Verzameld werk. Deel 6

[p. 351]

XII

Laag over het weiland gingen de grijze wolken sneller dan de witte, soms rukte de wind aan de takken en voerde natte bladeren in zwermen mee. Met haar mantel aan, de kraag opgeslagen, zat mevrouw in de warande voor de ruit te staren en aan de tafel achter haar zat mijnheer Oberon, eveneens met de ogen naar buiten gericht. En hij sprak weer het eerst.

Je weet dat ik ook niet bij de jongen aan huis kan komen omdat ik een zeker iemand niet wil ontmoeten, maar zodra ik gevaar vrees van zijn invloed, ga ik wel bij Jan in huis al komt er zeker ruzie van met die Dinges. En zo zou ook jij bij de majoor Vink in huis moeten komen als je meent dat de handlangster van Dinges in het hoofd van Klaartje verkeerde neigingen brengt. Maar in alles wat je vertelt vind ik daar geen reden voor. Deze zomer heb ik het paar dikwijls samen gezien. Zij lopen dicht naast elkaar, hand aan hand, zij praten niet, zij kijken niet om zich heen. Ik zag ze in een stille straat, mijnheer Sekeris die van de andere kant kwam bleef vlak voor ze staan en riep Jan bij de naam, maar zij hoorden het niet eens. Wanneer geesten afwezig zijn van deze plaats dwalen zij in een andere die niemand kent dan zij alleen en geen boze invloed kan ze daar raken.

Ja, dat weet ik, zeide mevrouw, als ze samen zijn dwalen ze in het donker van die Eros zonder te weten waar ze gaan, zo heb ik ze ook gezien. Maar zie je ze afzonderlijk, dan is elk een verschillend wezen. Jij hebt meer zekerheid van de jongen dan ik van het meisje, ik geloof ook wel dat hij vaster van neigingen is gemaakt. Klaartje zonder Jan kan niet recht voor zich kijken, de ogen knippen dikwijls en gaan van hier naar daar. Al houd ik veel van haar, in Deborah heb ik meer vertrouwen. Dat meisje is recht en van één ding vervuld, muziek. In minder dan een minuut zijn wij vriendinnen geworden en als zij naast mij staat te zingen bij de piano vergeet ik dat ik eigenlijk bij haar kom om dichter bij Klaartje te zijn. Haar vertrouwen heb ik ook al helemaal, van Klaartje nog niet. Het verschil tussen die twee was groot op het concert van die zondagavond. Ik vond het ergerlijk muziek zo te

[p. 352]

horen mishandelen, in een zaal met lamplicht dat geen licht was en smaadbeelden van de Muzen, maar ik beheerste mij goed en lette alleen op de meisjes. Wij zaten naast elkaar op de achterste rij, Deborah en ik, vooraan zat Klaartje, omringd van jongelui, leerlingen van de muziekschool. Een nieuwe japon had zij aan, terracotta, een tintje te sterk, een schijntje te glimmend, maar zij droeg het met mooie rondingen en lijnen. De elegantie ontwikkelt zich gelukkig. Zij had een hoge kleur, de wangen bol van opwinding en zij keek overal rond. De trek van de lach ging niet van haar gezicht, gedurig waren de tanden te zien en alles aan haar glom. Hier een blik gewisseld en daar een knikje. Deborah zat rustig te wachten, voorovergebogen.

Toen kwam die pianospeler op de verhoging, met rode kaken, een kaal hoofd, platte schoenen, de leermeester nog wel. Zij was de eerste die klapte, ik wist niet dat die handjes zo veel geluid konden maken, en hij stond al te buigen of hij zeker wist dat hij goed zou spelen. Dat was door de roem. Ik vertel je niet wat mijn oren te verduren hadden van die stompe vingers, de hamers en de snaren van hout en van ijzerdraad. Maar Klaartje zat met betoverde ogen en aan het slot, dat zo hard mogelijk gespeeld werd, klapte zij weer razend. Ik had mij al verbaasd waar haar gehoor gebleven was, dat zij als kind toch had. Zelfs Deborah begreep het niet, zij zei: het is maar de beroemdheid die zij bewondert en dat is helemaal haar aard niet, maar die mevrouw Selvergedaen maakt haar het hoofd op hol door altijd van de beroemdheid van musici te praten, hoeveel lauwerkransen en zo. Ze is ermee vergiftigd een grote pianiste te worden, gevierd en bewonderd, maar ik geloof dat een kunstenaar daar juist niet van weten wil. Iedere beroemdheid loopt ze na en vraagt om zijn portret. We hebben het er dikwijls over, dat ze liever naar u moest luisteren en zich houden bij muziek alleen, dan naar die mevrouw die haar verkeerde ideeën bijbrengt. Ja, nog andere dan die zucht naar schijn.

Er kwam een donker kleurtje op haar wangen en zij hield de ogen neergeslagen. Klaartje had een verhit gezicht toen ik haar aan de uitgang zag, omringd van luidruchtige jongelui. Ik bracht Deborah naar huis en onderweg vroeg ik waarom ik dat jongemens Morgenrood niet gezien had. Daar hebt u het, zei ze, wat ik bedoelde. Ze vindt hem tegenwoordig zo'n gewone jongen en als ze van een uitvoering komt wil ze niet dat hij haar komt

[p. 353]

halen omdat ze met hem niet over muziek kan praten. Met de leerlingen die haar nu naar huis brengen kan ze dat wel, ja, maar ze praten over alles behalve muziek. Ik geloof wel dat ze van hem houdt, maar dat hij hard werkt vindt ze saai van hem, mevrouw Selvergedaen praat altijd van een burgerjongen. Er zijn dingen waarin ze niet overeenstemmen en er zijn weinig onderwerpen waarover ze samen praten kunnen.

