Verzameld werk. Deel 4

[p. 361]

De onvoorzichtige vrouw

Er was eens een vrouw die, nadat zij een poos ordelijk getrouwd was geweest, de voorzichtigheid uit het oog verloor en vergat dat men het kwaad in het begin moet smoren. In het dorp stond zij bekend als een fatsoenlijke huisvrouw waar niets op te zeggen viel; zij paste op haar zaken, het huisraad blonk, het goed was helder en wanneer haar man, die een eerzame dagloner was, van het veld kwam, vond hij het eten smakelijk bereid op tafel. Meer was niet nodig voor een tevreden huishouden. En aangezien zij geen andere uitgang had dan de kerk dacht zij nooit aan wat er in de wereld te koop is, zoals haar moeder haar van kindsbeen had geleerd.

Zij stond ook nooit voor het venster te kijken naar hetgeen op de weg voorviel, behalve wanneer er een kramer voorbijging die zijn waar op vrolijke toon aanprees of een venter die zo verlokkelijk riep dat zij van steen geweest moest zijn om niet even naar buiten te kijken. Niemand zal ook zo hard zijn te zeggen dat er kwaad in steekt voor het venster te staan, indien tenminste daarbij de matigheid betracht wordt. Anders is het als een vrouw ieder ogenblik haar werk onderbreekt om naar buiten te kijken, en een vrouw die de hele morgen, de hele middag met gekruiste armen aan de vensterbank leunt tot er geen straatsteen meer is die een geheim voor haar heeft, komt vandaag of morgen in moeilijkheid. Een behoedzame vrijer zal ook niet nalaten bij zijn keuze op deze gewoonte acht te slaan.

Ook in dit opzicht echter viel er op Klasientje niets te zeggen. Behalve, zoals gezegd, wanneer de stem van een venter haar bijzonder behaagde, keek zij nooit naar buiten. Wellicht deed zij verkeerd deze uitzondering te maken, maar zelfs de strengste zedenmeester zal het een vrouw vergeven als zij een enkel keertje iets doet dat niet strikt door de beugel kan, vooral als zij daarmede noch haar man, noch haar kind, noch de heiligen in de hemel enig nadeel berokkent. Wat kan het voor kwaad misschien eens in het jaar, niet langer dan een minuut, naar buiten te kijken wat er op straat te koop wordt aangeboden? Neen, wat dit betreft

[p. 362]

kon Klasientje een toonbeeld zijn voor alle andere vrouwen. Aan de andere kant echter vergete men niet dat al die andere vrouwen door vaker naar buiten te kijken meer ervaring krijgen van wat er te koop wordt aangeboden. Hoe dit zij, de een treft het, de ander niet.

Zo trof zij het eens dat zij, door een aangenaam stemgeluid verlokt, het hoofd uit het venster stak en een marskramer zag die haar lachend aankeek.

Wat ben je mooi, zei hij en hij reikte haar een spiegeltje toe. Geld wilde hij er niet voor hebben, zij wist dus niet wat het haar kostte.

Klasientje was werkelijk heel mooi. Dat had nog nooit iemand gezien en haar ook niet gezegd.

Het is uiterst moeilijk iets te beschrijven, maar de schoonheid van een vrouw te beschrijven is wel de allermoeilijkste taak, gelijk iedere schrijver kan getuigen. Men oordele zelf hoe weinig woorden voor dit onderwerp vermogen. Klasientje had zeer fijn haar als vers stro dat pas begint te gelen. Haar ogen, die geheel open waren, hadden de kleur van het water in de vliet op een plekje in de schaduw van de wilgen. Op haar mond van twee gebogen lijntjes lag een glans, die de dorst kon lessen en het lichte dons onder de neus verried het sieraad dat, tot wasdom gekomen, alleen trouwhartige vrouwen behoort. Haar rechte hals, haar brede borst, haar blanke handen, waarmee zij even goed de was kon doen als een strikje draaien, toonden dat zij alles was wat welke heer ook wensen kon. Wat was er meer van haar uiterlijk te noemen, behalve nog het eenvoudig kleed, grauw door de week en op de zondag hemelsblauw. En wat baat het ook haar schoonheid te beschrijven, indien men er niet genoeg aan heeft te horen dat zij schoon was? Zij zag het zelf in het spiegeltje en men mag geloven dat zij zelf niet in staat geweest zou zijn met woorden nauwkeurig uit te drukken hoe haar schoonheid was.

