Verzameld werk. Deel 2

[p. 232]

XIII
Het einde

Stil was de dag toen hij wederkeerde in de burcht waar de gade hem de reisstaf uit de handen nam.

Tristan, sprak zij, de last is van uw ziel gevallen, want de blanke gloor ligt zuiver op uw aangezicht.

De blankheid die gij ziet is de wederglans van uw handen. Het is omdat ik nu uw ridder ben en uw kleur wil dragen.

Weet wel, mijn ridder, hoe weinig behagen gij hier vindt. Eentonig klinkt mijn stem, zingen kan ik niet, er is maar één verhaal dat mijn mond tot u spreken kan. Zult gij niet verlangen naar avonturen?

Naar oost en west dwaalde ik en zag veel liefelijks onder edel en gering, veel werd mijn hart bewogen door wat mij tegenkwam op mijn tochten. Ik streed menige strijd in de woeste storm van de toorn, in de sterke zonneschijn van de wil, ook in de grauwe schaduwen van de angst. Ik hoorde stemmen velerhande, sommige die mij verwarden, sommige die mij riepen in haat of in min, sommige ook aan de weg die kweelden ver en hemelwaarts. Het blazoen van mijn eer ontving ik onbesmet. Toen ik een knaap was misdeed ik naar knapenwijs en sedert ik het ridderzwaard mocht dragen deed ik of misdeed ik met één enkele wil wat ik voor menselijk gericht de zonde noem, waarvoor ik in het laatste oordeel vergiffenis hoop. Heeft een ridder zijn grootste avontuur ontmoet en heeft hij voor zijn eer gestreden tot zijn zwaard niet meer kan, dan komt de tijd dat hij zijn stille burcht zoekt waar slechts één verhaal uit een zuiver hart gesproken hem bekoort. Meen niet dat de moed hem verliet, want moedig moet hij zijn om te wachten hoe God over zijn blazoen zal spreken.

Schoon zijt gij, mijn gemaal. Gelukkig ik dat gij tot mij zijt gekomen.

Voorwaar, de schoonheid die gij ziet is de schoonheid van Isolde.

[p. 233]

En eer de zomer van Karke henenvoer drong het gerucht van oorlog in het land. Wapens en rustingen werden geschuurd, de klinkklank van hamer en ijzer roerde de stilte der dagen, want de graaf van Castelfer had zijn bode gezonden dat hij zich bereidde tot de krijg.

De vrouwe Isolde van Karke, nadat zij Tristan het zwaard had aangegord, wachtte zijn wederkeer.

Vreselijk was de strijd, waar vele pijlen vielen die droefenis brachten voor meer dan de ene die zij troffen, en weder gaf het zwaard dat Morold en Urgan versloeg de overwinning. Doch ook voor Tristan was een pijl gevallen.

Vrouwe, sprak hij, ik moet mij nederleggen, want het gif brandt mijn bloed.

En van die stonde week de tedere Isolde niet van hem waar hij lag. Eentonig maar strelend vloeide haar geluid aan zijn oren wanneer zij hem koesterde en zijn behagen vroeg, ongezien legden haar handen de koelte der zalf op zijn krankheid, en wanneer hij sliep voelde hij de stilte van haar ogen over hem.

Hertog Jovelin zond heinde en ver om artsen, de een bracht wonderlijke kruiden, de ander deed wat volgens zijn boek de wil der sterren was, en weder een geleerd man zocht de brand te doven met heilig water. De priesters, de horigen, lagen van metten tot vesper in gebed voor Tristan, de zuchten, de gefluisterde klachten ruisten door de burcht. Maar Tristan wist dat er voor hem geen heil kon zijn behalve van de zon die voor hem geschenen had, Isolde met de gouden haren. En nog eenmaal streek de wing van het verlangen over zijn sponde, nog eenmaal bad hij om de zon.

