Verzameld werk. Deel 3

[p. 393]

Ginevra

Het verhaal van Ginevra is in de volksmond bewaard gebleven omdat het medelijden wekt en bewondering voor de trouw die niet vergaat. Iedere scholier in Florence kan het vertellen.

Ginevra en Antonio waren van hun jeugd aan speelmakkers geweest en hun ouders zagen hun genegenheid met welgevallen, want de Amieri en de Rondinelli waren in warme vriendschap verbonden. Toen zij nog klein waren zeiden hun moeders al dat zij een schoon paar zouden worden en de vaders, beiden welgestelde kooplieden, hadden al vroeg berekend welk voordeel de vereniging der kinderen voor hun huizen zou zijn. Er zijn mensen, die zeldzaam gezegend worden; zij beminnen al in hun jongste jaren, zij veranderen daarin tot in hun grijsheid niet, wederkerig is de wereld van het ene hart voor het andere groot genoeg om er altijd iets nieuws van de liefde te ontdekken. Tot zulk langdurig ongestoord geluk schenen Ginevra en Antonio voorbestemd.

Het was aandoenlijk hun verknochtheid te zien. Wanneer in het huis van de Rondinelli, grenzend aan de toenmalige jodenwijk, of in dat van de Amieri bij Sant' Andrea aan de Oude Markt, kinderen te spelen kwamen, waren zij zelfs in het spel nooit gescheiden; de een zag altijd wat de andere deed of wenste; Antonio bracht haar zijn beste speelgoed en zij vergat des avonds in het gebed haar vriendje niet.

Toen Ginevra op de leeftijd kwam wanneer het oorbaar wordt geacht dat een meisje het kinderspel laat rusten en in het gezelschap van vrouwen haar handwerk doet, zagen zij elkander minder. Wanneer zij elkander ontmoetten, bij een bezoek der ouders, in de kerk of bij een vertoning op het plein, was er op haar gelaat een lichte blos te bespeuren en op het zijne kwam een tederheid die duidelijk toonde waar hij vervuld van was. Maar zij waren nog zo jong dat de ouders niet met hen spreken konden over de band die van de droom een werkelijkheid zou maken. Zij gingen voort slechts aan elkander te denken.

[p. 394]

Maar toen zij zeventien jaar was en hij twintig, vertelde Amieri zijn dochter dat Rondinelli haar hand gevraagd had voor zijn zoon. Er behoefde niets geregeld of besproken te worden, want de ouders wisten van deze verloving al jarenlang, en wat de geliefden elkander te zeggen hadden was louter geluk van lente en jeugd, waarvoor geen woorden genoeg zijn. Hun vreugde behoorde tot de liefste dingen die men tegenkomt en daarom zagen de mensen op straat hen met een zachte glimlach aan.

Het uitzet en al wat het paar ten geschenke gegeven zou worden was gereed, de dag van het huwelijk bepaald.

Toen gebeurde het dat de burgerij bezocht werd door een der ergste kwalen, waaronder zij altijd leed. Het volk van Toscane kon drie of vijf of tien jaar rustig en eendrachtig leven tot het op een ogenblik gelijk een vulkaan die niet is uitgewerkt, tot een uitbarsting van de hartstocht kwam waarin oude haat, die gedoofd of vergeten scheen, opnieuw ontvlamde. De oorzaken verschilden niet van de onenigheden die in andere tijden verstandig werden bijgelegd, maar thans alleen tot bittere twist konden voeren. Slechts twee groepen waren er in de stad en wie tot de ene behoorde, begreep geen enkel woord meer door iemand van de andere gesproken. Wanneer het vuur was uitgegaan, bleven jarenlang de wrevel en de wrok tot een nieuw geslacht weer heerste. In deze burgerstrijd werden de oude vrienden Amieri en Rondinelli vijanden. Eerst was het een misverstand, dan argwaan en toorn en ten leste haat. Toen Amieri met gebalde vuist heenging en de deur achter zich toesloeg, zwoeren zij beiden elkanders nadeel te zoeken tot het uiterste. Amieri zeide zijn dochter kort en bondig dat zij aan het huwelijk niet meer denken mocht; Rondinelli, die een zachtmoedig man was, troostte zijn zoon en daar Antonio nog zijn moeder had, kon hij met haar van zijn droefheid spreken, maar Ginevra miste zelfs deze verlichting. De jongelieden zagen elkander niet meer, behalve soms bij het uitgaan van de kerk. Alleen de hoop bleef hun nog, tot ook die verslagen werd.

