Verzameld werk. Deel 4

[p. 567]

De hazardspeler en de vliegen

Er was eens een hazardspeler die veinsde om het spel te spelen, maar het inderdaad om de winst deed, die ook schatrijk werd en ten slotte straatarm.

Misschien behoort het verhaal ter wille der zedelijkheid niet verteld te worden. Men overwege echter dat de werkelijk deugdzamen niets hoeven te vrezen en dat de ontelbare scharen der anderen gewoonlijk al zo veel op hun kerfstok hebben dat een lichte verleiding hen niet veel zal deren.

Goudehol was het zwarte schaap van een degelijk geslacht waaruit vele predikanten waren voortgekomen. Reeds als jongeling raakte hij aan het dobbelspel verslaafd en men slaagde er nooit in hem de ernst der maatschappelijke plichten te leren. Toen hij meerderjarig was geworden beloofde zijn vader hem een jaargeld, groot genoeg voor de staatsie van een opperminister, op voorwaarde dat hij het land verliet opdat zijn voorbeeld de jongere broers niet naar het verderf zou voeren. De jongeman kocht een villa in de nabijheid van het casino en daar bracht hij zijn leven met afwisselende fortuin spelend door. Geen vrouw en geen wetenschap, geen wijn en geen kunst behaagden hem, alleen het hazardspel hield hem geboeid. Hij kende het in al zijn vormen en grillen, hij verstond alle handgrepen, maar de bankhouders beschouwden hem met een spottend oog, wel wetend dat hij gedurende al de jaren dat hij speelde geen duit rijker werd, eer iets armer.

Toen zijn vader het tijdelijke met het eeuwige wisselde hield het jaargeld op en ontving hij een erfenis waarmee hij niet tevreden was. Om zijn behoefte aan spel te voldoen moest hij zijn vermogen verdubbelen. De fortuin bleef voor die wens onverschillig en ging voort hem de ene dag goud te geven en het hem de andere dag af te nemen. Verlies of winst, mijnheer, zeide hij tot de bankhouder, is lood om oud ijzer, het is mij om het spel te doen. Maar de bankhouders merkten zeer juist op dat de uitdrukking van zijn gelaat aan de speeltafel veranderd was en in plaats van een rode had hij nu een bleke kleur. Hij bleef ordelijk

[p. 568]

in zijn gewoonten, spelend van tien tot twaalf uur des voormiddags, van twee tot zes uur des namiddags, van acht tot twaalf uur des avonds, geen minuut vroeger of later. Gewoonlijk zag men hem met gebogen hoofd huiswaarts keren, maar een enkele maal liep hij met de handen in de zakken te fluiten. De koffiehuisbedienden keken hem dan na en zeiden gemelijk: Ziedaar een hoop dukaten.

Gelijk wel meer gezien wordt bij hazardspelers had Goudehol zekere vooroordelen die uit bijgelovigheid voortvloeiden. Een daarvan was zijn afkeer van vliegen. Hij had als kleine jongen al een hekel aan vliegen gehad en wanneer hij kon die diertjes gevangen en wreed gemarteld door hun de pootjes uit te trekken en ze in een doosje op te sluiten. Gewoonlijk sloeg hij ze dood. Deze ontaarde wellust had hem nooit verlaten en was met de jaren toegenomen. Hoeveel vliegen gedurende veertig jaren aan zijn genadeloze hand ten offer vielen is niet te schatten, maar hun aantal bedroeg zonder twijfel meer dan honderdduizend. Men kan van een hazardspeler de grilligste invallen verwachten. Zo had Goudehol het al in het begin van zijn loopbaan in zijn hoofd gekregen dat zijn kans op fortuin vermeerderde door het aantal vliegen dat hij doodde. Een oneven aantal, geloofde hij, bracht hem zeker tegenspoed. Indien hij er een aantal tussen dertien en negentien had gedood speelde hij zeer voorzichtig, zelfs onwillig, en de ervaring bewees ook altijd dat hij dan verloor. Indien hij het niet verder kon brengen dan zeventien slachtoffers, hetgeen zelden gebeurde omdat hij al zijn geestkracht en behendigheid aanwendde om dat getal te overtreffen, legde hij slechts een dukaat op de speeltafel bij wijze van offer aan de fortuin en zat verder tot middernacht zonder deel te nemen aan het spel. Wanneer hij het aantal van honderd, zelfs tweehonderd bereikte, meestal op snikhete dagen, liep hij opgetogen met veerkrachtige tred naar het casino en de bankhouders moesten hem dan aan het eind van de avond verzoeken hun een som gelds te lenen.

