Verzameld werk. Deel 5

[p. 758]

XVI
Het verhaal van de jongeling

Je weet soms niet wat het is waarom je je tot iets aangetrokken voelt, iets waar je nooit aan gedacht had en wat je ook niet kende. Het is nu toch al twee jaar geleden dat ik het voor het eerst hoorde en het zit nog altijd in mijn hoofd, even nieuw, zodat ik het soms fluit zonder dat ik het weet. Met Mary is het ook zo. Ik hoor het haar weleens neuriën en als ik dan vraag: Wat zing je daar? kijkt ze verwonderd. Het is een maat die je nooit vergeten kan. Ja, het is ook het mooiste wat ik ooit gezien heb, zoals die Spanjaarden dansten, en als het niet om Mary was zou ik misschien nu nog danser willen worden. Een mooi baantje zal het wel niet zijn, daar heeft Mr. Sedge me genoeg van verteld, van de ene music-hall naar de andere, met weinig verdienste, veel nachtwerk, dat zou je niet kunnen doen als je een meisje hebt waar je voor voelt. En toch vind ik het geweldig, ik kan het niet helpen, met niets te vergelijken, dat is een van de dingen die ik het liefst zou willen, zo te kunnen dansen. Maar alleen zoals Moralis, niet zoals je het anderen ziet doen in de halls. Ik heb weleens gedacht wat het verschil is, maar dat kan je alleen voelen. Het een is echt, het ander namaak. En hoe dat komt? Mr. Sedge heeft het ons vroeger dikwijls uitgelegd, maar als we erover praten zien we wel dat we het ware toch niet begrepen hebben. Wij zijn het zelfs niet eens over het tempo. Mary wil het vlugger dan ik en zij legt de nadruk op de eerste toon van het begin, ik op de derde, zachter dan zij. We waren er allebei toen we het voor het eerst hoorden, maar ik heb het zeven keer gehoord, zij maar vier.

Ik was toen vijftien en nooit in een music-hall geweest. Op een avond, toen ik een brief voor mijn moeder naar de bus had gebracht, ging ik door de High Street, Brixton, en in de vestibule van de Star zag ik een foto van senhor Moralis met zijn partner. Het gezicht van hem trok mij dadelijk aan, iets in de ogen. Toevallig had ik mijn geld niet thuisgelaten, zoals ik altijd deed als ik 's avonds even uitging, en ik nam een ticket. De mensen keken

[p. 759]

naar mij omdat ik toen niet groot van stuk was. Ik had promenoir en daar het niet vol was kon ik aan de zijkant vooraan staan, dicht bij het toneel. Later hoorde ik dat Mary en Jane aan de andere kant recht tegenover hadden gestaan. Naast me stond een heer, die me bij het uitgaan aansprak, dat was Mr. Sedge, een architect, die in Frankrijk gewond was aan het been zodat hij mank liep.

Eerst waren er acrobaten, daar vond ik niets aan, gevolgd door drie girls, ook niet bijzonder. Toen het gordijn weer openging had ik het ineens geweldig te pakken. Het leek heel gewoon, maar ik wist niet wat ik zag. Het was een stomme modedans, zoals Mr. Sedge zei, maar de senhor bewoog zich net of hij aan onzichtbare koorden getrokken werd en het was of daar de maten uitkwamen, niet uit het orkest. Dat gevoel, of hij bestuurd werd door iets dat ik niet zien kon, is me bijgebleven. Je kan ervan op aan dat ik iedere beweging gezien heb, op zijn partner, de dame, kon ik haast niet letten. Ik heb ook nooit geloofd, ook later niet, toen ik ze meer had gezien, dat zij het was die danste. Ik druk me niet goed uit, want natuurlijk danste zij wel, maar alleen omdat hij het deed. Daarna deden ze weer een modedans en nog een andere. Ik keek in de zaal beneden en ik zag dat alle mensen met uitgestrekte halzen zaten.

