Verzameld werk. Deel 6

[p. 205]

De verzwolgen burcht

Er is omtrent het midden van de Tyrrheense Zee een streek waar de vissers niet gaarne komen en de schippers, die met koopwaar varen, nemen daar een omweg als de wind het toelaat. Op een zomeravond, even voor de zon ondergaat en de zee wel een rozenveld kon zijn, ligt er hier en daar een damp zo dicht, dat de stuurman zijn weg niet ziet en dat er dan plotseling een toren boven water steekt, heeft menigeen waargenomen. Twee torens, zeggen sommigen, de ene grimmig met een smal spiegat, de andere slank met een engel van goud op de spits. En van allebei worden geluiden gehoord, van de torenspits een zang die als gloria klinkt, van de burchttoren een litanie. Maar dikwijls schijnt het niet gehoord te worden en zij vrezen het, want er wordt verteld van orkanen en van verschrikkelijke dingen door zeelui ondervonden wanneer zij die torens hadden gezien.

Aan de kust vertelt men dat er daar, tachtig mijlen ver, een land verzonken ligt, dat eens een koninkrijk was.

De oude koning, Doro was zijn naam, had zijn burcht op een rots steil uit de zee oprijzend, de muren waren gebouwd tot onder het water. Hij was zo sterk, dat de machtigste vijanden hem niet hadden kunnen nemen. In die tijd waren niet de volken, maar de koningen vijanden van elkaar en de onderdanen moesten boeten voor de ondeugden hunner heren. Koning Doro nu was gehaat op alle hoven als een woordbreker, een trouweloze. Dat gaf oorlogen waarbij de moederszonen vielen, maar de gebieder zat veilig in zijn vesting. Geen vorst wilde een verdrag met hem sluiten omdat hij het schond zodra hij geen voordeel bespeurde. Dit verwijt zond hij hun terug, zeggend, dat zij niet beter deden al wisten zij hun woordbreuk achter fraaie schijn te verbergen. Wie van hen gelijk had is, nu dat woorden zoals trouw en eer een andere betekenis hebben dan toen, moeilijk te beslissen. Hoe dit zij, de trouweloosheid van Doro werd ten leste zo schandelijk genoemd, dat al zijn vijanden zich verbonden en met een geweldig leger tegen hem optrokken.

In de rots onder de burcht was een blauwe grot, waarvan de

[p. 206]

vloer boven de zee lag, men zou denken, dat het een lusthuisje was. Daar zat de koning soms wanneer hij zich in zorgen beraden moest. En op een morgen, daar zittend met het hoofd in de handen, hoorde hij een diepe zucht. In het water beneden hem zag hij een bleek gezicht dat snel onder de wieren dook. En toen hij weer staarde en mijmerde, verscheen er over de drempel van de vloer een grijsaard met schubben over de borst, met ogen zo blauw als de diepte onder de muur. Men heeft wel verteld dat het Poseidon zelf was, maar sedert men aan de heidense goden niet meer geloofde, heeft men gedacht dat het een geest was die in ballingschap leefde op de bodem van de zee. Hij trok zich op tot heel zijn brede borst een schaduw wierp in de grot. Doro, sprak hij, mijn zoon kan zonder uw dochter niet leven. Geef haar en vraag wat gij wilt.

Toen de koning het begreep, ontwaakte de listigheid in zijn gedachte. Wat kunt gij mij geven? vroeg hij, het water van de zee heeft niets dat ik wens. Het water van de zee, antwoordde de geest, kan alles geven, macht, rijkdom, roem. Kies en breng uw dochter hier. Geef mij macht over mijn vijanden, sprak de koning, wanneer ik die bezit breng ik mijn dochter hier.

De zeegeest lachte of er een donder over het water rolde en hij dook dat het schuim naar het zonlicht schoot en fonkelde met de regenboog.

Toen de koning in de morgen door het spiegat van zijn toren keek, zag hij de zee tot de einder toe dartelen of er duizend lammetjes speelden en de zon scheen er lachend over als de herder. Beneden hem rondom zijn burcht wiegelde een bos van masten met witte zeilen en wimpels van alle kleuren. Zulke galjoenen, ieder een kasteel gelijk, waren op deze zee nooit gezien. Niet te tellende koperen schiettuigen, niet te tellende matrozen, zingend en hijsend met de touwen, en alle hadden haar als het wier dat met de netten wordt opgehaald. Bij drieën voeren de schepen uit toen aan de horizon de galeien van de vijand zichtbaar werden. Daar was in de verte geflits van wapens de gehele dag en aan het einde, bij zonsondergang, spreidden er stralen van donker bloed uit, de schepen waren in purper gehuld, tot dicht onder de burcht had de deining een weerschijn van papavers.

De dag daarna lag de zee weer helder tot de bodem. Vissers die terugkeerden, vertelden dat ginder meer dan honderd wrakken dreven, zij hadden de netten niet durven ophalen van de drenke-

[p. 207]

lingen. En weldra kwamen er gezanten gereden met geschenken, smekend om vrede. Koning Doro was oppermachtig, heerser van de zee.

In de zomer zat hij weer in zijn blauwe grot, het water lag zonder rimpels beneden hem. Terwijl hij staarde zag hij bellen, die barstten en tot golfjes kruifden, en ieder golfje werd een wit hoofd dat voorbijzwom en hem verwijtend aankeek. Er klonk geluid van klagen, maar hij verstond het niet. Dagenlang wachtte hij of de zeegeest weer zou komen. Eerst toen de herfst naderde, toen de wolken aan de lucht voeren en de zee grimmig woelde, grauw en bars, dook de geest op. Met de droefheid blinkend in zijn ogen vroeg hij: Waar is uw dochter? Doro antwoordde: Een vorst geeft zijn dochter niet aan een schepsel dat niet toont hoeveel zij hem waard is. Geef mij meer goud dan alle koningen en ik breng mijn dochter hier. Dit is mijn woord.

