Verzameld werk. Deel 2

[p. 369]

Eenentwintigste hoofdstuk

De laatste strijd moest gestreden worden. Rome was gevallen, Florence, die de kroon van veler eeuwen schone arbeid gedragen had, werd al benauwd door donkere gevaren, maar ofschoon door verraad aan alle kant besprongen en in de boezem dodelijk gestoken, verrees de fiere geest, groots in zijn zwakheid. Vele der rijkste huizen zag men onverwacht gesloten, die daar woonden, bekend als trouwe burgers, waren gevlucht daar zij vreesden voor de driften die opbruisten in de stad, en die bleven kenden eindelijk wie hun broeders waren, wie de vijanden met wie zij niet in waarheid leven konden. Gezanten keerden moedeloos weer, boden reden af en aan, honderden mannen onder de bekwaamste bouwmeester van de tijd, arbeidden lange dagen om de versterkingen te herstellen, de raad gebood dat alle lusthuizen van de omtrek, schatten van bouwwerk en beelden, nedergebroken werden. En allen werden gewapend en allen waren gereed. De maanden van de winter leed het volk de kwellingen van gebrek, angst, onzekerheid, omdat een vals bevelhebber de hoogste prijs zocht voor verraad, en in de bezielende overwinningen van Ferruccio, hier en ginder in het gebied, werd nutteloos het deugdelijk bloed gestort. Van de vroege morgen waren de straten roerig van trommels en trompetten, de winkels stonden ledig en verlaten want de burgers oefenden zich op de Piazza of buiten de muur, de vrouwen moesten zorgelijk rondgaan om te vragen waar iemand spijs te koop wist. Herhaaldelijk werd de klok geluid, herhaaldelijk zag men een stadgenoot, een achtenswaardig man, als verspieder heengevoerd naar de gerechtsplaats. Bij het vallen van de schemer, wanneer in ieder huis het vuur gedoofd werd, klonk in de straten het krijten om brood, het sussen der moeders die niet hadden.

In de Wijnrank onder Santa Croce had Dianora de vriendin en haar kind gevonden. Als een verloren schat had Argentina haar terug ontvangen, zij koesterde haar met innige omarming, fluisterend dat haar liefste hoop gewis vervuld zou worden. En

[p. 370]

toen zij hoorde hoe Dianora niet meer verwachten kon dan vreugde bij haar kind te vinden, troostte zij haar en zon hoe zij haar weg kon voeren naar een rustig oord. Na de kamp die te wachten stond duchtte zij van het krijgsvolk het ergste kwaad gelijk zij het daarginds gezien had, ook had zij op straat twee van de Orsini ontmoet die als aanvoerders de Signoria dienden. Maar het was niet mogelijk het Florentijns gebied te verlaten, daar het rondom, ofschoon men geen vijand zag, door het leger was ingesloten. Dus moesten zij wachten en zich verbergen.

Dianora echter ging iedere ochtend naar de mis in kerken waarvan zij Landro had horen verhalen, Santissima Nunziata waar hij als knaap iedere dag nederknielde, Santa Maria Novella waar hij met zijn oude vriend van haar gesproken had. Daar lag zij en bad voor Nannina, voor hem, voor haarzelve. En wanneer de dienst gedaan was en zij geen gebed meer wist, bleef zij geknield om voor haar verbeelding terug te roepen de lichte dagen van de aanvang. Lang dwaalde zij in weemoedig genot, tot vermoeienis haar noopte op te staan, dan zuchtte zij en kon en wilde niet beseffen dat dit leven voorbij moest zijn. In gemijmer liep zij door de straten steeds naar dezelfde plaatsen, langs het klooster van San Marco, en met bonzend hart zag zij iedere broeder die een zwarte pij droeg naderen, langs het huis van messer Ordelmonti, of de weg op buiten San Gallo, de weg die hij zo vaak tot haar gekomen was. Immer weder keerde zij daar terug en soms bleef zij zo lang uit dat Argentina haar zoeken ging, vrezend voor een ongeluk.

