Verzameld werk. Deel 4

[p. 483]

De vrouwengek

Er was eens een vrouwengek die van de dag dat hij de verschijnselen van zijn kwaal gewaarwerd daar gedurig onder leed. De vrouwzucht behoort niet tot de deerniswekkende euvelen waarmee de man behept is en al blijft zij dan in haar wezen een ongewenste uitwas, geenszins een loffelijke eigenschap, zij zal hem, indien zij met straffe hand beheerst wordt, niet veel kwaad berokkenen, ja, de mogelijkheid bestaat zelfs dat hij er een, zij het ook onbetekenend, genoegen aan beleeft. De verering van de vrouw kan de hoogste ontroeringen verwekken, de vrouwzucht evenwel, die begeerte tot kern heeft, houdt het beminnelijk deel der schepping, waarvan de vrouw de draagster is, verborgen. Menigeen, die deze neiging niet bij het intreden tot de manbare leeftijd wist uit te roeien, moet in zijn ouderdom beseffen dat hij zich benadeeld heeft. Deze vrouwengek besefte dit al in zijn prille jeugd. De kiemen van de edeler liefde waren in hem aanwezig, daarom bestreed hij die gril van de begeerte. Het is zonderling hoe zijn geval duidelijk aantoonde dat de vrouwen zelf hem tegenwerkten in zijn strijd.

Al in de tijd dat hij met de meisjes ging hoepelen en stuivertjewisselen waren er die hem ronduit zeiden dat hij mooie ogen had, hem daarmede uitdagend hun aan de vlecht te trekken. Dan gilden zij naar het hem scheen harder dan nodig was, maar het geluid klonk hem zo aangenaam, dat hij het de dag daarna nog eens wilde horen. Hij liep waar de meisjes speelden en wachtte de gelegenheid, die zij hem spoedig gaven, om hen te plagen. Als een jongen een enkel keer uit scherts de meisjes plaagt, is daar niets afkeurenswaardigs in, maar als hij het dikwijls doet wordt het een gewoonte waarvan hijzelf onaangenaamheden ondervindt. Bouser zocht meer de meisjes op dan de jongens en zij lokten hem zo veel tot plagen dat hij het niet meer laten kon. Indien hij zich tevreden had gesteld met één enkel zou hij geen meisjesgek geworden zijn en niet op zijn vijftiende jaar al ondervonden hebben dat meisjes in aantal een enkele jongen te veel kunnen zijn.

Op de marmeren achterstoep van zijn woning, aan het water

[p. 484]

gelegen, zaten er zeven naast elkaar te zingen. Het water was een langwerpige binnenvijver, aan alle zijden omringd door hoge huizen, behalve in de verte waar bonen stonden, en alle vensters waren gesloten omdat de mensen naar het feest waren gegaan. Hij vroeg de meisjes met hem in het bootje te stappen. Dicht bij de stoep van het huis aan de overkant, waar zij heen wilden, wierp hij de riemen in het water, maar een van de meisjes kon er nog juist een grijpen en terwijl de andere hem vasthielden pagaaide zij naar de stoep. Daar sprongen zij uit het bootje, stootten het af, sliepten hem uit en gingen het huis binnen. Bouser dreef hulpeloos op het water rond en uit zeven vensters leunden meisjes die met een glimlach naar hem keken.

Hij ergerde zich geducht en toch kon hij het niet helpen dat die glimlachen hem behaagden. Waarom stonden zij daar, nadat zij hem zijn streek vergolden hadden, te glimlachen als het niet was om hem uit te dagen iets ergers te doen? De volgende dag ontmoette hij er vijf gearmd onder de bomen, hij nam hun behendig de tassen af en snelde heen, maar zij joegen hem na tot hij in de sloot viel, toen stonden zij aan de kant te kijken hoe nat hij was, zonder een woord maar met hun glimlach. Een vooral, een meisje niet grote blauwe ogen, keek hem zo strak aan dat hij besloot het haar meer dan de anderen betaald te zetten.

Natuurlijk begreep hij dat hem dat moeilijk zou vallen zolang zij altijd gearmd met de anderen liep, maar de volgende morgen al ontmoette hij haar alleen onder de bomen, haastig omdat zij al te laat voor school was. Had zij geraden dat hij haar alleen ontmoeten wilde en ging zij om hem te tarten opzettelijk te laat naar school? Bouser was ook te laat en geen seconde mocht hij talmen. Hij bleef voor haar staan, hij zeide: Nu komt boontje om zijn loontje! Hij greep haar bij de handen en hij gaf haar een zoen op het hoofd dat zij afgewend hield. Zij gaf hem een schop ervoor, toen keken zij elkander aan, allebei beschaamd. Had Leentje nu maar niets gezegd, maar zij gaf hem ook een stomp en zij zeide: Lelijkerd, als je het nog eens doet! Met haar blos en haar glimlach liep zij hard weg en hij, in de andere richting gaande, vond het lelijk van zichzelf dat hij dat had durven doen. Hij werd wat de jongens van hem zeiden, een meisjesgek, en toch, hij kon het niet helpen, had hij het wel aardig gevonden.

