Verzameld werk. Deel 4

[p. 501]

De oplosser

Er was eens een oplosser van vraagstukken die ter wereld kwam in een tijd toen er veel waren en daarom heel zijn leven veel te doen had. Maar men erkende hem ook van de aanvang als een meester in zijn vak, men noemde hem, toen hij zich eenmaal gevestigd had, de rechte man op de rechte plaats. Toch was hij op den duur met de bestaande vraagstukken niet tevreden.

Die vestiging was het eerste en een der moeilijkste dat hij voor zichzelf op te lossen had. Aangezien hij zijn gaven zo vruchtbaar mogelijk wilde maken achtte hij het doelmatig midden in het broeinest van de vraagstukken te wonen. Hij ontdekte aldra dat hij dit onder de blanke Indogermanen moest zoeken, nader beschouwd tussen de oevers van de Stille Zuidzee en van de Oostzee. Dit vastgesteld zijnde kon hij aan een voorkeur toegeven. Oostwaarts van dit gebied verrezen de vraagstukken al te dicht om belangrijk te zijn, westwaarts verflauwden zij, dus koos hij zijn plaats nabij de Noordzee.

Eer hij op zijn deur het bordje mocht spijkeren met zijn naam en zijn beroep moest hij een proeve van zijn kundigheid afleggen. Hij verscheen voor de commissie en overtuigde haar binnen vijf minuten van haar onbevoegdheid, twaalf heren die toch heel hun leven niets dan vraagstukken hadden gedaan. Zijn verzoek het examen voort te zetten voor iemand die het beter wist werd ingewilligd, zij schreven aan de minister om de hoofdinspecteur van problemen te zenden, maar daar die persoon al wat oud werd kwam de adjunct-inspecteur Brok, die een bewonderenswaardig hoofd had. Hoewel op Urk geboren was Brok eigenlijk geen Nederlander; zijn afstamming doet weliswaar niets ter zake, maar wegens zijn zonderlinge zeden wordt zij hier terloops vermeld.

Brok dan, een gestalte van zes en een halve voet met een baard tot zijn middel, zette zich op de koudste dag van die winter te midden van de heren en begon Peegige te ondervragen. Peegige was maar in schijn een verwaand en met zichzelf ingenomen jonkman, met zijn rode snor die recht vooruit stond en zijn minachtende blik had hij een voorkomen dat menige examinator ge-

[p. 502]

prikkeld zou hebben en hij liet ieder antwoord voorafgaan door een geringschattend schouderophalen, een geluid alsof hij een pluisje wegblies en zijn eerste woorden waren steeds: Wat een vraag! Op Brok maakte die manier een gunstige indruk.

Van het grondige onderzoek, dat meer dan een maand duurde en belangstelling in den lande wekte, kunnen niet alle vragen en antwoorden vermeld worden, slechts enkele opdat men begrijpen kan waarom Brok en Peegige het in den beginne eens werden.

De seksuele problemen werden het eerst behandeld en vorderden meer tijd dan de andere samen.

Jongeman, luidde de vraag ter inleiding onder het opsteken van een sigaar, kunt gij de wijzen noemen waarop toenadering tussen de geslachten bevorderd kan worden?

Wat een vraag! luidde het antwoord, mijnheer weet toch dat de huidige omstandigheden onvoorwaardelijke gelijkheid eisen. Bevorder dus de gelijkheid, onvoorwaardelijk, en de wijzen waarop de toenadering bevorderd wordt, zullen in het oog springen. Gelijkheid in rechten, persoonlijke, onderlinge, wederzijdse, met alle gevolgen daarvan.

Zeer juist, mompelde één van de commissieleden.

Brok vervolgde: Geef ons, kandidaat, een schets van de gevolgen der toenadering die zou volgen uit de toepassing van uw beginsel.

Een schets, mijnheer, werkt maar verwarrend en voor een verhandeling heb ik geen tijd. Ik noem enige punten.

Achtereenvolgens noemde hij, meesterlijk voorgedragen, de bekende gevolgen van de onvoorwaardelijke en onbeperkte gelijkheid der geslachten, uitvoerig uitweidend over de sociale en de morele. Ten slotte somde hij de voordelen daarvan op.

Zeer juist, beaamden de heren. Ook Brok knikte, maar hij scheen nog niet voldaan. Hij wilde weten of volgens Peegige de bedoelde toenadering wel gewenst was met het oog op de verdere gevolgen en, in het algemeen gesproken, of zij bereikbaar was.

Wat een vraag! Alle gevolgen, hoe ver ook, zijn immers gewenst, aangenomen dat de toenadering, zoals tegenwoordig duidelijk blijkt, gewenst wordt. En bereikbaar is immers alles, zoals de ervaring al leerde.