Hij riep Kaëdin tot zich, hij verzocht zijn gade hen alleen te laten. Maar Isolde wist waarvan hij spreken wilde. Waren de witte handen ijverzuchtig of geloofden zij aan beter heil voor Tristan dan de gouden haren konden geven? Zij hoorde wat hij sprak.

Vriend, ik weet, het moet geschieden. Luister, oordeel zacht en doe mijn bede.

Dan verhaalde hij Kaëdin van de koningsdochter van Ierland, van al zijn vreugde en nood, dan sprak hij woorden die niet Kaëdin verstond, maar wel de andere Isolde.

Er is geen heil voor mij en nimmer kan Isolde van Karke mijn

[p. 234]

gade zijn zo niet de koningin van Kornewal mij geneest. Zij is de enige die de ware kruiden kent. In Ierland heeft zij mij genezen en ook daarna. Nu bid ik u, ga naar Tintagel, zeg dat Tristan haar herinnert aan de gelofte. De uren van mijn wachten zullen licht zijn.

Maar ik ben een vreemdeling, sprak Kaëdin, zij zal geen acht slaan op mijn woorden.

Neem deze ring van groene jaspis. Rust mijn bark met koopwaar uit en ga als koopman naar Tintagel. Geef aan de koningin waar geen u ziet die ring, zeg dat Tristan krank ligt. Zij zal u volgen.

Arme broeder, nu zie ik de wondere kracht der liefde, nu zie ik de vreugde die bestaat. Maar zo koning Marke haar verhindert, zeg mij, hoe moet ik doen?

Ja, sprak hij, licht zullen de uren van het wachten zijn, schoon wij niet weten wat de hemel zendt. Hoor, zeg dat gij een vrouw die wijs is in de kruiden voor mij zoekt. Ik zal naar u uitzien aan de einder. Hijs een wit zeil zo de koningin met u vaart, hijs een zwart zo gij haar niet brengt. De hemel behoede het vaartuig.

Met kostbare koopwaar werd het schip geladen, met tapijten en wijnen, met sierselen en rijke pelzen, het anker werd gelicht en Kaëdin voer uit. En van de dag dat hij uitvoer liet Tristan zich iedere morgen op zijn leger dragen in de schaduw der bomen vanwaar hij over de zee kon zien.

Boodschappers brachten op Tintagel bericht van de zeldzame lading die de haven was binnengevallen, en de koning zond zijn knechts dat zij Kaëdin voor hem zouden brengen met de pakken en de balen. De koopwaar lag er voor heren en vrouwen uitgespreid, ook koningin Isolde ging rond om te aanschouwen.

Koopman, sprak zij, toon mij uw schoonste sieraad.

Een sieraad, vrouwe, heb ik, dat eens de schoonste koningin behoorde.

Toen opende hij een kastje en toonde haar de ring van groene jaspis.

Zoveel gouden marken gij verlangt zal men u geven.

Er is geen prijs voor deze ring, sprak hij, vergun dat ik hem aan de vinger doe van de schoonste koningin.

[p. 235]

Later voerde Brangeene hem in de kemmenade.

Vanwaar die ring? sprak Isolde.

Van heer Tristan, die krank ligt en u bidt te komen om hem te helen.

Houd uw bark zeilree voor morgen bij de dag, voer mij snel over de zee.

Waarheen, vrouwe, zo haastig? vroeg Marke aan de poort.

Naar die koopman op zijn schip, sprak zij, hij heeft een kleinood dat mij zegen brengt.

De zeilen klapperden aan de mast, het vaartuig danste van ongeduld. En als Isolde met haar getrouwe binnen was werd het roer gekeerd, de zeilen zwollen en het schuim spatte voor de boeg.

Gezwind, golven, rept u, bruist de muziek van mijn hart, snel wind, slaat in de zeilen, uw gieren is zoet voor mijn verlangen. Eenmaal toen de zee ons droeg welfde de tijd zonder einde boven ons, maar nu Tristan wacht bid ik dat de uren nederstorten.