En eenmaal, het was in de koudste tijd, nadat zij heen en weder langs San Marco had gelopen, waagde zij het de kerk in te gaan. De broeders stonden in het koor, het lof zingend, het was zo duister dat zij ze niet onderscheiden kon. Eindelijk zag zij ze heengaan twee aan twee, maar enkelen bleven voor het altaar gebogen, vage gestalten onder de hoge kaarsen. En zij, op de kille steen, bad, bad voortdurend met de ogen strak op hen gericht, want zij voelde de zekerheid dat hij daar was. Maar toen ook die broeders rezen en verdwenen verstomde haar gebed, zij had gezien dat hij waarlijk was heengegaan, en zij staarde en brak in snikken uit, zij was gans alleen in de duisternis, niemand hoorde haar. Landro riep haar ziel, zij breidde haar armen uit om zijn adem over haar te voelen.

[p. 371]

Toen zij opstond wist zij dat zij nog nimmer zo geschreid had en ook dat zij nog nimmer zo verlicht was van de last die haar drukte, nu eerst waren de zuivere tranen gevloeid, nu eerst, nu zij de wanhoop zo nabij had aangezien voelde zij het begin van loutering. Zij geloofde dat deze smart haar eenmaal in de lichtere wereld waar zijn geest leefde heffen zoude, iedere morgen verlangde zij naar het uur wanneer uit diezelfde bron de tranen konden vloeien.

Weemoedig zag zij naar haar kind wanneer zij uitging, met zelfverwijt dat zij het niet geven kon wat het behoefde, maar zij voelde dat zij niet de goede moeder zijn kon voor zij rust gevonden had van de pijn en de wanhoop der liefde. Zij ging, zij dwaalde door de stad en toefde vele uren biddend en wachtend in San Marco.

Op een avond viel een dichte sneeuw toen zij buitenkwam om naar huis te keren, de straat was eenzaam, zij hoorde haar schreden niet. En langs de arcade van het Vondelinghuis gaande werd zij onverhoeds aangegrepen; zij kon niet zien en niet roepen want vlug bonden de mannen een doek voor haar mond en wierpen een kap over haar hoofd, zij namen haar op en droegen haar mede. Maar toen de schrik van haar week en zij te begrijpen begon worstelde zij om zich los te wringen, tot het haar op de Oude Brug gelukte kap en doek af te trekken, zij schreeuwde luid en tegelijk hoorde zij mannenstemmen naderen. Die haar hielden lieten haar los en vluchtten. De twee gewapende burgers geleidden haar terug naar de Wijnrank.

Maar heviger verschrok zij toen zij van de waard vernam dat Argentina met het kind gevlucht was, zij beefde en viel. Er was die middag een man geweest die de waard kende als een deugniet die reeds vaak in de Stinche was opgesloten, die had hem geld geboden indien hij hem na donker het kind Nannina wilde overgeven, hij had hem met slagen uit de deur geworpen en dan Argentina gewaarschuwd. En zij had niet gewacht, maar was ijlings met het kind en een kleine bundel heengegaan. Dianora zat op het bed de lange donkere uren, morgen gewis zou er bericht zijn waarheen ook zij moest vluchten. Dan zou zij niet meer in San Marco knielen en schreien, en wachten in de aanwezigheid vanwaar de enige warmte tot haar kwam. Toen daagde een koel licht over de gepeinzen van haar ziel, toen ontwaarde zij dat zij dichter bij hem was dan zij ooit had gewe-

[p. 372]

ten. Hier in de stille nacht, terwijl hij verre van haar was weggesloten en haar kind was heengevoerd zij wist niet waar, kon zij rustig uitzien naar de morgen omdat de klaarheid die haar omvatte van zijn geest kwam. Er bestond geen scheiding, de druk, de angst, de eenzaamheid had haar verlaten, zij kon heengaan van die plekken, zonder vrees dat verlokkingen haar deren zouden. De geur van een lente zweefde over haar, zoet als geluk van weleer, fris van komende beloften.

