naar Parijs wilde gaan antwoordde zij kort dat zij zich bedacht had. Alleen Ida zeide dat het heerlijk moest zijn een grote reis te maken en veel moois te zien in een vreemd land, zij zou wel mee willen zonder die mevrouw, maar verder werd er niet over gesproken.

De volgende avond was de kamer vol bezoek, daar waren de Boels en de Selvergedaens, Alethea en Kwintus en twee anderen. En Jan Morgenrood vertelde dat zijn vrouw voor haar pleizier

[p. 409]

een weekje naar Parijs zou gaan, zij had het plan al lang gehad, zich toen bedacht, maar daarna toch ertoe besloten. De oudste zoon keek verwonderd naar zijn moeder, Koen zeide dat zij gelijk had dat zij pret ging maken, en Ida vroeg of zij dan vooral niet die groene japon zou aandoen met die lelijke gesp. Fientje, die wijn en glazen binnenbracht, hoorde het, zij keek haar aan en lachte tegen haar. En mijnheer Selvergedaen klopte Jan gemoedelijk op de schouder, zeggend: Dat is verstandig van jullie en een glorieuze overwinning voor mevrouw Selvergedaen, waarvan de gevolgen niet te overzien zijn. Klara beleeft dan eens iets anders, afleiding is een perfect middel tegen ganzepootjes en rimpeltjes aan de mond. Misschien ontmoet je het echtpaar Oberon wel.