Verzameld werk. Deel 3

[p. 698]

De heilmare I

Jezus woonde in Nazareth, een werkman in het ambacht dat Jozef hem had geleerd. Toen hij omtrent dertig jaar was hoorde hij de mare van de profeet Johannes, die de mensen verzamelde om zich voor te bereiden op de aanstaande tijd van vrede en geluk. Hij ging naar de Jordaan en werd gedoopt. En terwijl hij in het water stond met de ogen opgeslagen hoorde hij een stem uit de hemel dat God, zijn vader, hem liefhad. Daarna ging hij naar de woestijn om in de eenzaamheid te bidden. En hij leerde te verstaan dat al wat geschapen was uit louter goedheid was voortgekomen. Niet door de wil van God, die zijn schepselen liefhad zoals een vader zijn kinderen, was er ellende in de wereld, maar door het misverstand, de tweedracht, de afgunst, de onverschilligheid, de haat en de strijd onder de mensen. Hoe zou er vrede kunnen zijn zonder broederliefde en eensgezindheid? hoe zou er geluk kunnen zijn zonder vrede? Hij bad en hij hoorde in zijn ziel de stem van God dat hij naar de mensen moest gaan om te verkondigen dat een nieuw leven van broederschap spoedig zou komen.

Hij keerde terug naar zijn stad Nazareth. Toen hij op een sabbatdag in het bedehuis kwam en het, volgens het gebruik, zijn beurt was om voor te lezen, kwam hij bij de priesters staan en sloeg het boek van de profeet Jesaja open. Daar stond: De geest van God is op mij. Daarom heeft hij mij verkoren om aan de armen de goede tijding te brengen, hij heeft mij gezonden om aan verdrukten vrijheid aan te kondigen, om mishandelden te verlossen. - Hij deed het boek toe en sprak: Gij hebt het gehoord. Heden wordt vervuld wat de profeet heeft gezegd: ik ben gezonden om u die tijding te brengen.

Allen verwonderden zich om de klaarheid waarmede die liefelijke woorden werden gesproken. Er waren er die hem geloofden en hem vereerden. Maar toen hij weer in het bedehuis kwam, toen hij hen bestrafte dat zij niet handelden volgens hun geloof en hun voorhield dat God de heidenen boven Israël zou voortrekken, vroegen zij hoe hij met zulk gezag durfde

[p. 699]

spreken, hij de timmerman. Zij scholden en jouwden en verdreven hem uit het bedehuis. Hij verliet Nazareth, zeggend: Een profeet wordt alleen in zijn vaderland niet erkend.

Jezus trok naar Kapernaüm, een kleine drukke koopstad aan de karavaanweg langs het Meer van Gennesareth. Niet in de bedehuizen sprak hij, maar op straat en op de markt waar geringe mensen rondom luisteren wilden naar de nieuwe leer. En velen volgden hem, betoverd door de heerlijkheid van zijn belofte. Hij zag de mannen aan om helpers te kiezen die de leer verder konden verspreiden.

Aan de oever van het meer vond hij twee vissers, de broeders Simon en Andreas, die bezig waren hun netten te spannen na een nacht waarin zij niets gevangen hadden. Er was daar maar een smal pad tussen het riet en er stonden zo veel mensen rondom dat hij hun niet toe kon spreken. Daarom stapte hij in de boot en sprak daar. Hij zag hoe Simon en Andreas naar hem luisterden, oprecht, eenvoudig, in groot geloof. En hij zeide hun af te steken en de netten uit te werpen. Toen zij ze weder ophaalden waren zij zo vol dat de boot te klein was voor alle vissen. Ziet, sprak Jezus in een gelijkenis omdat hij wist dat de waarheid, gewoon gezegd, dikwijls niet begrepen wordt, als gij mij volgt zal ik u vissers van mensen maken.

Zij trokken de boot op de oever, zij volgden hem en verlieten hem nooit.

Een eind verder riep Jezus weer twee vissers, de broeders Jacobus en Johannes, hem te volgen. Ook zij wierpen hun netten neder en vergezelden hem. De jongste, Johannes, een heftig maar liefderijk man, werd later de meest beminde leerling.

