Verzameld werk. Deel 4

[p. 614]

De pelgrim en de wonderen

Er was eens een pelgrim die zijn leven lang tochten maakte naar het Heilig Land en zich pas aan het eind herinnerde dat hij wonderen had gezien. Zijn vader had op een dag, toen de hemel hem een ramp had gezonden, zijn goederen aan de armen gegeven en was naar Bethlehem gereisd met zijn kinderen, van wie het jongste pas tien jaar was. Hij was gestorven in het dal Kidron en de kinderen hadden de terugtocht alleen ondernomen, maar zonder kennis en onbeschermd in de ontberingen hadden zij zo veel jaren rondgezworven, dat ten leste de jongste zoon de enige was die het vaderland terugzag. De verwanten van zijn ouders kenden hem niet en daar hij geen ambacht had geleerd waren zij weinig op hem gesteld. Hij was nog een jongeling toen hij zag dat hij in zijn geboortestad als een vreemde werd beschouwd. Ik ben teruggekeerd, sprak hij tot de verwanten, omdat ik hier geboren ben zoals mijn vader en mijn moeder, mijn grootouders en die voor hen kwamen. Maar nu ik de geboortestad van onze Heiland heb gezien, weet ik dat ook daar mijn vaderland is. Doet uw weldadigheid zoals alle mensen in alle landen, geeft mij een penning voor de dag van heden en morgen trek ik weer naar Bethlehem. Maar over een jaar keer ik bij u in dit land terug.

En van toen aan reisde hij van het westen naar het oosten, van het oosten naar het westen, jaar in jaar uit heel zijn leven lang, biddend en het brood etend dat hem gegeven werd. Soms herkende men hem niet eens wanneer hij terugkeerde. Nieuwe aangezichten van wie vroeger kinderen waren en nu grote mensen, keken hem verwonderd aan en hij moest binnen de poort komende dikwijls stilstaan om zich de straten te herinneren. Maar in de grote straat richtte hij zich op want die leidde naar de domkerk. Daar knielde hij voor het altaar en legde er de palmtak en de schelpen neer die hij had meegebracht. En hij zocht de oude herberg achter de kerk aan de rivier om naar gewoonte een slaapplaats te vragen voor de korte tijd dat hij zou

[p. 615]

blijven, hij mocht een bos stro nemen in de stal, hij mocht bij het vuur zitten bij de knechts en kreeg een stuk brood.

Eens, toen hij al oud was, kwam hij op een avond juist voor de poort gesloten werd, de klok luidde en de burgers doofden de lichten. Hij liep langzaam daar hij zeer vermoeid was. Voor het altaar lag hij tot de klok middernacht sloeg. Toen stond hij op met een zucht en dankte God die hem vergund had zo lang over de heilige grond te gaan, meer dan gewoonlijk de sterveling wordt gegeven. Het was zijn laatste reis geweest, de benen konden niet meer. Halverwege had hij het al gemerkt en hij had zich afgevraagd of het niet beter was terug te keren en het einde te wachten daar waar zijn hoop lag, maar hij had ingezien dat hij maar een gewone pelgrim was die thans naar huis moest gaan.

Toen hij op de deur van de herberg klopte en er opengedaan werd, schrok de knecht. Zijn baard schitterde in het licht van de kaars, zijn aangezicht was groot en wit. Hij dankte voor het stro, hij legde zich neder en de knecht, die erbij stond, hoorde dat de nacht rustiger was dan anders.

Alle dagen van de zomer zat hij, die niet meer lopen kon, op het bankje onder de boom bij de rivier. De gasten groetten hem wanneer zij kwamen en soms vroeg er wel iemand wat hij toch in dat heilig land gezien had. Dan schudde hij zijn hoofd en dacht zo lang dat de vrager ongeduldig werd en heenging naar de vrolijkheid bij de borden en kannen. Als er geen wonderen te zien zijn, riep er een, waarom dan de verre reizen? En een ander: Ach maat, voor ons slag mensen heeft de Heer geen wonderen.

Op een namiddag toen er al bladeren vielen barstte er plotseling onder de gasten uitbundig gelach uit over een jongen die diende met de kroezen. Een van de mannen riep met dreunende stem: Wij zullen het de oude vragen, die weet het bij ondervinding. Twee grepen de jongen bij de nek, twee anderen hielpen de pelgrim op te staan en zij zetten hem aan de lange tafel. Een zware man riep: Deze jongen wil naar het Heilig Land om de wonderen te zien, hij gelooft niet dat ons Heer er geen meer zendt, vertel gij hem dus of gij er ooit een gezien hebt.

De gasten gingen voort met eten en in het gerinkel van borden en bekers was in het begin de stem van de pelgrim nauwe-

[p. 616]

lijks te horen. Hij sprak langzaam, starend over de rustige rivier. De jongen, naast hem op de knieën, raakte hem soms aan.