Bij die zoen begonnen eigenlijk zijn moeilijkheden. Hij ergerde zich over zichzelf, hij vroeg zich af of hij wel fatsoenlijk was,

[p. 485]

welgemanierd of eerlijk. Oneerlijk noemde hij het een zwakkere vast te grijpen, ongemanierd haar iets te doen waar zij een kleur van kreeg, onfatsoenlijk iets te doen dat hij thuis niet zou durven te vertellen. Deze drie verwijten, die hij zichzelf deed, bleven hem vervolgen. Misschien zou de tijd ze wel verzacht hebben, maar het verkeerde lokte hem weer en telkens weer, hoe hij zichzelf ook minachtte om zijn zwakheid. En die minachting werd er niet kleiner om dat vaak een meisje zich niet zo verzette als Leentje had gedaan of niet eens een kleur kreeg, integendeel, haar wang zodanig hield dat hij het nog eens deed. Een streng geweten toonde hem dat de omstandigheden wel vergoelijken konden, maar niet uitwissen.

De zelfstrijd van Bouser schijnt een beuzeling. Maar hij was dat niet, hij vervulde de jonge man van opstaan tot naar bed gaan omdat hij geen andere gedachten had dan om achter de meisjes te lopen en zichzelf daarover te verfoeien. Soms gaf hij Leentje de schuld van alles, dat kind dat hem had uitgedaagd.

Zijn kwaal maakte hem het leven ook niet gemakkelijk. Ofschoon het geen kleine stad was kende iedere burger de ander van aangezicht en van faam. Niemand had hem ooit op heterdaad betrapt en nochtans stond Bouser om zijn zeden in een verdachte reuk. Men noemde hem een deugniet die het achter de mouw had, een gemene rokkenjager, een gevaar voor eer en deugd. Geen vader liet zijn dochters na acht uur onbeschermd langs de straten gaan, geen vrijer die hem niet met achterdocht of twijfel nakeek, geen luitenant die hem bij zich thuis nodigde voor een spelletje pandoer. De politie groette hem wel beleefd, maar koel. Voor hem ook geen hulde of ereambt. Bouser vond het onaangenaam bij zijn stadgenoten in een kwaad gerucht te staan. Hoe kon hij, met al die voorzorgen, ook de gelegenheid hebben de vrouwen na te lopen? Inderdaad, aleer hij dertig was deed die gelegenheid zich nooit meer voor. Maar zijn naam behield hij en met recht.

Want, of hij ook geen vrouw meer plagen of zoenen kon, de zucht om dat te doen leefde onverflauwd in zijn gemoed. Niemand zal zo dom zijn zich heel zijn leven door een enkele gedachte te laten overheersen, maar Bouser verdroeg die slavernij. Wanneer hij wakker werd dacht hij aan een vrouw, wanneer hij de vork had neergelegd eveneens. Het was wat men een dwanggedachte noemde. Hij bekende aan een boezemvriend dat hij

[p. 486]

iedere dag, ja ieder uur, de gelegenheid gunstig zijnde, de vrouwen na zou lopen om ze te plagen of te zoenen. Het was met hem het oude vraagstuk van de zonde in daad of in gedachte en hij erkende dat het geen verschil maakte al werd zijn begeerte nooit vervuld. Hij was die hij was, de zelfstrijd bleef onveranderd.

Zo leefde hij, in bedoeling en in faam een vrouwengek, een man die met zichzelf tevreden geweest zou zijn, verdienstelijk voor zijn stadgenoten, ware het niet dat zijn verbeelding hem nooit anders voor de ogen toverde dan de vage gestalte van een vrouw.

Hij had al berust in het lot, dat hem ongeneeslijk scheen te maken, toen de kwaal zelf, op de leeftijd dat zij haar toppunt pleegt te bereiken, de genezing voortbracht.

De laatste tijd had hij al opgemerkt dat de vrouw van zijn gedachten nog maar weinig haar gestalte wisselde, zij scheen een vaste persoonlijkheid aan te nemen en er was iets bekends aan haar.