De menigte die volgde werd gedurig groter. In ieder dorp, in ieder gehucht waar zij kwamen, was een man of een vrouw zo zeer door het ongeluk getroffen dat er niets meer te hopen viel, dat er geen tranen genoeg waren, armen, gebrekkigen, zieken, verdrukten en mishandelden. Moeders brachten hun zieke kinderen voor Jezus' voeten, smekend om genezing, want zij geloofden dat hij wonderen kon doen. En als hij zijn hand op het hoofd van het kind legde kwam er een wonderbaarlijke warmte uit die genas. Het gerucht van de goede profeet verspreidde zich hoe langer hoe verder en er kwamen zo velen om hem te horen, dat hij eens op een hoogte klom om de menigte toe te spreken. Wat hij leerde was louter barmhartigheid,

[p. 700]

een vertroosting voor allen die leden, in spreuken die het volk nooit had gehoord; de priesters spraken nooit anders dan van plichten en geboden en wat deze profeet zeide was liefderijke genezing. Hij sprak:

Zalig zijt gij, armen, want gij zult in het koninkrijk van God binnengaan. Zalig zijt gij die nu honger lijdt, want voor u zal er verzadiging zijn. Zalig zijt gij die nu treurt, want gij zult vertroost worden. Zalig zijn de vervolgden, want voor hen zal verlossing komen. Zalig zijn de bedeesden, want zij zullen heersen. Zalig zijn de barmhartigen, want hun zal barmhartigheid gedaan worden. Zalig zijn de reinen van hart, want zij zullen God zien. Zalig zijn de vredelievenden, want zij zijn de ware kinderen van God.

Gij kent het gebod: Gij zult niet doodslaan. Maar ik zeg u meer: wie zelfs maar boos wordt op een ander of hem met een scheldwoord krenkt, zal zich daarover voor God verantwoorden.

Wanneer iemand u iets vraagt, geeft het hem.

Oordeelt niet. Bedenkt dat ook gij geoordeeld kunt worden.

Doet wat gij wilt dat anderen u doen.

Wie is er onder u die zijn zoon, wanneer hij om brood vraagt, een steen zou geven? En zou God dan anders doen wanneer gij hem iets vraagt? Bidt en u zal gegeven worden.

Toen hij van de hoogte nederdaalde werd Jezus omstuwd door de woelende schare, die hem zegende en prees, die juichte en bad, en velen drongen nader en hielden hem bij de klederen, hem smekend om hulp, om raad, om genezing. En iedere dag kwamen er meer uit alle dorpen en gehuchten van Galilea, zij stonden bij de dageraad voor de deur waar hij zijn intrek had genomen, zij omringden hem waar hij ging, zij vergezelden hem in de avond naar zijn nachtverblijf. Jezus zag dat er te veel waren om allen toe te spreken. Daarom koos hij uit zijn leerlingen twaalf der vroomste mannen en hij beval hun door de landstreken van Israël te trekken om als zijn afgezant de blijde boodschap van vrede en broederliefde te verkondigen. De eersten onder die apostelen waren Simon, die hij Petrus noemde, en Johannes, zijn trouwste vriend. Gaat, zeide hij, geneest zieken, helpt en redt wie in nood verkeren, zegt aan allen dat de heerschappij van de hemel in aantocht is.

En zij namen ieder hun staf en trokken in verschillende rich-

[p. 701]

tingen heen, zonder geld in hun tas te steken, opdat zij geen zorgen zouden hebben dan hun leer alleen. Toen ging Jezus verder met de andere volgelingen en kwam in alle dorpen aan het Meer van Gennesareth. Overal liepen de mensen uit om hem te zien en te horen en zij verzamelden zich soms in zulke dichte drommen dat hij niet spreken kon. En hij zag dat zij hem niet begrepen wanneer hij eenvoudig de waarheid zeide in een korte spreuk, maar dat zij aandachtig luisterden wanneer hij hun een verhaal vertelde, evenals de wijzen onder de priesters plachten te doen.

Eens, toen er weer een grote schare aan de oever stond, klom hij in een boot die daar lag en sprak:

Er was eens een zaaier die uitging om te zaaien. De akkers waarin hij liep waren verschillend, sommige glooiend, sommige steenachtig en schraal, sommige vruchtbaar zelfs tussen de rotsblokken. Hij wierp met milde hand naar rechts en links zonder op te letten waar de korrels vielen. Een deel van het zaad viel langs de weg, achter die landsman streken duiven neder die het oppikten en wat overbleef werd door een voorbijganger vertrapt. Een ander deel viel op de rotsachtige bodem met een dunne laag aarde bedekt; die zaden ontkiemden en de scheuten kwamen op, maar er was op die aarde geen plaats voor de wortels zodat de halmpjes verdorden onder de felle zon. Een deel van het zaad viel tussen doorngewas en ook dit ontkiemde en schoot op, maar de doornstruiken groeiden weliger en verstikten die halmen nog voor zij rijpen konden. Een klein deel van het zaad viel op de vruchtbare grond en de halmen die hieruit kwamen groeiden tierig en zetten rijke dikke aren. Gij, die dit verhaal gehoord hebt, gij die het goed begrijpt, weet wat de zaaier is en wat het zaad.