Ik ben een domme man en daarom heeft het lang geduurd voor ik het begreep, maar zo waar wij schepselen zijn van God, zo waar kunnen wij zijn wonderen zien. Ik kan ze niet tellen die mij verschenen zijn. Gij die hier zit en eet en praat, beseft niet dat er een tijd was toen gij nog niet geboren waart. Maar weinig jaren zit gij hier, dan niet meer, en als gij het zien kunt is dat een wonder.

In die tijd dan, voor gij er waart, was ik al een jongen die met mijn vader in vreemde landen reisde. Ik stond met mijn broeders en zusters bij hem voor de grot van Bethlehem tot de zon, die achter ons onderging, daar een rode straal binnenwierp. Diep in de duisternis zag ik een helder oog op mijn vader gericht, ik dacht dat het een engel was die hem riep. Ik heb dat nooit zeker geweten. Mijn vader keerde zich om en boog zich over ons met een aangezicht dat van droefheid straalde. Kinderen, zeide hij, laat ons naar Kidron gaan. En ziet, toen wij daar liepen achter elkaar op het smal rotsgesteente, viel hij in de diepte en liet ons alleen. De anderen keken naar beneden waar hij lag, maar ik tuurde naar de overzijde van het dal waar een vrouw ging die mij aanzag met dat zelfde oog. Zij wenkte en door het dal nedergaand en weer stijgend gingen wij naar haar toe. Komt, zeide zij en zij ging ons voor langs de weg die onder de Olijfberg loopt naar haar woning in de rots, waar zij ons te eten gaf en ons te slapen legde. Hoe lang wij bij haar bleven weet ik niet. Maar sommige ogenblikken van die tijd zie ik nog duidelijk voor mij. Eens werd ik wakker in de nacht door gekerm. In een hoek achter een balk lag mijn zuster en met een oliepit in de ene hand lag die vrouw voor haar geknield, de andere hield zij op het hoofd van het zieke kind. Toen zag ik haar rijzen met gesloten ogen waar twee tranen uitvielen en uit haar geheven armen steeg de ziel van mijn zuster op. Ik weet niet meer wat ik toen dacht.

Ook zie ik haar nog voor mij op een schemeravond. Wij hadden van de vroege morgen achter de Olijfberg gespeeld met andere kinderen en wij hadden vergeten naar huis te gaan voor het middaguur. Achter de stad was de hemel al bleek toen wij hard liepen, hijgend op de stoffige weg naar boven, ik achteraan met een bos kruiden voor de geit. Toen zag ik in de verte

[p. 617]

haar gestalte in de avondhemel, recht en groter dan de woning, zij staarde neder met een glimlach zoals de vollemaan heeft op een zomernacht. En toen wij voor haar kwamen gingen haar armen open en zij nam ons allen samen aan haar borst. En zij hief de handen boven ons, ik hoorde haar stem die zong en in mijn herinnering is dit gebleven van haar woorden: Gij die iedere klop kent in het hart. Misschien wist ik toen al wat een wonder is.

En op een dag was het koud en donker. Wij kinderen kwamen buiten, wij knielden naast elkaar voor de deur, toen gingen wij verder in de wereld omdat wij zonder moeder waren. Dat zij ons gezonden werd toen wij hulpeloos waren, is het eerste wonder dat ik zag.

Hoe groot de liefde is van mens tot mens kan geen van ons genoeg begrijpen. Ik ben in de lange jaren maar een zwerveling geweest tussen hier en ginder, het land waar ik gaarne een woning had en het land van mijn verlangen, ik heb de mensen maar in het voorbijgaan aangezien. En ik heb vaak gedacht: als zij mij, die maar langskom, zoveel kunnen geven, hoeveel dan aan die hun het naaste zijn. Brood, dat hoefde ik niet te vragen wanneer er iemand aan de deur stond, want een ieder zag wel dat het nodig was en gaf het niet anders dan de morgenwens. Maar hoe vaak, wanneer ik niet verder kon en in het stof zat, kwam een man bij mij staan en vroeg naar mijn pijn, mijn zorg, mijn eenzaamheid, en zuchtte dieper dan ikzelf ooit deed. En sprak met zachte woorden, en hielp mij en droeg mij. Gij mannen, die vrolijk bij elkander woont, gij weet niet hoe lief het bestaan is door de goedheid wederzijds, een wonder dat gij niet beseft.