Een welvarend koopman, Francesco Agolati, die in de Corso woonde, dong naar de hand van Ginevra en verwierf haar. De bruiloft werd met zo veel pronk gevierd, dat het scheen of Amieri de burgers duidelijk wilde tonen dat er tussen zijn huis en dat van de Rondinelli nooit meer een band kon bestaan.

[p. 395]

Ginevra was de echtgenote van een man die zij niet beminde. En zij had geen kracht haar lot te aanvaarden, zoals menig ander die haar droefheid wegsluit en nog een glimlach vindt om de wereld aan te zien. Zij kwijnde. Haar lichaam werd zwak, de bloem van haar jeugd verging.

Toen kwam een zomer met rampspoed over de stad. De straten waren niet geplaveid; de riool, die bedekt hoorde te zijn maar het slechts op enkele plaatsen was, liep in het midden; de burgers hadden de gewoonte hun as en vuilnis buiten te werpen, hoewel tegen het verbod. Gedurende de droogte heerste er ook altijd watergebrek. Ieder jaar in het hete getijde brak er een ziekte uit die zich van het ene huis tot het ander verspreidde tot er zo veel kranken waren, dat het gasthuis geen plaats meer had en de artsen geen tijd vonden om allen te bezoeken. De welgestelden verlieten de stad en betrokken hun landhuizen, maar de armen en al degenen die door hun werk gebonden waren, en dat waren zij in wier huizen vaak ook gebrek en ellende woonden, moesten blijven en afwachten wat het lot hun gaf. Men had nog weinig namen voor de kwalen, daarom werd deze door het volk de pest genoemd, die het soms inderdaad was, de geduchte gesel waaronder in korte tijd een groot deel der burgerij bezweek. Zij greep iemand, die zingend en krachtig was opgestaan, onverhoeds aan en enkele uren later moesten de broeders hem komen halen om de laatste plicht aan de naaste te vervullen. De buren, de verwanten weken of vluchtten in angst voor de besmetting; de man liet zijn vrouw alleen omdat hij haar reddeloos verloren waande en voor zijn eigen welzijn zorgde; wanneer vrienden vrolijk te zamen zaten en de een zag op het gelaat van de ander plotseling de pijn en de witheid, liep hij haastig weg. Het gebeurde vaak dat een moeder tot de barmhartigen, die haar kind wegdroegen, zeide: ‘Laat in het graf plaats voor mij en kom vanavond terug.’ Op straat loerden de mensen naar elkander of er een misschien de gevreesde tekenen had en velen droegen maskers om zich tegen de kwade stoffen te beschermen. De straten waren ledig omdat men bijna zeker was een baar tegen te komen.

In een van die zomers vond Agolati, die in de morgen naar zijn kantoor was gegaan, bij zijn terugkeer Ginevra zijn vrouw gestorven. Terstond werd er om de broeders gezonden, die toen reeds bij de Duomo hun wachtzaal hadden. In huis was er

[p. 396]

niemand die de dode durfde aan te raken, zodat zij gelijk men haar op bed gevonden had, enkel met een nachtkleed bedekt, op de baar legde, en eer de broeders vertrokken, brandden er al in alle kamers bosjes kruiden om de besmetting weg te roken. Aangezien de Agolati tot de welgestelden behoorden, die een voornaam graf konden betalen, droegen zij haar naar de Duomo. De bedienden hadden zo veel werk dat zij niet aanstonds het graf konden openen, daarom legden zij haar op de stenen bij anderen onder een wade. Eerst tegen het vallen van de avond werd de zerk, dicht aan de muur, opgenomen en Ginevra op haar rustplaats gelegd, zo haastig mogelijk, want ook die mannen vreesden de gevaren, ofschoon zij er dagelijks mee omgingen. Zij lieten het graf ten dele geopend omdat morgen de priester nog komen moest.