Mij wel, geachte kandidaat. Maar waar zoudt gij de grens van

[p. 503]

de toenadering willen stellen?

Grens? Maar, mijnheer, hoe heb ik het nu met u? De grens verzet zichzelf immers voortdurend, de grens van welke zaak ook. Toenadering komt tot treffen, treffen tot verenigen, verenigen tot samensmelten. Bind de geslachten, voeg ze samen, geef hun de tijd tot wederzijdse penetratie en binnen een zekere periode zullen alle kenmerken van geslacht verdwenen zijn. Daar moet het heen, dat is de oplossing.

De heren wreven zich opgetogen de handen en Brok, hoewel weifelend, zeide dat hij voldoende had. Toen zij opstonden hadden de aanwezigen de indruk dat Brok iets langer was geworden, Peegige iets korter.

De volgende, even koude dag moest Brok weer toegeven dat Peegige verrassende oplossingen wist hoe de jeugd onschadelijk was te maken. De jeugd, ruim twee derde van de bevolking, bevond zich in een staat van verregaande bandeloosheid; tien- en twaalfjarigen zwierven in benden door het land, plunderend, moordend, brandend, en geen volwassene die ongewapend kon gaan. Als maatregel ter bestrijding deed Peegige de achterlijkheid aan de hand, aanvankelijk kunstmatig, later natuurlijk teweeggebracht, geen sport, geen school en zeer karige voeding. Een betere maatregel om de maatschappij voor ondergang te hoeden achtte hij ondenkbaar. Brok opperde enkele bezwaren, die terstond ontzenuwd werden.

Op de laatste en koudste dag verscheen de adjunct met een somber gelaat en gloeiende ogen, hij sloeg op de tafel en sprak: Kandidaat, ik wil nu eens voor al van u weten hoe u over problemen in het algemeen denkt.

Dat is eenvoudig, antwoordde Peegige, ik denk er zo weinig mogelijk over, tenminste niet meer dan over het damspel of over het klaverjassen. Een probleem is volgens mij een raadsel vervaardigd tot tijdverdrijf. Ook een probleem van de hogere orde, zoals dat van de zonde, beschouw ik als een vernuftig uitgevonden spel voor het verstand.

Bij deze woorden schoot Brok van zijn zetel, groter dan eerst en er verscheen een lach van geluk door zijn baard. Peegige, zeide hij met een traan in het oog, ik bied je mijn vriendschap aan. De steen, die ik al van voor mijn geboorte draag, valt mij van het hart, je bent een bevrijder. Geeft de jonge man het diploma.

Toen vestigde Peegige zich in een grijze straat als oplosser van

[p. 504]

problemen, in het bijzonder van seksuele, opvoedkundige, sociale en politieke. Hij trouwde met een beschaafde vrouw, voor wie hij twee kamers beschikbaar stelde in zijn welingerichte woning. Zij droeg de gezellige naam van Titine, zij was mollig en jolig.

Al dadelijk werd het een drukke praktijk, de klanten stonden om acht uur al aan de deur want Peegige had een grote faam. Brok, zijn bewonderaar en boezemvriend, werd de trouwe vriend des huizes.

Peegige loste alle hem voorgelegde problemen zo gemakkelijk op dat er spoedig bijna geen meer waren. Toch verveelde hij zich niet want zijn hersens werkten voort, zij verzonnen kunstige nieuwe problemen waaraan niemand ooit gedacht had. Hij maakte die in de dagbladen bekend en de klanten kwamen in drommen aan zijn deur. Hij was een componist en voor mensen, die er geen hadden, vervaardigde hij er een paar zo ingewikkeld dat zij ten slotte bij hem terugkeerden om de oplossing te vernemen.

Na een jaar werd het nog drukker. Er was een welgeschapen zoon geboren, een fors kind met een grote mond, dat zo hard schreeuwde dat Peegige dikwijls uit zijn spreekkamer kwam om stilte te verzoeken. Hij werd prikkelbaar van het rumoer en, geen vriend van de jeugd zijnde, schold hij tegen het kind op zo grievende wijze dat Titine het zich aantrok, schreide en weldra heftig terugschold. Het werd tussen hen een leven van hond en kat. Peegige peinsde over het verband tussen de problemen van sekse en van jeugd, hij raadpleegde Brok, die met hem de problemen van het huwelijk onderzocht.

