Verzameld werk. Deel 6

[p. 176]

De godloochenaar

De godloochenaar had zijn leven van vijftig jaren verre van vrolijk doorgebracht, helemaal niets anders gedaan dan God loochenen. Het is een ijdel bedrijf, maar tevens een kwaad, en hij stond dan ook bij zijn medeburgers in een onaangename reuk. Wel hadden zij geen schade van 's mans lasterlijke beweringen, want zij volgden stipt het spoor hunner vaderen, gingen ter kerk zoals van hen verwacht werd en leefden ongeveer tevreden in het besef van hun zondigheid met de hoop op beter, hetgeen voor gewone mensen voldoende was. Maar Krijn, die onafhankelijke geest, kwetste de goede zede en dat deed hij gedurig. Natuurlijk was niet iedere burger het met de andere eens over alle zaken van het leven, integendeel, er bestond een grote mate van verschil in mening, dat was ook gezond en bevorderde de welvaart zowel geestelijk als stoffelijk. Over één ding echter waren zij het onbestreden eens, namelijk het bestaan van God. Het werd pas een vraag hoe men zich Hem voorstelde, gelijk een ieder toch wel gaarne deed. En deze vraag veroorzaakte menige tegenstelling, zelfs werd er soms over gevochten met de vuist of met het zwaard. Ook dit was een gezond verschijnsel van de samenleving in die tijd, het ware te wensen dat men dit nog zo deed in plaats het geloof of het ongeloof aan God te beschouwen als een illusie uit de oude doos.

Maar ziehier dan die Krijn, die op de markt ging staan roepen dat al die ruzie onzin was, omdat er helemaal geen God bestond. Dat strookte niet met de zede, dus ergerde men zich. En al heel gauw zag men in dat Krijn een gevaar kon worden voor de jeugd, die uit haar aard bereid was nieuwigheden te aanvaarden. Eerst belde er een veldwachter bij hem aan en zei dat hij op moest passen. Toen een zendeling die redeneerde en bad. Krijn ging voort op de markt zijn mening te verkondigen. Toen zond de burgemeester door zijn bode een papier waarop te lezen stond dat men maatregelen zou treffen indien Krijn niet ophield met zijn opruiende leugens.

[p. 177]

Dit papier kwam in de prullenmand, vandaar op de belt en de wind woei het weg.

Een engel, die op een berg zat te kijken naar de schone aarde, raapte het op en las het. Bewaar me, riep hij en stond op om het zijn meerderen te melden, want hij was een kleine El. Toen Michaël ervan hoorde liet hij een brief schrijven die hij twee engelen van de derde rang opdroeg bij de godloochenaar te bezorgen. Zij schelden aan en wachtten op antwoord. Krijn las het verzoek onmiddellijk voor God te verschijnen. Dat is niet mogelijk, zeide hij, want God bestaat niet, en hij wierp de brief in de prullenmand. De ene engel gaf hem te verstaan dat een verzoek als dit, indien niet voldaan, gewoonlijk door een dwangbevel gevolgd wordt, waaraan de andere toevoegde: Bovendien, wat kan het u deren als gij gelijk hebt? Onzin, ik heb gelijk, antwoordde Krijn, de deur dichtwerpend.

Michaël haalde de schouders op over de verregaande verstoktheid en liet natuurlijk het dwangbevel opstellen. Vier kloeke strijders, engelen van de tiende rang, zwaard en harnas aangegord, begaven zich op weg, aangevoerd door de kleine El die het bevel moest dragen.

Toen zij, omstreeks vier uur in de namiddag, in de straat kwamen waar Krijn woonde, stonden zij stil en keken elkander aan. Het is niet te zeggen wat hun gedachten waren, maar wie die straat kende zou toch menen dat hij ze raden kon. Er was geen stad in heel het land, hoe klein ook, die saai genoemd kon worden, want het volk bruiste van onstuimig leven met een overdaad van idealen. Deze stad echter, waarvan de naam vergeten is, was de geest des tijds ontgaan en scheen zich eindeloos te vervelen, ondanks al het gekibbel. En in die stad de straat van Krijn, veel te wijd, met veel te lage of veel te brede huisjes, alle grijs gepleisterd, alle van spionnetjes voorzien, met gesloten deuren en glimmende ruitjes. Zelfs geen kip zou er willen lopen. Men verwondert zich dat niet allen die daar woonden godloochenaars waren, en dat zou hun dan wel niet vergeven kunnen worden, maar toch niet ten volle aangerekend.

De gewapende engelen waren mild gestemd toen zij stilhielden voor de deur. Die werd geopend en zij zagen de tweede verzachtende omstandigheid voor zich. Hoe kan men, in de saaiste straat van het land wonende, iets anders verwachten dan een saaie

[p. 178]

echtgenote? Juffrouw Krijn was netjes gekleed, in een grijze japon met vale streepjes, overigens kan er niets van haar vermeld worden. Zij nam het dwangbevel, zij bracht het weg, de engelen keken elkander aan en het barmhartig medelijden begon te blinken op hun gelaten. Zij hadden echter hun plicht te doen.

Na een poosje keerde de juffrouw terug en zeide op een toon of dit haar al lang verveelde: Hij doet het niet, ga zelf maar vragen.

De engelen traden de woonkamer binnen, waar door hun aanwezigheid alles fonkelnieuw werd, de pendule, het theetafeltje, de moderne platen. Zonder een woord te spreken vatten zij Krijn bij de schouders en daar hij voelde dat weerstand niet baten zou trachtte hij door welsprekendheid hen te overtuigen dat zij geen recht hadden hem zo te behandelen. Zij namen hem mee. De juffrouw blies een stofje van het tafelkleed, zich afvragend of zij haar man ooit terug zou zien, want zij was nooit zeker geweest dat hij gelijk had dat er geen God bestond. Zij had hem nooit tegengesproken, maar zij was altijd gewoon naar de kerk gegaan zoals andere mensen.