De tijd hoorde, de machtige wolken uit het westen opgesprongen wierpen hun duisternis van de einder uit, de wind sloeg de zee tot grauwe reven zodat de baren brulden in de verte, wolken en water te zamen slingerden het vaartuig voort. De zeelieden, aan de touwen vastgeklemd, riepen hun heiligen aan, maar de vrouwe Isolde, recht en lichtend in de glorie van het wapperend goud om haar hoofd, gebood de storm te haasten en lonkte tegen het schuim dat haar omving.

Maar zelfs voor de zielsgebeden van Isolde kon de tijd de wet niet breken, hij herstelde zich opdat zijn uren de sterveling zouden bedelen naar de rechte maat. Dit moge de verontschuldiging zijn voor wat een gril scheen, dat zo de mens te veel neemt of te weinig, een ander te weinig of te veel hem gegeven wordt. De maat voor Tristan en Isolde lag in geen ander dan het enkele uur waarop het vaartuig de haven van Karke moest binnenvallen.

De storm verzwond, de wolken vloden achter hun bleke sluiers. Een zilveren hemel, een regenboog, een murmelende zee hoorden het smeken der vrouwe Isolde niet. Drie lange dagen bad zij roer en zeilen haar te helpen, terwijl de zeelieden voor haar tuurden naar wind en kust.

Iedere dag liet Tristan zich op zijn leger dragen in de schaduw

[p. 236]

der bomen vanwaar hij over de zee kon zien. Doch toen de zilveren stilte over de wateren daalde wilde hij niet meer zien. Hij liet zich niet meer buiten dragen, maar lag in de witte zaal waar de zonneschijn door het venster viel. En hij wachtte.

En ook de gade wachtte in de zon van het venster.

Ziet gij het vaartuig komen?

Ik zie alleen de hemel en de zee.

De derde dag nu van de stilte hoorde Tristan dat Isolde zich verhief recht voor de zon en naderde tot zijn hoofd.

Ziet gij het komen?

De bark komt gevaren, Tristan, sprak zij.

Is het een wit zeil dat gij ziet?

Zij wist zijn wens en zijn verwachting en koel ruiste haar stem over hem: Het is een zwart.

Toen zag hij haar aan en sprak: Zacht zijn uw handen om mijn hoofd, Isolde.

En hij kuste haar handen en gaf er zijn geest aan over.

Toen de bark werd vastgemeerd en Isolde van Ierland op de grond van Karke trad, hoorde zij de klok luiden.

Waar is Tristan? Waar vind ik hem? Spreekt, antwoordt mij.

Zij leidden haar tot de burcht en in de zaal. Daar zag zij Tristan en de gestalte die bij hem stond.

Laat mij naderen, sprak zij, ik ben Isolde.

Zij knielde en boog over hem en zij nam zijn aangezicht in haar gouden haren. Toen zuchtte zij en volgde Tristan.

Geraas van twist en spijt en toorn klonk in de burcht van Tintagel.

Ach, jammerde koning Marke, had ik de dwaze raad van mijn raadslieden niet gehoord, ik had de vreugde in Kornewal gezien.

Hij rustte zijn vaartuigen met honderd ridders uit om de lichamen van Tristan en Isolde naar Tintagel te voeren. In het koor der domkerk liet hij hen nederleggen, en boven Tristan werd een monument van beril gebouwd, dat de kleur der zee had wanneer de lente er waait, boven Isolde een van chalcedoon gelijk de pracht der wateren wanneer de hete zomer blinkt.

De zangers die dit verhaal zongen voor machtige koningen en

[p. 237]

schone vrouwen konden er niet van scheiden zonder een zegen uit de tederheid van hun hart. Zij waren het die de rozen zagen bloeien in de domkerk van Tintagel, de rode rozen van Tristan, de rode rozen van Isolde, lang nadat Tristan en Isolde waren opgegaan tot de hoven van de dageraad.