Indien nu Brok zich niet met de huiselijke beslommeringen had ingelaten zouden zich misschien geen moeilijkheden voorgedaan hebben. Maar hij sprak er gevoelig over met Titine, hij raakte de diepste snaren van haar gemoed, zij bewonderde hem en zij weende aan zijn borst. En Brok, die het vraagstuk van de zonde reeds lang opgelost waande, voelde een neiging tot toenadering in zich ontwaken. En op een middag besefte Titine dat zij met hem gelukkiger was dan met Peegige. Aan de theetafel deelde zij dit haar echtgenoot mede, waarop Peegige te kennen gaf dat er niets eenvoudiger was dan van elkaar te scheiden. Hiertoe werd op staande voet besloten. In de vroege morgen had de provoost het decreet van echtscheiding geschreven en toen Brok omstreeks tien

[p. 505]

uur aanbelde werd hij van een en ander in kennis gesteld. Berustend in de loop der zaken volgde hij Titine met de koffers en de wieg naar zijn nederig appartement in de grijze straat daarnaast.

Binnen dertig dagen openbaarden zich de onverwachte gevolgen van het geval.

Zowel Peegige als Brok en Titine hadden van de eerste dag geen ogenblik geslapen. De oplosser was kribbig en onhebbelijk tegen zijn klanten geworden, de adjunct en de vrouw hadden nauwelijks meer dan goedemorgen tegen elkaar gezegd, het kind was rustig geworden en speelde zoet met het alfabet. Wat was het geval? De drie volwassenen hadden ieder een gewaarwording gehad waar zij geen weg mee wisten, zij hadden alle drie iets op te lossen en waren daartoe ieder afzonderlijk niet in staat. Zij beseften ook wel dat zij dit te zamen moesten doen, maar zij waren beschroomd erover te spreken. Tot na dertig dagen Titine met vrouwelijke tact de knoop doorhakte.

Zij zat met Brok in de tent op het dak, verdiept in een boek, toen zij schrok van een woord dat zij las. De wind woei droog op haar hoofd. Brok, zei zij kort, wat is dit woord? Hij verbleekte en stamelde: Ja, dat is gek en antiek, een woord dat men vroeger gebruikte, fossiel, obsoleet en verouderd. Vraag er Peegige naar.

Maar dit was een slimheid die zij doorzag. Ik vraag Peegige niets als hij er mij niet naar vraagt. Waarom heeft hij die streep eronder gezet? Of heb jij dat gedaan?

Ik? Neen, zo gek ben ik niet.

Zij zweeg, zij keek naar de drukte diep beneden op straat, zij vermoedde nu dat Brok geen toenadering wenste, zij vond hem vervelend. Goed, zei zij bits, dan zullen wij Peegige vragen. Zij leunde over het hek, zij wenkte naar de man met de snor, die terugwenkte dat hij dadelijk zou komen.

Brok schraapte de keel. Titine, zei hij, blijkbaar verlicht, een enkel woord ter verklaring, maar niet dat woord uit je boek. Ik ontken je gezelligheid en je schoonheid niet. Wat doe ik daarmee? Een man, samengesteld zoals ik, met te veel tin en te weinig zout, heeft degelijker dingen van node en een vrouw is toch maar een probleem, hoe mollig ook en hoe jolig. Eerlijk gezegd, waarde Titine, geef ik geen zier om problemen. Ik dacht Peegige ook niet. Maar Peegige is een zot.

Zij klapte in de handen, zij kuste hem op de wang en zij riep:

[p. 506]

O Brok, nu heb je een heel groot probleem opgelost.

Hij mopperde en ging voor Peegige kwam.

Die steeg het volgend ogenblik uit het luik, bleek en bezweet, terwijl Titine weer las in het boek. Ik heb alles gehoord, zeide hij, ontken niet, toon mij dat gekke woord.

Zij werd rood van gezicht, zij zocht in het boek, maar zij kon dat woord niet meer vinden. Het is vreemd, zei zij zacht, ik had zo gehoopt dat het woord mij van een druk zou bevrijden. Ach, Peegige, hoe was het ook weer?

Gelukkig dat Peegige een knappe man was die behalve in boeken ook in vrouwenogen kon lezen. Kijk mij aan, zeide hij en na een seconde gelezen te hebben: Ja, dat is gek en die scheiding was een probleem dat ik niet gemaakt had. Tussen ons gezegd en gezwegen, die Brok is een zot met al zijn problemen. Gisteren heb ik ontdekt, Titine, dat er een taak is die wij samen moeten vervullen. Zie eens aan, het kind begint nu al te lezen, waar moet dat heen zonder het wakend oog van bevoegden?

Daar zal ik wel voor zorgen, zeide zij, draag de handkoffers maar en druk mijn hand niet zo hard.

Zij keerden naar huis en de oplosser lachte die dag met zijn klanten.