Verzameld werk. Deel 2

[p. 364]

Twintigste hoofdstuk

Meer dan twaalf dagen had zij gelopen, daar zij wilde dat vermoeienis en ontbering de eerste straf moest zijn, en ieder van die zwoele zomernachten had een korte slaap onder heesters of op een stenige heuvel geen verkwikking gegeven, want de onrust pijnigde haar, de hartstocht die haar eertijds voerde waar haar innigste wil niet begeerde, dreef haar thans naar een heil dat zij niet kende, doch dat goed moest zijn wijl hij daar wachtte, de ware lafenis. Wat zij doen moest wist zij niet, zij wilde slechts daar zijn waar zij goed kon maken wat zij misdaan had. Ginder, enige honderd schreden verder, stond de poort. De mensen die kwamen van de stad zag zij aan of zij iets liefelijks kon vinden op hun gelaat, die erheen gingen staarde zij benijdend na. Maar haar hart klopte al te zwaar, zij durfde niet voor hem treden zoals zij was. Zij boog het hoofd neder tot de grond en brak in snikken uit.

Twee vrouwen van de markt zetten hun korven af en vroegen wat haar deerde, maar hoe kon zij antwoorden die zoveel te zeggen had.

Dan naderde een zuster die bij haar knielde, en Dianora verborg zich aan haar borst. Haar opheffend voerde de zuster haar mede, een smal pad langs, zij traden binnen de muur van haar ordehuis. Zacht werd zij door de overste ontvangen die haar reinigen deed en nieuwe schoenen voor haar bracht. Eerst echter wilde zij haar naam niet zeggen daar zij zich schaamde, maar knielend noemde zij zich dan en vroeg te mogen biechten. Een vader van de Camaldulensen, na haar gehoord te hebben, gebood dat zij gevoerd zou worden in het Penitentenhuis, maar de overste bad dat zij onder haar hoede gegeven mocht worden, een zuster die haar had liefgehad in de wereld had om die gunst gesmeekt.

In de cel die haar gegeven werd hoog in het huis kwam de dag daarna de vriendin van haar meisjesjaren, Bianca Cambi, zij weenden te zamen en konden niet spreken, want zij wisten dat zij met woorden elkander niet begrijpen zouden. Dianora

[p. 365]

vreesde de naam te noemen die de andere eenmaal zo lief was geweest, Bianca bloosde, want zij voelde dat er bij de tranen die van haar ogen vielen enkele waren zoals de vrouwen schreien, dat in haar lach een glans was der vreugde van weleer. Eerst de volgende dagen vonden zij schuchter de woorden om te vertellen van de jaren die hen van elkander scheidden, het was Bianca die luisterde, met de ogen afgewend naar het zonlicht op de populieren, en uit het lang verhaal verstond zij dat er voor de vriendin niet anders dan smart was in de wereld. Dan nam zij haar aan haar borst en fluisterde dat ook zij het heil zou vinden waarvan zij in hun lieve tijd zo innig droomden.

Met open ogen lag zij in de duisternis en zag door de tralies de stille sterren van de nacht. In haar hart, van veel schreien vermoeid, tierde nog het rumoer van Rome dat haar stoorde om de rust van de nachtelijke hemel te verstaan. De slaap wachtend zag zij ongeroerd de woelige beelden van verleden dagen rijzen en verbleken, de klank van haar eigen lach die zij hoorde onder de stemmen was haar vreemd. Wanneer ten leste de sterren weken sloten zich de oogleden, maar in de lome sluimer hoorde zij nog vaag de roepende geluiden van daarginder. Vroeg ontwaakt van het morgengekweel zuchtte zij vragend wat troost de dag haar brengen kon. Voorbij waren de genietingen, voorbij de jeugd met de lust aan het heden, en welk recht had zij hem te naderen die alleen nog de vreugde geven kon? Al de kracht die eenmaal in haar tintelde had zij aan zichzelf verkwist, van al de hoge beloften, waaraan zij zich bedwelmd hadden in die bloeiende tijd van Bracciano, had zij geen enkele vervuld, arm aan schoonheid, arm aan liefde keerde zij tot hem terug. De enige goede daad ware voor dit leven voor immer van hem te scheiden en voortaan een moeder te zijn bij Nannina. Maar al te wel wist zij dat zij het dagelijks leven onder de mensen niet leven kon, zij zou uit behoefte aan lust of uit behoefte aan troost dezelfde wegen zoeken die zij ontvlucht was, en bij al haar dwalen zouden zijn ogen haar blijven aanzien en zou zij altijd naar hem smachten. Hoe dan? zou zij troost vinden waar de hand van Bianca haar wees? zou zij haar recht op deze wereld kunnen opgeven, al wat haar kind, al wat Landro behoorde wijden aan de dienst waarvoor zij niet geboren was? Het werelds heil of het hemels, wie het een kende zou niet aarzelen in de keuze. Maar wreed was het einde der luttele jaren van haar

[p. 366]

lust, want waar zij koos zou zij een hart brengen dat reeds te veel verloren had.

Een machteloosheid beving haar waarin zij gelaten wachtte hoe over haar beschikt zou worden. Het hart, eenmaal rijk aan ontroeringen en verlangen, scheen ledig en uitgedoofd, gedachteloos zat zij een ganse morgen onder de laurieren in de gaarde met behagen in de stilte van de dag en in haar ongeroerde eenzaamheid. Wanneer de overste bij haar kwam zitten, een goedhartige oude vrouw, om haar te winnen voor het heilig leven, luisterde zij onaangedaan of de gemoedsrust waaruit die kalme woorden vloeiden behoorde aan een leven dat altijd verre van haar blijven zoude.

