Verzameld werk. Deel 4

[p. 442]

Het nonnetje en de laatste lente

Er was eens een nonnetje dat bijna bezweek, zo liefelijk blonk de lente voor haar venster, maar een hemelse hand beschermde haar. Het verhaal horend zou men denken dat het in een ver land gebeurde, in een tijd die lang voorbij is. Ja, haar tijd is ook lang voorbij, al leven er nog zusters die zich herinneren ervan gehoord te hebben. Ver weg woonde zij niet, maar in een kloostertje in het hart van Nederland.

Het lag aan de zoom van de heide, een oud huis in een oude tuin, donker van het lommer, de eikebomen hadden de grote takken al voor een eeuw verloren en van de muren van het huis was niets te zien onder het zwaar klimop. Maar aan de zonnekant werd het huis begrensd door een opengelegen ven met wat riet aan de oever, vier berkebomen en laag hakhout. In de zomer was de grond daar groen, in de herfst heldergeel. Er woonden maar weinig zusters, stille vrouwen, die van de tijd hunner jeugd niets meer wisten en van de wereld buiten niet anders kenden dan de priester die soms kwam, een enkele verdwaalde vreemdeling die aanklopte en met brood verder ging. Een ieder deed haar taak van uur tot uur volgens de klok, van zonsopgang tot donker. De ene had de bel te luiden, de tuin te verzorgen, te wieden en te harken; twee deden het werk in de keuken, drie het werk van wassen, schrobben, schuren, twee het verstellen van klederen en schoenen, en al wat er in de kapel te doen was hield de moederoverste voor zichzelf. En dat was ruim genoeg, hoewel er niet meer dan tien te zamen konden knielen, maar alleen het vegen van de ruitjes kostte haar de hele dag, want zij zaten wrak en zij vreesde altijd ze te beschadigen. Aan het middag- en aan het avondmaal te zamen zittend spraken de zusters weinig, een ieder wist dat de andere de taak volbracht had en wat zou er anders te spreken zijn? Na de dank volgden zij de moeder achter elkaar door de smalle gang naar de kapel en wanneer daar de kaarsen waren aangestoken voor de Maagd Maria knielden zij, bogen over de handen en spraken het enige dat zij te zeggen hadden in gebed. Wanneer de moeder opstond stonden zij op en volgden

[p. 443]

haar achter elkaar de gangen door, de trap op. Dan lag een ieder op haar kribbe, met het kruisje in de hand, en als het zomer was zag zij nog de gele schemer op het venster, als het winter was de sterrenhemel, zij hoorde óf de nachtegaal óf de regen en zij wist dat er aan de komende dagen geen einde zou zijn.

Dit was het klooster waar het nonnetje kwam toen zij tien jaar was. Voor zij veertien jaar was had zij vergeten vanwaar zij was gekomen, voor zij zestien was wist zij niet anders van de wereld dan de zusters en de moeder. Na een winter begon zij toen meer te zien, want een der zusters was gestorven en zij kreeg haar kamertje onder het dak met een venster dat uitzicht gaf op het ven. Daar sprongen konijnen in de morgenschemer en een eekhoorn kwam er drinken. Na weer een winter zag zij er een oude man die met de handen op de rug in het water liep te kijken. Zij dacht dat hij een profeet was die ergens anders ging spreken. Langzaam ging hij verder onder de berkebomen.

Zij dacht aan hem de volgende dag en ook de dag daarna, wat hij profeteren zou, en iedere morgen bij het opstaan keek zij naar buiten. De ochtenden werden eerder licht, de bomen eerder groen. De wolken werden wit en dreven vlug voorbij, en eens, zeer vroeg, opstaand van de knieën, zag zij dat er een zachte gloed over kwam en zij hoorde een geluid in het kreupelhout. Het zou wel een vogel zijn, dacht zij, maar zij had er nooit zo een gehoord, zo stil en zo alleen en toch met zo'n vol geluid. De volgende morgen lag zij nog met de handen gevouwen op de borst toen zij het hoorde en terwijl zij wachtte of zij het nog eens zou horen merkte zij dat haar ogen groot waren. Zij stond op, zij keek naar buiten, er was geen rimpeltje op de plas en geen tak bewoog. En langzaam trok zij haar schoenen aan.