Ik zal u mijn molen geven, zeide de zeegeest. Dat was de molen uit de diepten die het zout maalt voor de zee.

Toen koning Doro ontwaakte hoorde hij hem malen, hij kwam in zijn binnenhof waar de knechts bezig waren de gouden munten op hopen te werpen. Hij stond en keek, hij hoorde de klok van het lof niet eens, zo stond hij te kijken voor al zijn goud. En toen de bisschop kwam gereden om hem te vermanen, bleef ook hij verblind staan voor al het goud. De regen noch de wind merkten, zij van de zee hoorden zij niets.

Grauw was het over de wateren, die drongen en wrongen als hongerige geesten. De regen viel, de nevel daalde, rees en waarde rond. Dan klotsten de wateren weemoedig, dan brulden zij uit hun binnenste holten. Dode vissen werden in menigten tegen de muur geslingerd, dode zeelieden dreven voorbij, met wier en schelpen begroeid. De molen maalde, de dubloenen rinkelden, maar de zee werd ziek door gebrek aan zout.

Uit Oost en West trokken de kooplieden aan met lastdieren zwaar beladen, men zeide dat in de burcht de rijkdommen zo groot waren als nergens was gezien, smaragden en paarlen genoeg voor alle koninkrijken.

Toen de noorderwolken begonnen te jagen hoorde men vreemde geluiden. De een keek naar de lucht, denkend dat er vogels trokken, de ander naar de horizon of daar bliksem tegen bliksem vocht. Maar toen de geluiden sterker werden hoorde men dat zij uit de golven kwamen, gekerm, gezucht, geklaag,

[p. 208]

soms wanneer een wind de wateren vlak sloeg klonk het als een weeroepend koor. Alleen de koning, in zijn klederen van goud, bij zijn kannen van goud, hoorde het niet.

Op een morgen vond hij de molen niet meer in de binnenhof. De hemel kreeg weer wit en blauw, de zee weer lichte flitsen en aan de voet van de muur begon het schuim weer te bruisen en op te springen. De vissers, met vis terugkerend, zeiden dat, nu de molen weer in de diepte maalde, het water zijn ziltheid terug had, maar niet meer gezond kon zijn, want het smaakte als tranen. En wat de weeklachten aan de horizon beduidden, begrepen zij niet. Zij dachten dat er op de bodem gesnikt en geschreeuwd werd, de naklank ervan was te horen wanneer het water zich voor de netten opendeed.

Ten derden male zat de koning in zijn blauwe grot, het was nu lente met klein gespiegel op de kabbeling. Hij wachtte op de zeegeest om hem nog meer te vragen. En hij schrok toen hij hem plotseling voor zich zag. Een kuil viel in het water, dat in een kring hoog opsprong en in het midden rees de geest, breder dan ooit, met de armen uitgestrekt. Waar is uw dochter? vroeg hij en het water sidderde. De koning sprak: De rijkdom baat mij niet als niemand weet hoe machtig en rijk ik ben. Geef mij de roem en ik breng mijn dochter hier. Dit is mijn woord.

Geef mij uw woord, sprak de zeegeest. De koning aarzelde, maar hij nam het uit zijn mond en wierp het in de zee.

Toen hij in de morgen over de wal keek zag hij een leger van kopjes, rijen aan rijen, het waren geen golven, maar tritons met hoorns in de bolle wangen. De zee werd vol muziek van fluiten groot en klein, van hobo's en bazuinen, het was heinde en ver te horen, want aan alle windstreken verrezen gestalten, blauwe nereïden, meerminnen in het groen, die lachten en zongen met de naam van koning Doro. Zover men varen kon werd zijn naam geroepen, Doro! riepen de mensen, de rijkste, de beroemdste!

Maar de koning vergat zijn woord.

Men zegt, dat van die tijd de zee de naam heeft in het hoogste van de zomer een gril te krijgen. Na Sint-Jan kijken de vissers scherper toe hoe de zon in het water zinkt en wanneer de maan schijnt en er geen vis te vangen is, kijken zij ook in de nacht uit. Wie ze ziet staan zou menen dat ze iets bespeuren.

Eens steeg er onder de blakende hemel een vlam, dansend en

[p. 209]

flikkerend, aan het einde van de zee. Er werd een schreeuw gehoord van pijn en woede en terstond waren de wateren zo zwart als de rouw geworden, veel somberder dan de zee in december kan zijn wanneer zij ziek is van zwaarmoedigheid. Deining was er nauwelijks te merken en toch dreunde het, dof en geregeld van slag. Toen was de zee een berg geworden die instortte. Of het zo gebeurd is kan men niet zeker zeggen, want er was immers geen mens in dat koninkrijk over. En dat was om te treuren, omdat het volk van de vissers geen schuld had. Maar wie gaat varen weet het wel: van de aarde mogen op de dag des oordeels nog zo veel zielen uit het graf opstaan, uit de diepten van de zee zal er één meer verrijzen.

Toen er een schipper heen voer, keerde hij terug met het bericht dat burcht en land verzwolgen waren. Alleen had hij er dampen zien drijven en daar had hij horen zuchten. Soms hoort men nog van zeelieden, dat zij in die streek een torenspits boven het water hebben bespeurd of een wachttoren met een spiegat.

En vraagt men of het geen gerechtigheid was dat de trouweloosheid werd gestraft, dan antwoorden zij dat geen mens immers de manieren van de zee begrijpt. Haar geheimen kent men nooit, hoeveel men ook van haar houden mag.