Op het kerkplein gekomen, waar Krijn zo vaak zijn mening had verkondigd, een plein al even wijd en leeg als de straat, merkten zij een heer op, fatsoenlijk gekleed, die staan bleef en naar hen keek. Krijn verbleekte en zweeg, en het duurde lang voor hij zijn mond weer opende. Die heer volgde op enige afstand, met de hoed diep over de ogen gedrukt en met sluipende voeten, alsof hij vreesde door de burgers, schaars op dit uur, gezien te worden. De kleine El had argwaan en hield hem in het oog.

Buiten de poort gingen zij de witte weg, die allengs steiler werd, het was er eenzaam en het stof lag dik. Die donkere heer volgde ver achter hen, duidelijk zichtbaar, want er was hier niets waarachter hij zich verbergen kon. Krijn, gebukt onder de zware handen, liep amechtig, met het zweet druppelend van zijn wangen, en keek soms smekend tot zijn begeleiders op. Bij een groepje van zwarte bomen beval de kleine El, met hem begaan, hier een ogenblik te rusten. Die heer stond eveneens stil in de verte, een grauwe vlek in het felle licht. Hij bukte, hij wierp, een steen viel voor de engelen neer, rood en gloeiend. Zij begrepen niet wat dit kon beduiden want geen schepsel immers zou het wagen een steen naar hen te werpen. Nog meer verbaasden zij

[p. 179]

zich, toen zij, naar de verte kijkend, bemerkten dat die heer verdwenen was. De kleine El kreeg het vermoeden dat hij misschien geen gewoon mens was, misschien een tovenaar, misschien een demon, en hij besloot terstond scherp op zijn hoede te zijn.

Zij gingen voort de lange, lange weg die gedurig steeg, tot zij bij het vallen van de avond, toen de zon donker in de diepte beneden hen verzonk, de hoge woestijn bereikten, de eindeloze vlakte van gerimpeld zand, paars verlicht. Hier gebood de kleine El de gevangene neder te liggen opdat hij uitgerust zou zijn voor het vastgestelde uur. Krijn zeeg op de grond als een lege, uitgewrongen zak, en sloot de ogen. Terwijl hij sliep, zoals het scheen, stonden de gewapende engelen rondom hem met de handen op het zwaard geleund en de sterren kwamen aan de hemel.

De tijd ging, de sterren liepen flonkerend hun banen. De kleine El, op de grond zittende, tuurde naar alle streken in de duisternis. Plotseling ontwaarde hij iets zwarts dat langzaam naderde, stilhield, aarzelde en weer terugtrok. Hij richtte zich op en om zich te overtuigen dat de godloochenaar er nog was bukte hij zich over hem neder. Aan de rustige ademhaling zag hij dat Krijn sliep, maar aan een zekere onmiskenbare glimlach zag hij tevens dat de ziel de slaper had verlaten. Hij begreep dat zij de tocht tevergeefs hadden gedaan, immers wat baatte het met een zielloze voor het gericht te verschijnen? En hij kon wel raden wie het was die hen aldus had bedrogen. Wacht hier, sprak hij tot de bewakers. En hij rees in de duisternis, hij vloog in kringen steeds wijder rond, steeds sneller.

Eerst toen de horizon grauw werd bespeurde hij daar de gestalte van de donkere heer, langzaam en gebogen gaande of hij een zware last droeg. Hij ijlde erheen. De gestalte bleef staan en wierp de last neder, El zag dat het iets zwarts en glibberigs was. Die heer begon haastig een grote rotssteen erheen te wentelen. Toen El naderkwam stond hij tegen die steen geleund, lachend en zich met de mouw het voorhoofd vegend. De engel herkende hem, het was de Asmodee, de lasteraar van God, met wie hij niet spreken mocht. De Asmodee, die er nu niet als een fatsoenlijk heer uitzag, sprak hem toe: Wel, kleine kruiper voor die grote heer daarginds, kom je het zieltje van een worm hier zoeken? Het ligt daaronder, raak dan die steen maar aan en maak je handen stinkend. Mijn is mijn, dat zal zelfs die heer van jou er-

[p. 180]

kennen. Dit creatuur heb ik gevangen. Lakeien van jouw soort hebben geen verstand, anders zou je weten hoe nuttig het is dat de mensen twijfelen en ontkennen. Zonder de heldere koppen, die niet zoals allemaal maar jaknikken voor die mijnheer van jou, zou het al te makkelijk gaan met slavernij. Maar hoe dit zij, mijn dreumes, die brave Krijn is overleden en de ziel heb ik. Breng jij het aas maar in de hemel.

De kleine El vloog terug, de zon rees aan de kim. Hij bukte zich en zag de godloochenaar wit en zonder adem.

Laat ons gaan, zeide hij, met dit overschot is niets te doen.

Toen zij opgestegen waren naar de dageraad nam de Asmodee de steen, wentelde die en greep de ziel van Krijn, die hij over zijn schouders legde, een massa zwaar van bedorvenheid. Hij kon slechts langzaam gaan. Bij het lichaam gekomen opende hij de mond en duwde de ziel weer daarin. Toen droeg hij de godloochenaar in de stad en wierp hem in zijn woonkamer, waar de juffrouw een koekje zat te knabbelen.

En diezelfde middag ging Krijn weer op de markt staan roepen, zo onverbeterlijk was die man. Maar de nieuwsgierigen ergerden zich nu meer dan gisteren over hem, want zij hoorden hem niet, zijn mond was wijd, maar er kwam geen geluid uit hem.