Verzameld werk. Deel 6

[p. 339]

X

Het zal ongeveer een jaar na zijn overplaatsing geweest zijn dat de majoor Vink een woning naar zijn stand vond, in de Plantage, waarheen zijn gezin eindelijk kon verhuizen. De bladeren aan de bomen waren geel. En de eerste middag al, dat de gordijnen hingen, ontving hij een vriendelijk briefje van de heer Selvergedaen, die hem verzocht kennis met hem te mogen maken en hem daartoe uitnodigde die avond in de sociëteit in de Kalverstraat.

Hoe vreemd, zeide mevrouw Vink, dat hij niet komt samen met Isebel, zijn eigen vrouw, die ik morgen immers op de koffie verwacht.

Morgen al? vroeg de majoor. Je weet dat ik haar niet luchten kan en als we geen verplichting aan haar hadden, met al die cadeautjes, kon ze voor mijn part naar de verdommenis lopen met haar stinkende honden. Het is een indringster, een lelijke bemoeial met een valse tong. Het zou mij niet verwonderen als haar man deze afspraak maakt juist om niet samen met haar te komen.

In de sociëteit ontmoette hij de heer Selvergedaen, die een interessante indruk op hem maakte, in gezelschap van de heer Sekeris, van het accijnskantoor, die hij echt burgerlijk vond. Mijnheer Selvergedaen trakteerde op een paar prima flessen wijn en zij praatten gezellig over allerlei onderwerpen, waarbij bleek dat mijnheer Sekeris bijzonder belangstelde in zekere fondsen. Daar had hij onlangs een kleinigheid bij verloren en hij gaf toe dat hij de waarschuwing van zijn vriend niet tijdig gevolgd had. Mijnheer Selvergedaen kon thans betere aanbevelen, waarvan een zoet winstje zo goed als zeker was, ja, hij wilde er zelfs om wedden. De majoor, die van zulke zaken geen verstand had, liet zich inlichten. Een paar honderd gulden durfde hij er ook wel aan te wagen en mijnheer Sekeris zou het voor hem bezorgen. Zij spraken ook over hun hartelijke vriendin mevrouw Morgenrood, die de majoor, hoewel zij zijn buurvrouw was geweest, nooit de eer had gehad te ontmoeten. Mijnheer Selvergedaen

[p. 340]

vroeg zijn vriend Koenraad wat hij van haar zoon dacht. Hij vertrouwde dat jongemens niet, hij had het achter de mouw, zeide hij, en hij toonde een al te groot interesse in het schone geslacht, zo jong al. Daarom lachten zij.

Zo gaat het, zeide Sekeris, er komt een tijd voor het minnespel, en de een heeft er geluk bij, de ander niet.

Mijnheer Selvergedaen had originele en redelijke denkbeelden over de jeugdliefde, over de liefde in het algemeen.

Dat hoort tot de groeipijnen, zeide hij. In de ontwikkelingstijd vergiftigt de geslachtsdrang de hersens en oppassen is dan de boodschap. Ik heb er zo veel gekend die in die tijd voor de rest van hun leven bedorven werden. Het is een drijfkracht die in botsing komt met alle gezonde neigingen, het meest met de neiging tot zelfbehoud. En wordt het al te sterk, dan verliest het jongemens het oordeel, want hij kijkt de wereld aan ongeveer zoals een opiumschuiver. Als ik jou was, Koenraad, zou ik een scherp oog houden op die pupil van je. En gelukkig voor jou dat je geen dochter hebt. Ja, heren, niet alleen voor de jeugd, ook voor ouderen kan die drang schadelijk zijn, dat hoef ik u niet te vertellen. Als men het wel beschouwt is de liefde in de eerste plaats, en daarover zijn de heren het zeker met mij eens, een behoefte die we gemeen hebben met de dieren, die dus noodzakelijkerwijs in strijd is met de hogere belangen.

Al pratend over dit onderwerp deden zij een spelletje met de dobbelstenen, waarbij mijnheer Selvergedaen zo zwaar verloor dat hij royaal nog een fles bestelde.

Zij brachten Sekeris naar huis omdat hij sentimenteel was geworden en zich beklaagde dat hij, een onberispelijk ambtenaar, van een verachtelijk salaris rond moest komen. Hij was Valentijn dankbaar voor zijn hulp, hij zou op zijn beurt Vink wel bijstaan. Daarna vergezelde mijnheer Selvergedaen de majoor tot zijn deur in de Plantage. Vertrouwelijk geworden liepen zij arm aan arm nog wat heen en weer.

Misschien hebt u het gelukkiger getroffen, majoor, zeide de nieuwe vriend, maar ik heb ondervonden dat het tussen man en vrouw nooit helemaal gaat. Hoe zou het ook mogelijk zijn, vooral als er liefde in het spel is? Ik kan u niet zeggen hoeveel smart ik daardoor in het leven heb gehad. Men zegt weleens dat de vrouw ondoorgrondelijk is, maar de reden daarvan, dat zal u zelf wel weten, is dat er bedrog inzit, dat zij verborgen houdt.