Het is te begrijpen dat zij, andermaal dat stemgeluid horende, weer naar het venster liep. En toen zij zijn lachje zag kwam er op haar lippen vanzelf een wederlach. Zij week dadelijk terug, en zij bloosde, en zij dacht dat zij het zo niet bedoeld had. Toch keek zij tersluiks nog eens om te zien welke kant hij ging. Hij stond er nog, hij lachte nog en maakte met zijn hoofd een beweging die naar het bos wees. Wat wil die man? dacht Klasientje terwijl zij de aardappelen schilde, en wat betekent dat?

[p. 363]

Hoe het kwam wist zij niet en het is ook moeilijk te verklaren waarom zij, een fatsoenlijke, tevreden getrouwde vrouw die haar huishouden te doen had, de volgende keer al voor zij een stemgeluid had gehoord, op de straat liep en wel in de richting van het bos, waar zij anders nooit alleen naar toe ging. Hij stond daar met zijn lachje naast zijn reistas en zij vond dat hij helemaal niet op een kramer leek. Integendeel, hij had iets van een heer. En ook wel beter, dacht zij, want in de kerk op zondag was er geen enkele heer die iets had van hetgeen haar zo in hem behaagde. Men verwondere zich niet dat zij stil bleef staan toen hij haar aansprak en dat zij luisterde, gepast zoals het een fatsoenlijke vrouw betaamde. Hij zeide: Je bent de allermooiste die ik ooit gezien heb. Kom met mij mee en wees voor eeuwig mijn beminde vrouw.

Verbaasd was zij niet eens, ofschoon iedere vrouw, die aan haar eer gehecht is, het toch een vrijpostigheid zou achten dat een gemene marskramer bij de eerste ontmoeting zulk een voorstel doet. Klasientje antwoordde alleen maar: Onzin! keerde zich om en ging naar huis, terwijl hij haar nariep: Je bent de allermooiste vrouw!

Bij het werk en ook onder het eten, tegenover haar man zittende, moest zij gedurig daaraan denken. Zij vond het zonderling dat hij niet wist waar zij aan dacht en zij kon het hem niet vertellen, want hij zou toch niet begrijpen dat zij het wel aardig vond de allermooiste vrouw genoemd te worden, al wist zij wel dat zij dat niet was. Haar man had haar nooit zo genoemd. Hij had met menige andere man gemeen dat hij niet alle echtelijke plichten kende. En ook de volgende dag moest zij eraan denken. Zij had het gevoel of haar wangen rood waren en of haar hoofd zich telkens in de richting van het bos wendde.

Het was in die dagen erg warm en toen Klasientje op een namiddag toch klaar was met haar werk, hing zij haar schort op en ging een luchtje scheppen. Onder de bomen zou het koel zijn. Verbaasd was zij niet toen zij daar die marskramer zag aankomen, zij dacht: Straks gaat hij weer die onzin praten. Zij zag nu dat hij hagelwitte tanden had en terwijl hij sprak moest zij daar steeds naar kijken.

Mooie vrouw, zeide hij, wat heb je mij verdriet gedaan door zo maar weg te lopen. Ik bemin je zoals nooit een mens bemind heeft en zonder jou kan ik niet meer leven. Laat mij niet ver-

[p. 364]

kwijnen, ik smeek het je, maar kom en wees mijn vrouw.

Ach man, antwoordde zij, ik ben immers getrouwd.

Hij lachte zacht, zijn ogen schoten licht.

Wat dwaasheid, zei hij, zou je tot het einde van je dagen gebonden moeten zijn als een slavin en werken voor een man waar je niemendal van houdt? Je weet niet hoe het zijn zal als je met mij meegaat, iedere dag een feest zolang de zon schijnt. Hoor mij aan, beminde. Al jaar en dag zwerf ik de wereld rond om de allermooiste vrouw te zoeken, dochters van koningen en prinsen heb ik aanschouwd, ik had de keuze tussen meer dan honderd, allen mooi, maar geen enkele mooi genoeg voor mij. Nu heb ik jou gevonden, de allermooiste van heel de wereld, een schat verborgen in het donker en door geen mens gezien. Je schoonheid heeft mijn bloed in brand gestoken en mijn hart versmacht. Kom, beminde, kom, ik zal je geven al wat je ziel begeert.

Klasientje staarde naar het veld voorbij de bomen waar haar man die dag gespit had. Hij wachtte zo lang dat zij iets zeggen moest en zij zeide: Je bent maar een kramer, wat praat je dan van koningsdochters? Je bent arm, wat zou je mij kunnen geven?

