Verzameld werk. Deel 3

[p. 489]

XV

Zij lagen in bedden, eerst verwonderd dat er ieder ogenblik iemand naar hen kwam kijken, dan beschaamd over zoveel zorgen voor zeelieden die gewoon waren alles zelf te doen; Every antwoordde niet wanneer een verpleegster hem iets vroeg, Brouwer knikte nauwelijks. Every kon het eerst het gasthuis verlaten en ofschoon hem gezegd was dat hij zich niet vermoeien mocht, vond hij dadelijk werk aan de haven. Iedere middag kwam hij bij het bed van Brouwer zitten om te vertellen waar, hoe en bij wie hij had nagevraagd omtrent de Lilian Bird, en zij rekenden te zamen uit dat het schip binnen zes maanden niet terug kon keren. Brouwer was terwijl hij lag met cijfers bezig; hij had genoeg van prijzen in deze zeeën gehoord, van oude schoeners en hun kans op winst, en hij besloot dat hij gerust zijn geld uit Amsterdam kon laten komen om, wanneer het geval zich voordeed, terstond te kunnen betalen. Voor de Lilian Bird was er misschien nog te kort, maar hij zag hoe hij dit spoedig verdienen kon; de eilanders wilden betere waar dan drank, schiettuig en prullerij, hij had ondervonden dat zij meer belang stelden in goed gereedschap waarmee zij werken konden zoals anderen. Eerst toen hij van het bed mocht opstaan werd hij ongerust over het schip; zeker moest het vroeg of laat in Honolulu terugkeren als het met bekwame zeelieden voer, maar het had schipper en stuurman die met het volle tuig niet konden omgaan en een krappe bemanning van onkundigen. Iedere dag weer droeg hij Every op na te vragen wat voor bootsman in zijn plaats gekomen was, tot de neger de lichtmatroos gevonden had die ook gewond was geweest; deze had de bootsman gezien toen de Lilian Bird vertrok, een grote stoere man met grijze krullen, een Hollander. Brouwer voelde zich verlicht: een Hollander op jaren zou wel iemand zijn die het werk verstond.

Toen hij uit mocht gaan liep hij heel de dag aan de waterkant en de reuk van zee en schepen gaf hem weldra zijn kracht weerom; hij had het vast vertrouwen dat hij niet vergeefs zou wach-

[p. 490]

ten. Het speuren naar de einder viel hem gemakkelijk, want een grote driemaster verscheen daar zelden. Eindelijk in een lichte dageraad zag hij er een die geen ander was dan zijn oud schip. Terwijl hij toekeek hoe het naderde en een ankerplaats koos, overwoog hij hoeveel hij de andere bootsman zou aanbieden om hem zijn plaats af te staan, zijn geld had hij ontvangen, het lag op de bank. Hij knikte tevreden toen hij zag hoe knap de twee bramzeilen gestreken werden gelijk met het vallen van het anker. Every kwam aangelopen en riep dat het lange John de Fransman moest zijn die op de grote ra liep, hij zag het aan de vilten hoed die zij in Guyaquil hadden gekocht. Brouwer wees hem dat er een andere kapitein stond, breder van gestalte dan Evans of Wynn. Zij liepen naar het uiterste einde van de pier toen zij de boot zagen komen, de kapitein die erin zat was inderdaad een ander; van Prins horende dat zij oude maats van de Lilian Bird waren, zeide hij bij het aan wal stappen dat zij weer mee konden varen, want hij had drie man verloren.