Toen begon die grote dans, koninklijk, zou ik willen zeggen. Ik zag niets anders, geen toneel, niets, alleen die twee. Van het ogenblik dat ze voorkwamen leek het of ze geen vloer onder zich hadden. Met die eerste toon ging zijn hand langzaam in de hoogte en de hare, wit en veel kleiner, volgde. En bijna tegelijk, maar ik zou zeggen iets later, ging de ene voet op. Toen vergat ik op te letten omdat ik helemaal meeging met de maten, de buigingen, de bewegingen van de handen en de voeten. Het was gedaan voor ik het wist en ik had er een gloeiend hoofd van. Uit de zaal kwam een geweldig rumoer op, je hoorde onder de stemmen ook mensen die de maten floten.

Ik bedacht mij nog even of ik blijven zou, maar ik had geen zin nog iets anders te zien, dus ging ik maar weg. Die manke heer, die naast me de trap afging, nam mijn arm. Hij vroeg hoe ik het vond. En toen wij buiten waren zei hij dat hij met me mee zou lopen, hij woonde aan Clapham Common, iets verder dan ik. Waarom vond je het zo mooi? vroeg hij. Zo iets kan je immers niet dadelijk zeggen, ik zei dat ik niet had kunnen denken dat het

[p. 760]

bestond, of men het nu dans noemde of wat ook, en dat ik het nooit zou vergeten. Ik geloof dat ik erg hard sprak, want hij wou dat ik bedaard zou blijven. Ik zei ook dat ik mij vast voornam een gitaar of een banjo te kopen om het na te spelen. Hij vertelde me dat hij zelf altijd sterk onder de indruk kwam hoewel hij ze toch dikwijls gezien had, want hij volgde ze al een jaar lang van het ene restaurant naar het andere. Wat dansen is weet iedereen, zei hij, maar niet wat maten zijn. Heb je wel gehoord van die oude heer die tegen een jonge man zei: dans jij maar, al dansende kom je in de hel? Ik verzeker je dat een man, die zoals deze Spanjaard de maten in zijn hart heeft, gerust naar de hel kan gaan, daar danst hij even goed.

We praatten er de hele weg over en uit hetgeen hij zei begreep ik dat ik een boel kleinigheden niet opgemerkt had. Daarom wou hij dat wij samen nog eens zouden gaan, naar de zaterdagmatinee. Graag natuurlijk. Ik was zo opgewonden dat ik tot na vieren wakker lag en de volgende morgen op kantoor had ik mijn hoofd niet bij het werk.

Zaterdag kwam hij me halen van mijn boardinghouse en hij vertelde mij veel van het dansen, waar hij een studie van gemaakt had. In oude tijden behoorde de dans bij de godsdienst, bij de wilde volken is dat nog zo. Vroeger geloofde men dat ritme de adem van de Schepper was en daarom kregen de ingewijden, die de geest in zich voelden, een geregelde maat in het lichaam. Een gewoon mens bewoog zich gewoon, maar zodra hij door de geest bevangen werd deed hij alles op ritme. Het ritme is de wijze waarop het wonder beweegt en daarom is het niet te begrijpen. Ik heb er veel over nagedacht en ik geef toe dat het nog altijd een raadsel voor me is.

Het was nu stampvol in The Star. We hadden plaatsen in het parterre en Mary en Jane, die ik toen nog niet kende, kwamen naast Mr. Sedge te zitten. Hij was dadelijk met ze in gesprek, zij zeiden dat ze voor de tweede keer kwamen, alleen voor die Spaanse dansers. Het publiek was vreselijk rumoerig, zoals altijd op zaterdag, zei Mr. Sedge. Bij ieder nummer werd razend geklapt en bij de zangnummers zongen de mensen mee. Maar toen Moralis opkwam werd het ineens stil.