Bouser wandelde op een schemeravond, met de handen in de zakken en het hoofd diep gebogen, in een lange, lange laan van kastanjebomen. In vier rijen stonden zij, zodat er drie lanen waren. Hij wandelde in de middenlaan, de breedste. In het schemeruur werd de gestalte van zijn verbeelding meestal duidelijker, en dit keer zo duidelijk dat hij de blauwe knoopjes, die op haar japon van de halskraag tot het middel liepen, kon tellen. In de pofmouwen lagen vier plooitjes, de kraag, met een ruche omzoomd, werd door vier baleintjes strakgehouden. Zij keerde zich ietwat zodat hij de gesp van haar hoed kon zien en de veer, die sierlijk neerhing. Zij ging vlugger, hij eveneens, en het viel hem op dat haar middel dikker was dan hij gedacht had. Hij vond het vreemd dat zij vanavond de mode van dertig jaar geleden droeg, maar hij kon de rok, hoewel te stijf, niet lelijk vinden.

Plotseling zag hij een van haar voeten, die hem ontroerde dat hij er warm van werd, en tegelijk week zij naar rechts onder de laag hangende takken. Hij wilde nu ook haar gelaat zien omdat hij meende dat zij, in gang en houding, enige gelijkenis had met dat meisje dat hij voor het eerst gezoend had, hij wist niet hoeveel jaren her. Zij week nog meer naar rechts, onder de zwarte kastanjebladeren was zij groter en zij liep sneller, met de linkerhand een tipje van de rok ophoudend zodat er iets wits te zien was en ook telkens die ene voet. Hij volgde sneller, door hoog nat gras tre-

[p. 487]

dend, tot in de rechtse laan waar het donkerder was. En zo donker werd het dat hij bleef staan. Toen merkte hij dat die duisternis voor hem haar gestalte was, haar hoofd verrees boven hem tussen de bladeren. Doortje of Leentje, zeide hij met zijn oude vrijpostigheid, waarom liep je zo hard dat ik je niet bij kon houden? Buk je wat, dan zal ik je eens verrassen.

Maar zij begreep wat hij in de zin had. Je moet nog even wachten, antwoordde zij, de reden kan ik je niet zeggen.

Nu bleek dat hij ondanks zijn tweestrijd van zoveel jaren niets veranderd was. Hij hief zijn handen om haar te omarmen.

Maar nauwelijks had hij haar hals aangeraakt of hij voelde dat hij van de grond getild werd. Hij kreeg het wonderlijk gevoel dat zij snel groeide en hem, aan haar hals hangende, mee naar boven trok, tot zijn hoofd uit de toppen der bomen stak. Hij werd stoutmoedig nu haar wang zo dicht onder zijn bereik moest zijn, hij klom en trok zich op. Zij begreep wat hij wilde, daarom riep zij weer: Wacht nog even, je zal wel zien waarom. Maar dit spoorde hem te meer aan.

En juist toen hij haar de zoen zou geven struikelde zij, boog achterover op de bomen zodat de takken braken en viel met een harde smak. Toen schrok hij, koud van angst. Zij was een reuzin geworden, zeker even lang als die lange laan, en hij stond op haar hals naast het balein van haar kraag, waaraan hij zich vastklemde. Juist wilde hij in de duisternis naar de grond springen toen haar hand op hem daalde en zij hem met vinger en duim vastgreep. Wacht nog even, zeide zij op dezelfde kalme toon, eerst geef ik jou een zoen, maar je bent zo klein dat ik je niet kan vinden.

Hij voelde zijn schouders kraken en hij schreeuwde dat zijn keel er pijn van deed. Hij spartelde, hij wrong, hij schreeuwde nogmaals. Je bent niet eens een vrouwengek, riep zij verachtelijk en zij wierp hem weg langs tien boomstammen. Hij sprong op en liep zo hard hij lopen kon naar huis.

Van die dag aan was in zijn hoofd geen enkele gedachte meer aan vrouwen. Hij wandelde nooit meer in die lange laan. De mensen vroegen zich af hoe het kwam dat hij zo somber was geworden, want op straat liep hij met neergeslagen ogen. Zij konden niet weten dat hij dat deed om geen vrouwen meer te zien. Eigenlijk hoefde hij dit niet te doen want de begeerte, die hem zoveel last veroorzaakt had, was in de schemeravond weggevlogen en een andere, onschuldig als een pasgeboren kind, was in

[p. 488]

zijn hart gekomen. Waartoe deze zou groeien, wist hij nog niet, maar hij dacht dat zij niet erger dan de oude kon zijn en hij bleef op zijn hoede.

Eerst toen Leentje, met een kleindochtertje aan de hand, hem op straat aansprak en vroeg of hij nog wist van de tijd toen zij kinderen waren, lachte hij weer. Ja, zeide zij ondeugend, je was toch altijd zo'n schalk.