In de morgen kwam een vrouw met bericht van Argentina, die zonder een plaats te noemen haar vroeg als het donker was geworden de boodschapster te volgen. Toen de schemer viel ging zij, zij liep San Marco voorbij. Uit een stal buiten de poort bracht de vrouw haar muilezel en liet er Dianora op rijden, zijzelf liep voor met de teugel aan haar arm. Zij noemde de naam van het ruisend water aan hun linker, Terzolle, en vertelde dat zij het werk van haar man moest doen, een voerman die met het leger was. Na een poos, voorbij Careggi, nadat zij voorzichtig in het duister een smalle brug waren overgegaan, klommen zij door heesters een pad op. Zij traden binnen, het was een lage kamer, het kind sliep op de vloer en Argentina stond bij het vuur.

Daar bleven zij vele weken, wachtend op berichten over de krijg, of er een weg was waarlangs zij naar een andere streek konden reizen. De woning stond op een hoogte tussen de kastanjes, zij konden de beek Terzolle zien, maar zij waagden zich niet beneden, de ene of de andere bewaakte het kind.

Maar toen het voorjaar kwam en de vrouw vaak dagen met haar lastdier weg moest blijven waren zij genoodzaakt soms naar een der andere woningen in de omtrek te gaan om spijs en drank.

Gekoesterd door de geurende zoelten van haar eigen land ontwaakte Dianora uit herinneringen die de dagen innig maakten. En zacht als het gemurmel van de beek beneden vloeiden haar woorden, of zij uit een droom sprak, wanneer zij met Nannina in het licht bewogen lommer zat en haar vertelde van de tijd toen zijzelve klein was en speelde. Met de tedere handen in de hare voelde zij zich als een genootje, zij lachte met dezelfde klare lach, de adem van haar kind, dicht onder haar aangezicht, vervulde haar van een frisse weelde. Zij dwaalden langs de heuvelen, bukkend over het kruid of reikend naar de takken der

[p. 373]

bloeiende amandels, soms hief de moeder plotseling haar kind naar de gouden hemel en zong, zonder woorden zoals een vogel zingt. En in de innige stilte verwarmde haar de blos der dankbaarheid dat deze vreugde haar werd gegeven, zij geloofde dat de gebeden van Landro dit voor haar hadden gedaan en het liefste dat zij bedenken kon was dat deze lente aan de Terzolle dezelfde teruggekeerde lente van Giocosa was.

De dagen werden warm en had zij niet om koelte onder het loof aan het water gezeten, zij zou Sciarra niet gezien hebben die daarlangs ging met een vriend. Plotseling, bleek en koud, wist zij dat het lot hem daar gevoerd had en dat zij tot een nieuwe hoogte stijgen moest. Zij ging tot hem, zij staarde hem aan om te lezen of het onheil of zegen was. Met weemoedige ernst sprak hij. Landro, kort voor hij de gelofte had willen doen, had ontdekt waar hij een plicht vervullen moest nu het goede recht van zijn stad op een zuiver leven werd bedreigd. De zeden van zijn vaderen, waarin ook zijn kind zou leven, moest hij beschermen, dat waren de zeden die de Heiland had geleerd wie de stad was toegewijd. Hij had zich bij de Signoria aangemeld en was naar het leger gezonden, eerst naar Arezzo, nu naar de bergen in het noorden. Hij was gewond geweest en weer genezen.

Het kind staarde in een betovering. Toen Sciarra hen had verlaten begon zij zacht te schreien en smeekte haar vader terug te hebben. Dianora zat zwijgend, met het warme hoofdje aan haar borst, wachtend wat haar ziel zou spreken, zij zag nu zo eenvoudig dat de lente die voorbijging, de welige vreugde voor haar en het kind alleen door andere vreugde gevolgd moest worden. Zij dacht aan de gevaren van de oorlog, maar dan glimlachte zij, want zij behoefde geen voorwendsel om tot hem te gaan, ook de vraag van het kind behoefde zij niet om voor hem te durven komen. Zij wist dat zij boven al haar verkeerdheid één ding bezat stralend voor alle tijd, de liefde die eeuwig voor hem open lag. Hoog zag zij haar leven in rozerode verten voor zich, en hij stond daarin wit en zoet, de heiligheid welke zij toebehoorde. Ze nam het klein gelaat tussen haar handen en fluisterde dat ook zij naar hem verlangde, zij lachten beiden naar het licht door de bladeren.