[p. 341]

Tussen u en mij, als mannen van eer, ik loop allang rond met liet plan van mijn vrouw te scheiden. Niet dat er kwaad van haar te zeggen valt, integendeel. Maar, zoals het meer gaat, zij is een weldoenster voor iedereen, alleen voor haar man een vijandin.

De majoor zeide dat hij het begrijpen kon en wilde het beste hopen. Wat hem betrof, hij had geen klagen, want zijn vrouw was in alle opzichten inschikkeljk.

Het werd een vaste omgang tussen de heren, die de avonden van die winter gezellig doorbrachten in de sociëteit. Hoe langer zij Selvergedaen kenden, hoe interessanter hij bleek te zijn, altijd helder en redelijk oordelend, over financiën, over politiek, over moraal, ook altijd behulpzaam en gul. Door zijn raad stipt op te volgen won Sekeris meestal bij de speculatie en wanneer hij verloor, hetgeen ook wel voorkwam, had hij het zijn eigenzinnigheid te wijten, maar gelukkig sprong de vriend hem dan dadelijk bij met open beurs, gelijk van een vriend te verwachten was.

Ook de majoor, nu door mijnheer Selvergedaen bij de voornaam Lucas genoemd, had aan de financiële inlichtingen aardige buitenkansjes te danken. Met Sekeris geraakte hij dikwijls in woordenstrijd over de vraag hoe deze inkomsten voor de belasting verantwoord moesten worden. Hoewel hij erkende dat de ander er meer verstand van moest hebben, kon hij hem nooit gelijk geven, en daarbij scheen Selvergedaen enigszins zijn mening te delen.

Dat laat ik niet op me zitten, had Sekeris al een paar maal gezegd en bij zulke uitlatingen vond de majoor hem burgerlijker dan ooit. Alsof ik niet veel beter op de hoogte zou zijn door ja renlange praktijk. Tot in de puntjes, en dat zal ik bewijzen ook.

De Vinks waren zeer tevreden in hun nieuwe woonplaats waar zij deze winter veel omgang hadden, hetgeen vooral mevrouw waardeerde nu haar vriendin Isebel maar eens in de week kon komen. Zij brachten genoegeljke avondjes door bij de Morgenroods en bij de familie Appelaar, met wie zij bekend waren geworden door hun dochter Klara, die op de muziekschool innige vriendschap had gesloten met Deborah, een van de acht kinderen uit dat gezin. Het was waar dat de conversatie op zulke avondjes de majoor weinig interesseerde. Bij de Morgenroods ontmoette hij tenminste zijn vriend Valentijn, maar bij de Appelaars, die veel bekenden hadden, zag hij telkens

[p. 342]

vreemde gezichten, mensen uit andere kring. Sommigen van die mensen wisten niet eens het verschil tussen de militaire rangen.

In januari kreeg de majoor een erge financiële klap met de fondsen die Sekeris hem bezorgd had. Gelukkig vond hij Valentijn, die uit eigen beweging erkende dat hij er door zijn advies enigszins aansprakelijk voor was, dadelijk bereid hem ter wille te zijn. Dat stemde weer tot dankbaarheid. En gelukkig ook had hij met de nieuwe fondsen, waaraan hij zich eveneens op aanbeveling van zijn vriend weer waagde, zo veel succes dat hij alle zorg vergeten kon. Maar nu kreeg hij last door het bewijs dat mijnheer Sekeris beloofd had hem te zullen leveren. Hij werd ontboden bij de inspecteur der belastingen, hetgeen al niet aangenaam was voor een man als hij. Allerlei dingen werden hem onder het oog gebracht waaraan hij zich nooit schuldig had gemaakt. Die inspecteur durfde hem zelfs toe te voegen: Als u nog luitenant was zou men het door de vingers zien, maar een hoofdofficier behoort beter te weten. Vink vloekte toen hij thuiskwam en zwoer dat hij het Sekeris in zou peperen. En diezelfde avond, in de sociëteit, las hij hem de les, waarbij hij al te heftige termen gebruikte, die Sekeris meende zich te moeten aantrekken. De heren aan de andere tafeltjes luisterden naar hen, glimlachend om de forse woorden. Ook nu toonde Selvergedaen zich de ware vriend door op tactvolle wijze beiden tot bedaren te brengen en de zaak, die immers de moeite niet waard was, gemoedelijk uit te leggen. Zij gaven elkaar de hand en Valentijn zeide: Jullie hebben het zelf gezien, voor de zoveelste maal, wie aan de mammon wil offeren krijgt moeilijkheden op zijn dak, als het niet erger is. De kwaadheid wordt veroorzaakt door een vergift in het lichaam, Lucas werd er al zo rood in het hoofd van dat een beroerte me niet verwonderd zou hebben. En waarom die kwaadheid? Om het slijk der aarde. Jullie zijn het met mij eens dat er betere dingen in het leven zijn.