Toen begonnen nachten dat zij zwaar sliep en met schrik ontwaakte door de bel, zich haastig kleedde en niet eens naar buiten kon kijken. Zij dacht alleen maar dat de moeder zou zeggen hoe lui zij was.

Eens zat zij rechtop toen het nog donker was, of zij roepen had gehoord. Zij sprong op en tastte naar het venster, dat openging. Daar zag zij het boogje licht van de nevelige maan en de berkebomen hadden sluiers. Zij deed haar kleed aan, zij knielde en bad. En zij hoorde weer het geluid, maar zij hield de ogen toe. De bel klonk, zij telde en hoorde dat zij nog niet beneden mocht komen. Wat heeft een kind te doen wanneer het niets te doen wordt ge-

[p. 444]

geven, bij het vergaan van de nacht in een kamertje onder de dakgoot? Zij keek naar haar handen die gebeden hadden, zij keek naar de lucht door het venster. Zij stond op. De berkebomen hadden lovers zoals het kantwerk op het altaar en midden tussen de twee voorste stond een vogel, hij keek naar rechts en naar links en hij hield de snavel naar haar gericht. Toen maakte hij weer dat geluid, nog dieper, en vloog heen over het dak boven haar. De berkebomen bewogen heen en weer.

Toen zij op het altaar de eerste knoppen van madelieven had gezien die de tuinzuster daar had gelegd, keek zij iedere morgen naar de oever van het ven of daar iets bloeide. Eens, wakker geworden met de zachte roep van die vogel, glansde het daar zoals het zilver van de kandelaars. De madelieven waren opengegaan en wat erover zweefde moest een wolkje uit de hemel zijn. Die dag had zij een blos en haar ogen glansden helder, de moeder keek haar na bij het dienen. Maar de anderen merkten het niet, behalve de tuinzuster, die haar vroeg of zij buiten was geweest. En bij het schrobben zeide een andere zuster dat zij haar voeten zo het behoorde op de vloer moest zetten, want het scheen wel of zij danste op de tenen.

En dat was waar, haar tenen dansten de trappen op, haar voeten raakten nauwelijks de vloer meer toen zij het habijt had afgedaan en de kaars uitblies. Op bed, na het laatste weesgegroet, voelde zij zich zo licht of zij zweefde.

Haar ogen gingen open toen de maan recht in het venster stond. Zij wist dat er aan de oever iets gekomen was en de hals rekkend zag zij in het midden van de twee voorste bomen een gestalte met het aangezicht opgeheven. De maan fonkelde in de ruiten ter wederzij van haar. De gestalte ging naast een boom staan en strekte een arm uit. Zij hoorde een zonderling geluid, nog zachter dan het kleinste belletje, dat recht in haar borst ging. Het bleef klinken, steeds zachter en zo lang tot zij dacht dat het misschien een krekeltje was. En plotseling hield het op, er kwam toen een rood licht over de bomen.

Zij stond met de armen gekruist over de borst en zij keek recht voor zich in een wolk die goud werd. De stem, die nu zong, had zij allang gehoord en wel verstond zij de taal niet, maar binnen in haar begreep zij alles: Kom zustertje, was het, kom zustertje, van begin tot eind. Daar waar de zon schijnt achter de bomen ligt de wereld. De torens zijn er wit als sneeuw, de klokken zijn van

[p. 445]

goud, de madelieven hangen er in slingers van boom tot boom. Er zijn daar mensen met rode monden en hun adem is geuriger dan alle gebeden. Kom, zustertje, kom.

De zonnestralen kwamen boven het kreupelhout, de maan kroop weg en de stem begon weer: Kom, ik neem je bij de hand en wij dansen ver over de velden. Ik geef je blauwe klederen en witte klederen en kant over je haar, gouden franje aan je polsen en rode steentjes aan je hals. Wij dansen door de wereld en wij gaan door een poort van zilveren bladeren, daar juichen de engeltjes en blazen op de fluit, en wij dansen in het wit en in het blauw. Kom, de wereld is vol van gezang en vrolijkheid.