Jezus hield meer van eenvoudige dan van vernuftige mensen. Daarom had hij landlieden, vissers, ambachtslieden tot zijn leerlingen gekozen, mannen die weinig gehoord hadden. Toen zij hem de betekenis van dit verhaal vroegen, legde hij hun uit: Het zaad is de leer die ik u verkondig. Er zijn mensen die horen wat ik zeg en het volgend ogenblik het niet meer weten. Er zijn er die mij horen en begrijpen, maar zij zijn oppervlakkig en vergeten het morgen weer. Er zijn er die begrijpen en ook doen willen wat ik leer, maar zij hebben zorgen, over hun rijkdom, over hun genoegens, over vele dingen, zorgen even tierig als die doornstruiken, en hun goede bedoelingen vallen weg. Maar

[p. 702]

enkelen horen wat ik zeg met een open, een rijk hart, waarin zelfs een klein woord, dat ik gezegd heb, groeit tot het wijsheid en geluk geeft.

Er was treurigheid in zijn hart dat er zovelen waren die hoorden, maar niet deden wat hij leerde. Soms bestrafte hij het volk in gestrenge woorden, hun de smarten voorhoudend die zij zouden hebben te lijden voor hun achteloosheid en hun onverschilligheid, wanneer God hen in het laatste oordeel ter verantwoording riep; soms sprak hij in medelijden met hun domheid en hun zwakheid. Hij wist toen al dat het zuiver leven dat hij verlangde te veel gevergd was van de mensen; toch kon hij niet minder eisen omdat er geen onvolmaakte zuiverheid bestaan kan. Hij voelde de grote smart in zijn ziel. En zachtmoedig zocht hij onder zijn hoorders wie tenminste van goeden wille waren.

In Kapernaüm kwam een priester tot hem die wilde weten wat zijn leer eigenlijk beduidde. Zij stonden voor de deur van het bedehuis, het smalle straatje was gevuld met luisterende mannen en vrouwen. De priester trad nader en vroeg hem: Zeg mij, wat moet ik doen om gelukkig te worden?

Jezus begreep dat hij wachtte op een kans om hem een strikvraag te doen. Hij antwoordde: Wat staat in de heilige wet van Israël geschreven? Wat hebt gij daar gelezen?

De priester herhaalde het grootste gebod dat een ieder kende, dat dagelijks in alle bedehuizen, in alle woningen klonk: Hoor Israël, de Eeuwige is onze God. Gij zult God liefhebben met geheel uw ziel, en uw naaste zult gij liefhebben als uzelf. Dat is het eerste, het grootste gebod in Israël.

Jezus sprak: Gij hebt goed geantwoord. Doe dat en gij zult zalig zijn.

Maar zeg gij mij dan wie mijn naaste is, vroeg de priester.

Hierop antwoordde Jezus met een verhaal zodat allen het begrijpen konden.

Er reisde eens een man van ons volk van Jeruzalem naar Jericho. Halverwege op een eenzame plek werd hij door rovers aangevallen, die hem wondden en beroofden en hem bewusteloos lieten liggen. Enige tijd daarna kwam een priester langs de weg; hij stond stil, hij keek naar de man die daar lag en ging dan verder. Later in de middag kwam er een tempeldienaar langs, die eveneens stilstond en keek en verderging. Toen het

[p. 703]

avond werd kwam er een man uit het volk, dat bij ons meer veracht wordt dan de heidenen, een Samaritaan. Hij steeg af en onderzocht de man. Ofschoon hij een vijand voor zich zag reinigde en verbond hij hem, hij gaf hem te drinken en legde hem op zijn ezel. Zo voerde hij hem naar de pleisterplaats die daar is een half uur verder, waar hij hem op een bed legde. De volgende morgen riep hij de waard en gaf hem geld om de gewonde man te verplegen, zeggend dat hij hem bij zijn terugkeer uit Jericho zou geven water meer te betalen mocht zijn. Zeg gij mij nu: wie van die drie was de naaste van die reiziger die beroofd werd?

De liefderijke die barmhartig was, antwoordde de priester.

En Jezus ging verder.

In die tijd keerden de twaalf discipelen, die hij uitgezonden had, bij hem terug. Hij vernam wat zij gedaan en ervaren hadden in de landstreken van Israël. Weinig geloof hadden zij gevonden. Jezus zag dat hij zelf naar Judea moest gaan; ook al moest hij daar vele smarten vinden, hij zou er midden in Israël de nieuwe leer verkondigen.