Bij de modedansen keek ik nu ook naar de partner, die kleiner was dan ik had gedacht, heel tenger, en zij bewoog zich ook moe en kwijnend. Toen kwam dat Spaanse menuet. Dadelijk hoorde

[p. 761]

je het ritme onder de mensen in de zaal, alsof de voeten niet stil konden blijven, maar heel zachtjes en langzaam, en precies in de maat. Ik voelde het zelf ook. Deze keer keek ik scherper toe dan die avond. Toen was alles onverwacht voor me, maar nu zag ik hoe fijn de bewegingen waren, sierlijk, gemakkelijk, en hoe licht de voeten gingen. Soms was het alleen de hand die een buiging maakte, maar je voelde dat de twee dansers helemaal mooi waren, helemaal gelukkig. Helemaal misschien niet, daar kon Mary wel gelijk in hebben toen ze zei dat ze anders niet zo donker uit de ogen zouden kijken. En Mr. Sedge dacht ook dat het pijn doet als het ritme zo diep zit.

Toen ze gedaan hadden was er een ontzaggelijke opwinding, boven en beneden werd gezongen en geschreeuwd. De dansers moesten dikwijls terugkomen, je kon zien dat ze moe waren. Mr. Sedge en ik gingen weg, de meisjes ook. En buiten vroeg hij of wij meegingen naar een tearoom.

Daar hebben we lang gezeten, een elk had er zijn mening over, maar we waren het er toch over eens dat het geweldig was. Ik heb Mary toen pas leren kennen. Telkens en telkens neuriede zij de maten van die dans en met de punt van haar schoen deed zij de pasjes op de vloer. Zó zou ik altijd willen dansen, zei ze. En dat was het eerste waarin we elkaar begrepen.

Wel voelde ik me vrijer en vrolijker, maar ik wist nog niet wat ik van die dansers geleerd had. Ik was verliefd op ze, zo zeg ik het misschien het beste. Bij al wat ik deed, op kantoor, in de bus, overal dacht ik aan ze. Ik ben nog eens naar The Star geweest en toen ze daar niet meer optraden kwam ik gauw te weten waar ze waren, dat was in The Windsor, een eind van mijn huis, maar daar ben ik toch ook op een matinee geweest, met Mary, bij wie ik toen al thuis kwam. Wij waren het erover eens dat dit het mooiste was wat we ooit gezien hadden. Mary is godsdienstig en ze vond me overdreven toen ik zei dat ik aan die dans meer had dan aan een preek, maar ze moest toegeven dat hij toch meer indruk op ons gemaakt had en dat wij er meer over dachten. Niet de dans eigenlijk, maar de maat. Ik kocht een banjo op afbetaling en om beurten speelden we die maten na. En daarbij bleek dat wij er ieder onze eigen opvatting van hadden, zij vlug en vrolijk, ik langzaam, plechtig. Maar als ik op zaterdagmiddag bij haar thuis kwam speelde ik het om haar een pleizier te doen zoals zij het graag wilde en dan probeerde zij de passen en bewe-

[p. 762]

gingen. We wisten gauw dat we het nooit zullen leren, hoe kan dat ook als je in een heel andere omgeving leeft, ik op een kantoor en zij in een winkel? En toch blijven we het heerlijk vinden.

Ik voelde me lang aangetrokken tot die senhor en ik kwam te weten waar hij woonde. Drummond Street. Daar ben ik eens langsgelopen. En toen ik hoorde dat ze in een restaurant optraden, een jaar later, dicht bij King's Cross, ben ik daar ook nog tweemaal geweest. Ik kon er niet genoeg van krijgen. Alle beide keren was Mr. Sedge er ook. Hij sprak niet veel, hij lachte maar. Op een avond wachtte ik buiten Flanders tot de dansers naar huis zouden gaan. Mr. Sedge zag me en kwam naar me toe. En toen die dansers buitenkwamen volgden we ze. Mr. Sedge zei: Waarom lopen we ze na? of is het een dansmaat die wij nalopen? Ja, ik vond het eigenlijk ook wel gek.

Later hoorde ik dat ze niet meer bij Flanders optraden en dat ze verhuisd waren. Ik wou toch weten waar ze dansten en ik heb ze gezocht, ze woonden toen in Albion Street, ik dacht niet dat ze zo arm waren. Maar hier waren ze ook vertrokken.

Ook als ik ze nooit meer tegenkom weet ik wat ik van ze geleerd heb, dat ik me vrij voel en me bewegen kan. En ze hebben me een ritme gegeven waar ik altijd aan zal denken.