Een paar kan toch wel met elkaar overweg ook al is er altijd verschil van mening, zei ik, en voor het geluk is praten eigenlijk niet nodig.

Ze antwoordde heel verstandig: Ja, dat geloof ik ook. Maar Klaartje houdt van praten om het praten en het streelt haar als de jongens het aardig vinden wat ze zegt. En Jan is geen prater en hij maakt ook nooit een complimentje. Een sufferd, zegt mevrouw Selvergedaen. Ik vind Klara de laatste maanden veranderd, vroeger heb ik nooit iets van behaagzucht in haar gemerkt. En als een meisje behagen wil en zij vindt het niet bij de jongen van wie zij houdt, dan zoekt ze het bij andere. Gelukkig is Jan niet jaloers, maar hij zou het kunnen worden. En als u dan bedenkt dat haar vader helemaal niet gesteld is op de omgang en bovendien die mevrouw haar altijd opstookt en iets grofs van Jan moet zeggen, dan begrijpt u dat ik er weleens aan twijfel of het niet mis zal gaan.

Wij spraken af dat ik er goed op zou letten en zij beloofde mij te helpen.

Eergisteren kwam Klaartje bij Deborah accompagneren en ik zat erbij om te zeggen hoe ik het vond. Deborah zong een van die liedjes van versmachting waarvan men de woorden niet kan verstaan. Op Eros ben ik al weinig gesteld, maar zijn overdreven naloper van het verlangen, altijd zuchten, altijd pijnen, vind ik verkeerd voor het hart en het verstand van de mensen. Toch gaf mij dit een gelegenheid om eens over de liefde te praten. Al bij het noemen van het woord keerde Deborah het gezicht naar het venster en de lucht, maar Klaartje keek me strijdlustig aan. Ze zei wat grapjes en geestigheden, en toch klonken er in haar stem vogelgeluidjes en dat vond ik een goed teken. Maar wàt ze zei, de woorden die ze gebruikte, had ik niet verwacht van een meisje dat nog in de betovering loopt. Ik hoorde er al de troosteloze kennis waarmee verbitterde mensen zich tevredenstellen die niets meer verwachten dan een beetje genot, en ik dacht: Dat kan

[p. 354]

het kind niet uit zichzelf hebben, het moet erin gebracht zijn door iemand zonder hart. Een meisje kon niet àlles vergeten om een jongen, zei ze, er was in de wereld nog zo veel vreugde te krijgen dat het jammer zou zijn die voorbij te laten gaan, vreugde van alles wat mooi en prettig is, een mooi huis, mooie meubelen en kunstvoorwerpen, mooie kleren en een elegant voorkomen, geestige gesprekken en zo meer. Vooral ook mooie sieraden, waar ze dol op is. Elk woord dat ze zei was hard voor me, want het was niet gesproken uit de zucht naar schoonheid die ik haar zelf in het hart heb geblazen, maar naar wellust in de schijn van schoonheid. En nog erger, waar was de liefde? Je hebt me dikwijls verteld van de liefde bij de mensen en het is waar dat ik er niet van aangetast zou willen worden. Toch, bij een jong meisje had ik het anders verwacht dan ik het bij haar heb gezien. De liefde is er wel, o ja, maar zo jong al diep weggeborgen onder allerlei prullerij. Oberon, ik ben bang dat bij veel meisjes de ijdelheid meer is dan het hart. Ik heb haar toen een ring met een agaat gegeven voor de bevalligheid waar ze zoveel van houdt en een speldje met een saffier voor de warmte en de trouw. Maar aan Deborah, die alleen maar geluisterd had, een ring met een smaragdje om de hitte van haar wang te koelen.

Je vergeet iets, zeide mijnheer Oberon. Het zijn maar gewone mensen met een gewone liefde, een zucht naar gewoon geluk. De liefde die de hele mens verbrandt en niets overlaat dan een verlangen dat in een andere wereld vervuld wil worden, is een zeldzaam natuurverschijnsel, waar de mensen bang voor zijn. Die verwachten wij niet voor ons paar, die mochten wij ook niet wensen, want waar die komt is zelfs de hulp van hogeren dan wij onnodig. Voor ons paar is het genoeg dat de twee in harmonie zijn en blijven tot hun einde. De hartstocht maakt een tijd rood van vlammen, kort van duur, met een slot zwart van tragedie. Als het leven van alle mensen zo verteerd werd zouden wij ons nooit geërgerd hebben en jij zou nooit gevraagd hebben om verbetering. Maar het is het lot van een gewone man, een gewone vrouw met de duizend eigenschappen waaruit hun ellenden komen, dat wij wilden helpen. Wij hebben een goed paar getroffen dat hun kindertijd begon met eenvoud in het verstand, zuiverheid in het hart, dat is genoeg en dat moeten wij bewaken. Ik heb mijn jongen al bestand gezien tegen de eerzucht, gevaarlijker dan de ijdelheid en de behaagzucht van jouw meisje. Een beetje

[p. 355]

ijdelheid, een beetje behaagzucht zullen een gewoon meisje even weinig schaden als een korenbloem en een klaproos in de tarwe. Ik heb gehoord van uitstekende vrouwen die zichzelf behaagden met mooie kleren en ook met meer dan één sieraad. In jouw meisje is de zucht naar bevalligheid tot bloei gekomen, bewaak die en geef die een lange duur.

Maar het wordt hier te koud voor je, wij vertrekken morgen. Wanneer wij terugkeren kent de jongen al zijn werk op het kantoor en het meisje heeft haar weg geleerd, wij kunnen het paar vertrouwen.