Maar de gevoelloosheid werd gestoord op een ochtend toen Bianca blozend kwam met tweeërlei bericht. Het eerste vertelde zij met tintelende ogen, er was antwoord gekomen dat Dianora na slechts een korte proef de sluier der Clarissen nemen mocht. Stil en bleek hoorde zij, het was of haar de liefste hoop ontviel, of zij nabij een afgrond was. Maar toen Bianca dan van de andere tijding fluisterde sloeg zij de ogen op, de hitte gloeide op haar wangen, en terstond welden twee grote tranen en vielen neder. Bianca was in het klooster van San Marco geweest en had Landro daar gezien die met een broeder stond te werken aan de muur, zij had hem gezegd van Dianora, dat zij uit de wereld scheiden ging. Hij had gedankt en geantwoord dat ook hij die allerschoonste weg zou kiezen. De vriendin, de droefenis verstaande, hief biddend de handen boven haar.

Sprakeloos liet zij zich geleiden naar het kamertje en het eerste wat zij doen kon in de eenzaamheid was te knielen voor de heilige Moeder. En zij bekende: al haar goede wil om zich te wijden aan de nederige dienst, al haar gedachten om afstand te doen van geluk voor haarzelve waren ijdel geweest, de enige waarheid die in haar leefde was de heimelijke hoop die zij niet had durven aanzien. De hemel had nu beslist, alleen de troost kon zij verwachten.

Maar niemand zag haar, die dagen van haar proef, hoe zij uren onbewegelijk op de vloer lag, hoe zij zich sloeg om de pijn en het snikken te bedwingen, hoe zij zich wrong en met tandenknersen de vuisten naar de hemel strekte. De volle begeerte en de wil om te heersen over haar lot kon zij niet overgeven, zij kon niet aanvaarden wat haar gegeven werd.

[p. 367]

In ogenblikken van kalmte overdenkend wat zij anders nog verwachten kon zag zij zichzelve die zij werkelijk was: terug in Rome of in een andere stad, met de zorgen voor het kind die haar menige stonde van ledigheid zou laten, met de versmachting naar hem die voorbij was, met de hitte en de onrust in de borst. En zij zag hoe zij zijn zou na weinige jaren, gelijk de verlorenen van Ripa, of gruwelijker, gelijk Argentina, eenzaam, uitgebloeid. Had de maker van het schone leven het zo gewild dat aan het einde van al het nemen een afgrond doemde van ledigheid? De genietingen bloeiden inderdaad niet langer dan hun dag, zij lieten zelfs geen geur na, en kil, grauw was de herinnering. Naar het zonlicht daarbuiten, naar de lach, de zang, de beroering der mensen dreef haar het poperend bloed, en zij die zo roekeloos had genomen dat zij de ware schat verloor, wat anders kon zij nu verwachten dan de genietingen met de ellende der onvoldaanheid? En haar trots boog zich en zij ontwaarde de liefelijkheid der ontzegging. Gelijk hij in San Marco zou zij hier de ogen heffen, de heilige Moeder zou in het fluisteren van het verborgenste hunner harten verstaan wat zij baden voor een ander leven. Weinig was het waarmede zij dienen kon, maar het was haar schuld niet dat zij behalve de liefde, die niet meer bloeien mocht, niets bezat.

Vermoeid van de strijdige ontroeringen, van de kamp der gedachten, prevelde zij eindelijk niets anders dan de naam der lieve Vrouwe.

Wanneer de overste kwam om te onderzoeken hoe zij de proef doorstond knikte zij bij iedere vraag en toonde zich bereid. Maar innerlijk wist zij dat de sluier voor haar de strijd niet beslissen zoude, want zonder aandrang, zonder toewijding, zonder berusting zelfs zou zij nog lange tijd blijven vragen wat voor een vrouw, die de liefde zo groot in zich draagt, en daarbij de begeerte om al de zoetheid der wereld te omarmen, de rechte weg kon zijn.

Vasten en waken begonnen, de haren werden haar afgesneden.

Toen op een nacht, terwijl zij in de kapel voor het altaar lag, knielde Bianca naast haar neder. En zij fluisterde van een vrouw die aan de poort gevraagd had haar te spreken, de dag tevoren, maar de overste had geweigerd. Bianca vroeg of zij voor de wijding een beschikking had voor haar kind, zij was bereid die zelf te brengen. Zij antwoordde niet, zij staarde die ganse nacht

[p. 368]

in het licht der kaarsen. De schone wereld, met de lach en de glans der menigte, veranderde voor haar gezicht, want in haar verbeelding was een jonkvrouw verschenen, haar kind Nannina zoals het later zou zijn, eenzaam, argeloos, onder de mensen het geluk zoekend gelijk zij had gedaan, en wat voor haar als genieting had geglinsterd herkende zij op het gelaat van het kind dof en bleek als een verzwegen smart. Eén was er die haar behoeden kon en haar wijzen waar voorzeker het geluk niet is. Toen zij rees bij de eerste bel stond zij gebogen of zij de komende last reeds droeg, want zij had gekozen, daar moest zij wederkeren waar voor haar niets dan een schijn wachtte, lachen zonder vreugde, een einde zonder vervulling.

In de morgen, toen de overste kwam om te vragen of zij bereid was tot de plichten die naar de reinste zegen voeren, stond zij gekleed in haar werelds kleed, met de ringen aan haar vingers. Een hoge toon klonk in haar weesgegroet voor zij heenging om voor het eerst te aanvaarden de lieve noodzaak die zij gevoelde.