Toen zij aan boord kwamen zagen Brouwer en de bootsman elkander aan en gaven elkander de hand alsof het niet twintig jaar geleden was dat zij op de Johanna Maria voor Dungeness goedendag hadden gezegd. Behalve de kleur van hun baarden en hun rimpels waren Brouwer en Meeuw niet veranderd. Nadat het schip opgeredderd was gingen zij samen aan wal omdat Meeuw land wilde voelen, en nog voor Brouwer iets gevraagd had begon hij zelf. Zij waren vrienden uit Oostenburg van dat zij geboren waren en Jacob was altijd de knapste geweest, dus als zij samen voeren moest volgens recht Jacob bootsman zijn en hij matroos; zij kenden elkander lang genoeg om te weten dat het hem niet om het geld te doen was, dat toch weer uitgegeven wordt, maar om het varen, en trouwens had hij meer plezier van de harmonica dan van het bazen. Zij waren het eens en beklonken het met een kroes bier, elkander in het kort hun wederwaardigheden vertellende sedert Dungeness. De beurtschipperij had Meeuw verveeld en hij had voor de Zuidzee gemonsterd omdat men er ongeregeld kon varen zonder telkens dezelfde havens te zien, maar hij merkte dat hij oud werd want hij kende nu bijna alle eilanden, en hij wist wel dat het niet zo lang duren kon of hij zou voorgoed in Amsterdam moeten rusten, tenminste hij hoopte dat het daar mocht zijn; in ieder geval troostte hij zich dat hij een zeeman was geweest zoals de jongens

[p. 491]

van vroeger die gingen varen wijd van hier, zoals in dat lied dat hij zong.

Brouwer liep en klom over het schip om alles na te zien; het zat fatsoenlijk in het teer, er haperde weinig aan het touwwerk. Maar op de voorsteven werd hij koud. Aan de bakboordboeg, of het kwade lot daar op het schip loerde, had hij een klein verveloos plekje gezien en het hout had een onheilspellende kleur, het was zacht onder zijn nagel. Wie kon berekenen hoe diep de vermolming al gegaan was? Er was ook een eigenaardige reuk of het vuil van schelpen, wier en ander ontuig dik aan de kiel zat, die toch in Libau een goede koperen dubbeling had gekregen. Hij liet de Kanaken duiken, maar zij vonden weinig aangroeiing. En op de kiel lag ook geen brak water. Dus moest die reuk van slecht hout komen in de binnenste delen. Hij sprak er kapitein Gerald over en hij kreeg verlof te herstellen wat hij nodig achtte.

Brouwer en Meeuw werkten zo gestadig dat zij niet merkten hoe lang het duurde zonder dat er iets voor laden en uitvaren te doen viel. Van de stuurman hoorden zij dat de kapitein in moeilijkheid verkeerde en nergens geld kon krijgen om de waren te kopen.

Die eigen avond, zodra de kapitein aan boord was, klopte Brouwer aan de kajuit om hem te spreken; al na zijn eerste woorden mocht hij gaan zitten en werd er een fles opengetrokken. Zij kwamen overeen dat Brouwer voor vijfduizend dollar in de lading zou deelnemen, met een schuldbrief en recht op gelijke winst; bovendien zou hij als tweede stuurman varen en Meeuw als bootsman.

Kapitein Gerald, meer zakenman dan zeeman, vond toen hij geld had voor het overige deel van zijn koopwaar krediet. De lading kwam. De Lilian Bird, verfrist en vrolijk met wat het vers had gekregen, voornamelijk nieuw hout op de verweerde plekken, grondig gebreeuwd, geverfd en geteerd door handen die hetzelfde werk al zoveel jaren geleden hadden gedaan, danste over de branding heen of het luisterde naar de stem die het kende. Brouwer stond op de kampanje met kapitein en stuurman. In San Francisco werd de lading rijst en koffie zo voordelig verkocht dat er een lading van grotere waarde gekocht kon worden voor de handel op de eilanden.

De kapitein was voor de matrozen een onbegrijpelijk man.