Men vraagt wellicht hoe Goudehol dagelijks en in ieder seizoen in staat was zoveel slachtoffers te maken en waarom de vliegen, die toch niet dom zijn, voortgingen een villa waar zij genadeloos vervolgd werden, te bezoeken. Vliegen immers, meent men, hebben toch het instinct van zelfbehoud. Dat mag waar zijn. Maar hoewel er nog geen verklaring voor gevonden

[p. 569]

is, heeft men het feit vastgesteld dat er overal, waar de menselijke hartstocht broeit en gloeit, vliegen te vinden zijn, zoals er overal waar Romeinen kwamen brandnetels opschoten. Een man in drift ontstoken of blakend van minnelust trekt dadelijk de vliegen aan. Mogelijk heeft er een uitstraling plaats waarin die dieren zich gaarne koesteren, mogelijk wordt er een gas ontwikkeld dat hen benevelt en verblindt. Het is een feit dat men in de hitte van een veldslag zwermen vliegen waarneemt en ook dat mensen met een flegmatische natuur minder dan die met een cholerische door vliegen bezocht worden. Evenzo kan iedere hazardspeler getuigen dat een zoöloog, die de vliegen wenst te bestuderen, zich maar te vestigen heeft in een stad met een casino.

Wat wonder dat het in het huis van Goudehol, in wie de hartstocht duurzaam brandde, wemelde van de vliegen. Indien hij er op een morgen twee-, ja, driehonderd doodde merkte men niet het minst verschil in hun aantal, dicht op de ruiten en op de gedekte tafel. Sommige kenden Goudehol omdat hij al vaak de hand vergeefs naar hen had uitgestrekt, maar de meeste waren jong, vol goed vertrouwen, zonder vermoeden dat een hazardspeler kwaad zou doen.

Een vlieg van het manlijk geslacht kende hem al lang en had een even grote hekel aan hem als hij aan zijn soortgenoten. Hij heette Mogguk en was zeer schrander. Wanneer Goudehol aan het ontbijt verscheen kon deze vlieg aan zijn voorkomen zien dat hij de vorige avond verloren had en dus zou trachten meer slachtoffers te maken. Mogguk deed zijn best de onervaren vliegen te waarschuwen en menigeen bleef dan rustig aan de zoldering zitten.

Toen nu de hazardspeler zijn vermogen wenste te verdubbelen verdriedubbelde hij zijn aanslagen op de vliegelevens. Zijn ontbijtzaal werd voor hen een plaats van onheil. Hoe meer zijn hartstocht toenam echter, hoe meer vliegen hij aantrok en hoe gemakkelijker bijgevolg hij zijn moordlust kon botvieren. Mogguk schouwde bedroefd toe uit een hoekje achter de kast. Dit kan zo niet voortgaan, dacht hij, er moet een eind komen aan de verdelging. Eens sprak hij er vier overjarige vliegen over en hij vond hen bereid hem te vergezellen naar hun god, die voor zijn genoegen reisde en hier langs zou komen.

Beëlzebul hoorde Mogguk en zijn vrienden welwillend aan,

[p. 570]

geroerd door hun klachten. Hij beloofde eens met de onverlaat te spreken, maar dwingen kon hij hem niet, want Goudehol was geen israëliet en kon, zoals men begrijpt, ook geen christen meer genoemd worden. Na middernacht vervoegde hij zich aan de villa waar hij Goudehol, juist thuiskomende, in een kwade luim aantrof daar hij tegenspoed gehad had in het spel. Beelzebul verzocht hem de vervolging van zijn onderdanen te staken en deed hem een verleidelijk voorstel. Hij zou hem een geluksnummer in het oor fluisteren indien Goudehol zijnerzijds zich verbond geen vliegen meer dood te slaan. De speler was moeilijk te voldoen. De vliegen hadden hem van kindsbeen af gehinderd, zeide hij, en hij behield zich het recht voor ze dood te slaan. Na lang onderhandelen kwamen zij overeen dat Goudehol, tegen mededeling van het geluksnummer, er niet meer dan twintig per dag zou doodslaan, hetgeen toch nog over een jaar gerekend, een heirschaar bedroeg. Beëlzebul fluisterde hem het nummer in het oor; schrijf het op, voegde hij erbij, maar Goudehol vertrouwde op zijn ijzersterk geheugen.

Het is de vraag of een geluksnummer in het openbaar genoemd mag worden, omdat immers de kans bestaat dat velen er misbruik van zouden maken. Het kan niet geheel verzwegen worden, men vergenoege zich dus met een fragment ervan te vernemen.

Toen Goudehol de volgende morgen voor de ontbijttafel verscheen wemelde het daar van blijmoedige vliegen. Hij gedacht zijn afspraak en begon, terwijl hij zijn hete melkpap roerde, zijn berekeningen te maken. Het vierde cijfer van het getal had hij vergeten, evenzo de cijfers waarmede dat getal, al naar de dag der week, vermenigvuldigd moest worden. Stamelend herhaalde hij: 5, 6, 4 - en wachtte dan of het vierde hem te binnen wilde schieten. Gedachteloos versloeg hij twintig vliegen tegelijk. Mogguk, op de hoek van de tafel gezeten, ergerde zich. Een ogenblik later sloeg de speler, steeds in zijn geheugen zoekend, er weer tien dood met zijn zware vuist. Om verder bloedvergieten te voorkomen vloog Mogguk op en streek neder op zijn linkeroor. Daar fluisterde hij hem het ontbrekende cijfer toe, maar Goudehol werd kwaad door het gekriebel, sloeg en vergat weer. Mogguk beproefde het nogmaals uit louter goede wil om erger te voorkomen, hij zweefde zoemend rond en zette zich op het rechteroor, waar hij weer fluisterde. Hij bedoelde

[p. 571]

het goed, maar hij was een zware vlieg en zijn pootjes veroorzaakten jeuk. Goudehol vloekte en sloeg met beide handen op de tafel, waardoor weer tien vliegen verongelukten. Daarna ging hij uit, vastbesloten het geluksnummer volgens zijn eigen inzicht aan te vullen.