Toen sloeg de eerste morgenbel, de gestalte verdween schielijk in het hout. Zij dacht dat zij een zonde gedaan had zo vroeg op te staan en te luisteren en zij lag te bidden tot de allerlaatste bel. De keuken scheen haar veel donkerder, de kapel veel kleiner en toen zij knielde hing het habijt zwaar van haar schouders. De moeder keek haar telkens aan, zo gloeiden haar wangen.

En weer werd de nacht groot en licht, de hemel was vol sterren. Wat zij hoorde voor het daagde was niet anders dan: O zustertje, kom buiten, de lente is voor ons opengegaan, veel schoner dan alle vogels zingen. Haar borst was groot van de nieuwe adem.

Nog voor de zon opging kleedde zij zich. Zij keek naar buiten, zij zag de zanger met wit gelaat en de arm geheven die haar riep. Haar handen deden de gordel af en heten die vallen, zij maakten het habijt los dat van haar afgleed. Zij dacht: De sleutel hangt aan de poort, en zij wenkte naar buiten dat zij komen zou.

Toen sloeg zij de ogen neer op het habijt dat rondom haar voeten lag en zij zag twee lichte handen die zich uitstrekten, het opnamen en langzaam hieven, tot haar knieën, tot haar middel, tot haar schouders, en het uit de kreukels streken of zij het pas had aangedaan. Die handen daalden weer en namen de gordel op die zij om haar middel knoopten. De bel sloeg, buiten was het koud en grauw, maar rondom haar scheen licht.

Zij ging de trappen af met twee tranen op de wangen en in de kapel lag zij geknield ook nadat de zusters waren opgestaan. En zo lang lag zij daar tot de moeder haar bij de hand nam, haar ophief en medevoerde naar haar cel. Toen zij begrepen had sprak zij: Kind, niemand van ons heeft die zanger ooit gehoord. De lente van daarbuiten is alweer voorbij en ik weet niet welke heilige je heeft uitverkoren, want voortaan zal het altijd lente voor je zijn.

[p. 446]

De jaren gingen. Het nonnetje deed de gelofte. De jaren gingen.

Toen zij al poortzuster was en aan de poort sliep werd zij in de morgenschemer wakker door een stem in de verte, die zij kende. Zij kleedde zich, deed de grendels af en ging naar de kant van het ven. Aan de andere kant zag zij de zanger, die zong van de liefelijkheden van de wereld en aan het einde met de armen uitgestrekt weer riep: Kom, zustertje, kom! De berkebomen wuifden van de morgenwind. Zij ademde diep en met de handen op de borst zong zij, eentonig, maar helder: Mijn ziel heeft niet begrepen waarom de wereld liefelijk is. Zij zal wel mooi zijn achter die bomen, door God gemaakt. Moeder van genaden, wees gegroet. Toen ik de lente eens gezien had over de bomen is de hemel groter geworden en 's nachts wanneer ik uitkeek was hij altijd vol van de sterren. Waar was het begin dat de lente opendeed? Wees gegroet. En waar zal het eind zijn nu de hemel altijd flonkert van de jonge en nieuwe sterren? Zanger, ga de wereld door en zing daarvan, misschien zal er nog een naar je horen voor wie de lente opengaat en ik zal bidden dat haar ogen zien, zoals ik zie.

Toen het nonnetje grijs was en moeder van het klooster stond zij op een morgen voor het ven en keek naar een bruine vogel die zong tussen de bomen.

Was die lente van die wereld dan niet mooi? vroeg de vogel.

Die lente van die wereld was ja heel mooi.

En waarom heb je dan het kleed niet afgedaan?

Wat mijn arme hand gedaan had, heeft een betere weer goedgemaakt.

De vogel zweeg. En zij sprak: Ja, die lente was mooi. Maar hier duurt zij langer dan een jaar. De eerste was goed, de laatste is beter.