[p. 492]

Hij kwam zelden uit de kajuit, waar zij hem onder de lantaarn zagen zitten met grote vellen papier voor zich, maar niemand begreep wat hij deed. Na het avondeten bedronk hij zich in korte tijd en hij ging vroeg naar kooi. Het schip werd bestuurd door Perrin en Brouwer, en toen de stuurman bemerkte dat Brouwer aan dek bleef ook als hij geen wacht had, liet hij hem begaan, hoe langer zo meer, tot hij hem ten leste alles overliet wanneer er zwaar werk te doen viel. En dit gebeurde vaak op die tocht, eerst westwaarts naar de Gilberts, naar de Ellice-eilanden en naar de Tokelau. In zicht van het eiland Sophia kwam het schip in een orkaan waarin het zwaar overhaalde, de grote steng werd weggeslagen en twee man vielen overboord. Het waren toen de twee oudsten, Brouwer en Meeuw, die het schip door de moeilijkheid hielpen, terwijl de kapitein toekeek en Perrin als gewoon zeeman werkte.

Kruisende tussen Ellice, Tokelau, Apia, Hervey en Tahiti werd het grootste deel van de lading verkocht en nieuwe gevonden. Voor de terugreis nam de kapitein de koers noordoost naar de Paumotu, ofschoon dit een omweg was en men daar toch niet anders dan tripang en paarlmoer kon krijgen, en hij beval in die groep zelfs voor de kleinste eilanden te ankeren.

Toen zij van Takaroa zouden vertrekken, een laag eiland met enige palmbomen in het midden, toen de mannen al aan het ankerspil bezig waren en er zeil losgemaakt werd, beval hij Brouwer in de jol een kist gereedschap, die hij nog aan de inboorlingen moest leveren, aan wal te brengen. De avond viel, Brouwer roeide haastig. Aan land vond hij geen enkele inboorling, en omkijkende zag hij dat het schip zee koos en al over de branding was gekomen. Hij staarde en begreep niet wat de kapitein in de zin had. Het stuurboordlicht vernauwde in de nevel, maar hij kon nog onderscheiden dat zij bezig waren aan het groot bramzeil. Hij verstijfde, hij begreep. Hij schreeuwde en trapte op de grond, hij schreeuwde dat de keel hem zeer deed, hij hief de vuisten hoog op naar de hemel. En zo stond hij tot schip en einder verdwenen en de duisternis voor zijn ogen kwam.

Nadat hij de kist had afgeladen trok hij de jol over een smal rif, het water was stil, en hij zat in de boot met het hoofd in de handen heel die nacht.

Er woonden op het eiland tien inboorlingen, donkere sterke

[p. 493]

mannen, die een kleine loods van zink hadden, paarlduikers van de Eastern Pacific Company. Zij waren van de Union - eilanden hierheen gevoerd voor een jaar arbeid, maar hoe lang dat jaar moest duren wisten zij niet, er was maar één keer een schip van de Company geweest en zij hadden weinig voedsel gekregen omdat zij weinig hadden opgebracht.

Vier van hen kwamen toen de dag was aangebroken in een kano over de gladde waterspiegel, zij zagen een kist op het rif en daarachter een eenzaam gebogen man. Brouwer, starend op de bodem van de jol, bemerkte hen niet. De kano naderde en drie mannen kwamen over het rif naar hem toe. Eerst toen zij voor hem stonden hief hij zijn hoofd. Toen zij hem vroegen antwoordde hij dat hij van het schip was, maar er kwam geen geluid uit zijn mond. Hij stond op in de jol, hij spande zijn kracht om te schreeuwen en eindelijk, nadat hij zich hard op de borst had geslagen en diep ademgehaald, kreeg hij stem terug, maar hees en diep, en hij kon zeggen dat hij stuurman was van de Lilian Bird en dat hij water moest hebben voor zijn dorst. Zij hielpen de jol in zee te brengen en de kist erin te laden en te zamen roeiden zij naar de kust waar hun woning stond. En toen zij hem eten en drinken gegeven hadden gingen zij hun werk doen en lieten hem alleen voor de loods, waar paarlschelpen in hopen lagen.