En zij besloten de avond vriendschappelijk met een glas bourgognewijn en een spel domino.

Toch werd de verstandhouding tussen Sekeris en de majoor niet geheel hersteld. Zij verschilden veel van mening, nu eens over de plichten van de ambtenaar, dan weer over die van de voogd. De majoor kon niet begrijpen dat Sekeris zijn pupil altijd de hand boven het hoofd hield, hij had op hem gelet en hij had opgemerkt dat het jongemens vrijpostig was tegen zijn dochter

[p. 343]

en Deborah Appelaar. Daar volgden dan weer discussies op en het gebeurde vaak dat de derde vriend hen moest overtuigen dat zij meer welwillendheid en wederzijds begrip moesten tonen. Vooral over de financiën hoefde men zich niet zo druk te maken.

Eerlijk gezegd, zeide hij eens, heb ik er spijt van dat ik twee goede vrienden advies heb gegeven over fondsen en ik denk er hard over mij voortaan daarvan te onthouden.

In de vroege zomer gaven de Appelaars ter gelegenheid van hun zilveren bruiloft een feest, waarop zo veel gasten genodigd werden dat zij er lokalen voor huurden in het beste feestgebouw. Zij waren hartelijke mensen, ruim van gastvrijheid en bij velen bemind. Natuurlijk werden de Morgenroods en de Vinks uitgenodigd, maar bovendien de heren Selvergedaen en Sekeris, al was het alleen maar omdat zij vaak belangstelling hadden getoond voor de jonge Abram.

Het feest werd gevierd in grote zalen, een voor de ouderen, een voor de jongeren, een voor de dans, en het begon pas om negen uur niet een toespraak. Tegen middernacht gingen de gasten in de grote zaal aan de tafels zitten voor het souper, dat volgens het menu lang zou duren. De wijn fonkelde tussen het kristal en de bloemen.

Wie is die mijnheer met die grote knevel, daar tegenover mijn vader? vroeg Klaartje die naast Deborah aan de andere tafel zat.

Die daar? Dat weet ik niet, antwoordde zij, ik geloof een soort inspecteur.

Wie is die man daar met die snor, die zijn glas alweer leeg heeft? vroeg een schoolvriend Abram Appelaar.

Bedoel je die tegenover die met de lange knevel? O, dat is een majoor, een beste man, maar hij weet niet veel, antwoordde Abram.

Al bij de voorgerechten kwamen de pistaches, mirlitons en papieren mutsen te voorschijn. Jan Morgenrood en Klaartje Vink, nu naast elkaar, lazen de rijmpjes en plaagden elkaar. Zij had een blauwe muts op, die zij met hem geruild had omdat blauw haar beter stond dan rood. Adriaan Boel, tegenover haar, die telkens iets mals riep, vond zij een pedante jongen, helemaal niet geestig, en hij zong vals. Zij kon niet alles verstaan wat Jan zei, omdat hij zacht sprak en de muziek werd soms al te opdringerig.

Kijk, zeide ze, de inspecteur zit al te gapen, hij is zeker niet gewoon zo laat naar bed te gaan.

[p. 344]

Het was ook bijna vier uur in de morgen toen er nogmaals champagne werd geschonken, en sommige gasten liepen al rond of keken eens door een venster naar de lucht. Plotseling werden de mensen nog luidruchtiger door het afscheid, de muziek speelde weer, er klonk gelach en hier en daar een schreeuw. De jongelui riepen elkaar toe dat zij nog een wandeling naar buiten zouden maken om de zon te zien opgaan. En er stonden er al een paar aan de deur te wachten toen er binnen twee woedende stemmen boven de andere te horen waren. Adriaan Boel kwam lachend uit de gang, hij zeide dat die mijnheer Vink hard aan het schelden was tegen die mijnheer met de snor. Maar de jongelui stoorden zich daar niet aan, zij schaarden zich arm aan arm in brede rijen en zetten fris de pas in, zingend in de stille straat.

Zij gingen met het veer naar het tolhuis over het IJ. Daar speelden zij in de morgenschemer op de schommels, op de wip en aan de ringen met luid geroep.

Er was aan de stille kant langs een voetpad een sloot die bij het brede water uitkwam. Onder de heesters staande zagen Jan en Klaartje op dat voetpad een kleine heer, zomers gekleed, met een strooien hoed, die naar de lucht keek, rechts en links, of hij iets zocht. Zij keken ook naar het oosten waar uit een roodverguld wolkje de zon pas over het water en de tjalken scheen. Toen Jan een tak voor haar terzijde hield raakte hij haar hand. Zij zagen elkander aan, toen keken zij weer naar de verte. Klaartje had het gevoel of zijn hand haar vasthield, of zij samen ergens gingen. En die heer op het pad nam zijn hoed af en lachte, maar zij wisten niet tegen wie.