Hij legde de vinger op de mond, hij zeide zacht: Kijk, beminde, daar achter het loof wordt de zon al rood. Straks klinkt de avondbel. Je hebt thuis nog voor de pot te zorgen. Ga, maar kom morgen weer, dan zal ik je vertellen, wat ik je geven kan.

Hij was het die vertrok en zij die nog wat stond, tot zij zich omkeerde en de schouders ophalend de pot ging koken. Zij geloofde niets van al hetgeen hij gezegd had, ofschoon zij het toch wel geloven wilde. Zij vond dat hij anders gesproken zou hebben als niets ervan waar geweest was, mooie woorden vindt men zo maar niet.

En die avond en die dag daarna had Klasientje veel te denken, en zij deed haastig haar werk om gauw nog meer te horen. Zij zag hem nergens in het bos en dat hinderde haar. Na het eten had zij het zo warm in huis dat zij het niet uit kon houden, zij zeide dat zij een loopje wilde maken, maar haar man, die voor de deur zijn pijp rookte, was te moe om mee te gaan.

Het was al na de avondklok, dit wordt uitdrukkelijk vermeld.

Bij de boom, die haar nu goed bekend was, wachtte zij maar even toen zij hem naderen zag.

Beminde en allermooiste vrouw, sprak hij, en wil je weten wat ik je geven kan, geef mij je hand en luister. Ik heb mij als kramer

[p. 365]

maar vermomd, want als ik in mijn ware gestalte ging zouden alle vrouwen van de wereld zich om mij verdringen en ik wil alleen de allermooiste.

Hij kwam iets nader om het vervolg fluisterend te zeggen: Ik ben een prins, meer dan alle prinsen, ik zal misschien nog eens een koning zijn. Ver weg, mijn vrouw, ligt een heerlijk land dat mij behoort, daar heb ik lusthoven waar de fonteinen klateren in het gouden licht. Er zijn daar bloemen met een geur waar je van dromen gaat en er zijn daar nachtegalen die je in de slaap nog hoort als je van het genot wat rusten moet. Die lusthoven zijn van mij en ook van jou. Je vindt er alles wat je wenst, zijde en fluweel, karbonkel en koraal, hemden van ragfijn kant en schoenen van geweven goud. Geen pot te koken, geen stofte vegen, daar zijn deerns en knechten voor. En al wat het mijne is, geef ik de allermooiste vrouw.

Hij nam ook haar andere hand en hij ging een schrede van haar af om nog dit te zeggen: Kom, wees voor eeuwig mijn beminde. Maar besluit niet snel. Ik wil je vrijen met je eigen wil. Als je mee wilt gaan na rijp beraad verwacht ik je morgen na de avondbel.

Hij was het weer die het eerste ging.

Toen Klasientje mijmerend terugkeerde zag zij dat in huis alles veranderd was, de wanden kaal, de stoelen leeg, heel de kamer zag er verlaten uit. Zij had het gevoel dat het haar huis niet meer was en zij kon de tranen niet bedwingen. Het moet gebeuren, dacht zij, zij kon er niets aan doen.

De volgende avond na de klok zag zij haar man aan die daar rustig zat en in haar gedachte zeide zij hem vaarwel, hij was niet slecht voor haar geweest.

Bij de boom stond hij te wachten. Zonder een woord te spreken nam hij haar hand, zij gingen in het donker.

Buiten het bos gekomen meende zij dat de kramer groter was dan zij gedacht had, want tegen de schemerige lucht rees zijn gestalte hoog boven haar. En nogmaals opziende scheen het haar of hij weer gegroeid was.

De tocht had nog niet lang geduurd toen zij in de verte een berg ontwaarde met een helder licht omkranst. Wat is die berg daar? vroeg zij.

Dat is de berg die naar de hemel reikt, maar daar gaan wij niet naar toe, antwoordde hij.

En weer na een poos ontwaarde zij aan haar linkerhand een felle

[p. 366]

gloed, een afgrond waar rook uit opsteeg. Wat is die afgrond vroeg zij en terwijl zij het vroeg zag zij dat zijn gelaat als koolvuur gloeide. Hij stond, hij was zo groot geworden dat zijn knieen boven haar waren en de ogen neerslaande zag zij de gespleten poot.

Hij antwoordde: Dat is de hel waar je naar toe gaat al van die dag toen je uit het venster keek.

En hij wierp haar erin.

Wie medelijden met haar heeft kan voor haar bidden.