En onder alle schepselen heb ik het zo gezien. Eens was ik gaan varen met een schip dat verging op de rots van een eiland. De storm woedde of het einde van de wereld kwam. Ik zat op een steen onder een grot met de wilde zee rondom en het schuim. Boven hoorde ik noodgeschreeuw in de stormwind, ik dacht van een mens die om hulp riep en ik deed mijn best over de stenen omhoog te klimmen. Toen zag ik daarboven op de rots een vogel met de snavel naar de hemel, zijn jongen zaten rondom en aten uit de wond in zijn borst. Ik kon niet anders dan de handen vouwen want het was heilig wat ik daar zag. Onze Heer gaf zijn leven om ons te redden, kinderen van één

[p. 618]

vader, en die vogel deed als Hij voor de kleine vogels, een stom dier door de goddelijke vonk bezield. Als het dan zo is in de schepping dat zelfs een dier voor anderen offeren wil, is dat geen wonder te groot voor ons verstand? Er zijn meer heiligen dan wij weten omdat wij te dom zijn om het te zien en van honderdduizend op de aarde is de grootheid ons verborgen.

Gij hebt de ontelbare sterren wel gezien. Eens was ik voorbij de Jordaan gelopen, waar onze Heer de doop ontving, en ik ging her en der in de woestijn, denkend aan de dagen van zijn eenzaamheid. Des nachts moest ik opstaan door de kou en ik ging voort zonder te weten waarheen. Ik hoorde dat ook de stilte geluiden heeft. Het zand aan mijn voeten zong met een eigen stem. Maar ik hield het hoofd geheven naar de sterren tot ik zag dat de hemel zacht bewoog zoals een boomgaard vol bloesems, en iedere ster had een eigen zang, maar er zijn er zo veel dat men niet naar een enkele alleen kan luisteren en alle samen maken een lied. En op een nacht dat ik liep en ze aanzag en hoorde, schoot er een vuurstraal uit het noorden recht op een ster boven mij. Die ster was weg. De zang van alle andere ging voort of er geen vuurstraal was geweest, of er niet een ster uit het aangezicht van de wereld was verdwenen. Ik stond en peinsde zoals een dom mens doet. Wie was erbij toen de ster geschapen was? Hoe lang had zij geschitterd aan de hemel? En waar was zij heengegaan? Ik wist geen antwoord, maar aan het einde van die ster heb ik een wonder herkend.

Er is daar als men naar Jericho gaat een steile kloof met donkere holen waarin leprozen schuilen. Er groeit geen boom, geen gras, alleen wat doornen, ik weet niet waar zij van leven. Ik was er verdwaald omdat ik zocht naar iedere plek van de grond waar de voet van mijn Heer geweest kon zijn en die kloof scheen meer verlaten dan de woestijn. Ik hoorde een arme klacht, ik tuurde in de duisternis van een spelonk. Daar lag op de grond een vrouw, oud en mager, nauwelijks bedekt. O mens, riep zij, en mijn hart sprong van vreugde. Zij vroeg om water en toen ik met mijn kruik over haar boog zag ik een pasgeboren kind in haar arm. De hemel, zeide zij, heeft mij nog dit kind gegeven hoewel ik oud ben en zwak en onrein. Neem het, man, breng het ver van mijn kwaal. En zij strekte de lippen naar het wicht, maar zij kuste niet. Toen was er geen rimpel meer op haar gezicht, toen zag ik de glimlach van de Maagd

[p. 619]

Maria, de reine hand, de rechte ogen. Ik nam het kind en het hoofd van de vrouw viel op de steen. Ik geloof dat ik haar in mijn gebed onder de heiligen heb gezien. Een pelgrim kent soms geen verschil tussen de hemel en de aarde. Vraagt gij nog meer van wonderen te horen?

Het teken van het Kruis is ons bekend van het ogenblik dat wij geboren zijn, het is ons vertrouwd zoals het brood. Ik heb het gezien in Nazareth en in Jeruzalem, bij het krieken van de morgen en in de avondhemel. Wanneer wij opstaan rijst een nieuwe hoop en wanneer de dag het geluk niet heeft gegeven leggen wij het hoofd neer met een nieuwe hoop, ontvangen van het Kruis. Want gij zijt als ik, gij allen verliest iedere dag geluk al zwijgt uw mond ervan, en gij allen bidt nog meer dan men u in de kerk ziet doen, in de heimelijkheid van uw gemoed. Als wij allen onze harten openlegden zouden wij het allen zien, het Kruis dat daar staat en dat wij bidden. Is dat geen wonder?

Laat die jongen gerust uitgaan om de wonderen te vinden, ik geef hem mijn staf. Hij heeft een nieuw hart, hij brengt meer terug dan ik. Maar laat hem altijd bidden om het allergrootste wonder, dat is zijn oorsprong en zijn toekomst. De rest is niets.

De gasten zaten met lege kannen. Toen de torenklok luidde ging de een na de ander heen en van het gebed dat een ieder bad heeft geen ander iets verstaan.