In de nacht, toen er geen toorts meer brandde en geen geluid meer klonk, keerde de adem tot Ginevra terug en opende zij de ogen. Zij begreep waar zij was, zij dacht aan Antonio en de zucht naar het lieve leven kwam uit haar mond. Zij was te zwak om zich op te richten, zij riep, maar niemand hoorde. En zo lag zij een tijd die eeuwig scheen, berustend dat het zo beter was dan op te staan en tot de moeiten terug te keren. Maar de liefde woont dieper dan alles, zij zag het beeld van Antonio toen zij nog kinderen waren. Opeens begon zij te beven van koude en angst, zij hief zich tot zij zat en in de verte de kaarsen op het altaar kon zien. Toen riep zij weder, maar zij hoorde alleen haar eigen stem in de duisternis. De wil om te leven, de begeerte om zich te redden gaf kracht aan haar handen, zij duwde tegen de steen tot zij hem bewoog en verschuiven deed. Het duurde lang, zij zwoegde meer dan zij ooit gekund had, maar ten leste kon zij zich door de opening wringen en stond zij weer om te leven.

Het moet kort na middernacht geweest zijn, want er was al een vroeg klokje te horen. Ginevra keerde zich tot het altaar. Dan ging zij langzaam, hoewel zij van vermoeienis bijna niet lopen kon, de kerk uit. Het was juni, maar de nachten zijn koel ook na een hete dag en Ginevra, die niet anders dan een kleed van dun linnen droeg, rilde van koude. Zij had naar de wachtzaal van de broeders om hulp kunnen gaan, maar zij schaamde zich, en zij liep langzaam naar het huis in de Corso waar haar een plicht was opgelegd. Zij kwam voor de deur en klopte. Dit

[p. 397]

deed zij verscheiden keren, want daarbinnen was niemand wakker. Eindelijk werd een luik geopend en tegelijkertijd klonk er een kreet van schrik. Ginevra klopte weder en wachtte geduldig. Toen verscheen Agolati zelf voor het geopend luik, maar ook hij verschrok en hij sloot haastig. Of Ginevra ook riep en klaagde en smeekte haar niet in de koude te laten, er werd niet geopend. Langzaam schreed zij verder naar het huis waar zij geboren was, nabij Sant' Andrea. Hier klopte zij en stond tot haar voeten als steen waren op de grond. Zij werd moedeloos, zij had geen traan meer en wrong de handen niet meer. Een ogenblik dacht zij redding te zien, want er kwam een nachtwaker, maar toen hij haar ontwaarde bleef hij staan en hij ijlde weg.

Ginevra ging voort, zonder te weten waarheen. Zij dacht of het niet beter geweest was te blijven liggen. Maar de liefde zelf voerde haar voor het huis van Rondinelli en de liefde nam haar hand op om te kloppen. De deur werd dadelijk geopend door Antonio die van vreugde scheeuwde en haar in zijn armen sloot. Vele jaren lang had hij haar verwacht en nu was zij eindelijk gekomen. En zijn moeder kwam, en ziende hoezeer zij zorg behoefde, bracht zij haar naar een warm bed en gaf haar te drinken.

Maar in de morgen moest er een arts gehaald worden, want Ginevra was zo ziek ontwaakt dat het scheen of zij haar zinnen zou verliezen. Gedurende weken en weken werd zij zorgzaam verpleegd. Het eerste teken dat haar verstand terugkeerde was dat zij zeide nooit meer in het huis in de Corso te kunnen komen, want het verschrikt gelaat van Agolati, toen hij voor het venster was verschenen en haar had aangezien, was de ergste marteling geweest van haar benauwde dromen. Intussen had haar echtgenoot vernomen dat zij in het huis van Rondinelli vertoefde. Dus liet hij zeggen dat zij terug moest keren. Ginevra weigerde. Toen ging hij naar de rechter, opdat zij gedwongen zou worden.

De rechter hoorde beiden en de getuigen en nadat hij de zaak nauwkeurig overwogen had, gaf hij zijn oordeel en besluit aldus: ‘Vermits Ginevra gestorven en begraven was, behoorde zij niet meer tot de levenden; indien men thans een vrouw zag die met Ginevra, dochter en erfgename van Amieri, vereenzelvigd kon worden, omdat zij inderdaad niemand anders was dan de

[p. 398]

persoon die men in het graf gelegd had, moest dit aan een wonder toegeschreven worden; derhalve gedoogde de eerbied voor de hemel niet dat Ginevra beschouwd zou worden als in allen dele dezelfde persoon die zij eertijds was, gelijk ook uit haar verklaring bleek, dat zij zich thans niet de huisvrouw van Agolati achtte. Weshalve zij vrij was te huwen naar haar wil.’

Over dit recht beschikte Ginevra zodra het bruidskleed gemaakt was.