Hij ging aan de speeltafel zitten en bood de bankhouder een dukaat achtereenvolgens op alle nummers tussen 5640 en 5649. Hij verloor telkens. Daarna herhaalde hij dit, elk der nummers vermenigvuldigend met twee, toen met drie, enzovoorts tot negen. Hij verloor en hij won om beurten en toen hij op het middaguur naar huis keerde was hij een dukaat armer.

Die eerste dag al had Goudehol zich niet aan de afspraak gehouden. Dit is een verontschuldiging voor de kwaadwilligheid waarmede Mogguk, die toch al een hekel aan hem had, hem begon te kwellen toen hij diezelfde middag moest ontwaren hoe de hazardspeler weer vele vliegen met lompe vuist vernietigde. Terwijl Goudehol even op de sofa lag te dutten kroop de vlieg zo diep in zijn oor dat hij voor een aanslag beveiligd was, en daar bromde hij voortdurend getallen, samengesteld uit de cijfers van het geluksgetal. Toen de speler gaapte vloog Mogguk op.

Goudehol voelde zich opgewekt want hij dacht dat hij nu het juiste getal in de droom gehoord had. In de speelzaal nam hij plaats met een uitdrukking op het gelaat die de bankhouders ongerust maakte. Hij vertrok om zes uur met een goudstuk winst. Hij wist dat dit niet veel was, maar hij voelde zich voldaan in de overtuiging dat hij nu met het juiste getal werkte. Hij vond weinig vliegen in zijn eetzaal, want Mogguk had een bloeddorstige stemming verwacht en al de onervaren vliegen weggejaagd. Terwijl Goudehol voor zijn avondzitting aan te vangen op de sofa lag te dutten, kroop de vlieg weer in zijn oor en bromde ongerijmde getallen met het doel hem in de war te brengen.

Die nacht keerde hij met vijfduizend gewonnen dukaten thuis. De vlieg, die nog wakker was, verbaasde zich over de stapels goud op de tafel uitgestort. Heb ik mij vergist, of god Beelzebul? vroeg hij zich af. 564x heette een geluksnummer en was het niet, 5xx6 heette een bedrognummer en bracht geluk. Ik zal hem een ander in het oor brommen.

Iedere morgen, middag en avond ging de hazardspeler met

[p. 572]

een ander nummer naar het casino en keerde hij met de zakken zwaar van goud terug. De bankhouders zeiden: Hij heeft een systeem dat wij niet kennen. Mogguk zeide: Er moet een macht zijn die al mijn plannen verijdelt. Goudehol werd beroemd wegens zijn winsten en hijzelf was overtuigd dat hij ze verkreeg door de hulp van Beëlzebul.

En desondanks gedroeg hij zich niet naar de overeenkomst. Aangetrokken door zijn verhoogde hartstocht verzamelden zich dichte zwermen van jonge vliegen in zijn villa en uit louter baldadigheid sloeg hij ze bij honderdtallen dood. Mogguk ergerde zich niet alleen over het raadsel van de winst, maar ook over de barbaarsheid, en ging voort dag na dag hem een verkeerd nummer in te geven.

Binnen een maand waren alle kasten in de villa boordevol met goud en in alle zalen lagen de vloeren bedekt met dode vliegen.

Mogguk legde de zaak voor zijn god Beëlzebul. De god peinsde en vroeg of zich misschien een dame in de stad bevond met blauwe ogen en een wieltje op de borst. Zeker, zei de vlieg, een bevallige persoon die de speler overal volgt, maar hij schijnt haar niet eens te zien.

Stel u gerust, zei de god, ik had aan de grilligheid van die dame niet gedacht, maar de gevallenen zullen gewroken worden.

Die avond verloor Goudehol tweeduizend dukaten. Binnen een week was hij straatarm. De dame met de blauwe ogen en het wieltje op de borst wandelde onder de palmen in de maneschijn met een heer die zo goed vermomd was dat Mogguk hem niet herkende.

De fortuin is wispelturig, mompelde de hazardspeler toen hij de deur van zijn villa werd uitgezet. Zelfs de vliegen sloegen geen acht meer op hem. Had hij zich maar aan de afspraak gehouden en niet de ergernis van een enkele vlieg verwekt, misschien genoot hij nog de gunst van de fortuin. Mogguk woonde nog lang in zijn villa als een hoeder over de zwermen, dik en welvarend.