Verzameld werk. Deel 2

[p. 205]

IX
Het oordeel

Indien koning Marke zijn raadslieden niet gehoord had, hij zoude terstond heer Dinas van Lidan gezonden hebben om beiden, zijn gemalin en zijn neef, te boodschappen dat Tintagel wachtte op hun zonneschijn.

Heer, spraken zij, de wijsheid gebiedt dat gij naar wet en zede handelt. Zie, de edele Isolde en Tristan, de eersten van uw hof, werden wegens een aartszonde tot het vuur gedoemd. Hoe, vragen, uw vazallen, hoe, vraagt gans uw volk, zijn zij nu gereinigd? bestond die zonde slechts in 's konings waan? Zij hebben recht, heer, de waarheid louter te aanschouwen.

Het kapittel van Tintagel werd te zaam geroepen om te overwegen hoe men naar het kerkelijk recht moest handelen.

Zeg mij, heer abt, indien gij een schone gade hadt die gij bemindet, indien gij haar onschuld voor God beleden wist, zoudt gij haar straffen enkel om de kwade geest die eenmaal om haar dwaalde?

Vergeef, heer, ik ben een priester, het bezit ener gade is buiten mijn begrip. Maar mijn vermoeden wil ik u zeggen: indien de deugd woont in een schone vorm trekt eerst die vorm de ogen en door de ogen zondige gedachten, die echter machteloos staan voor de toren der deugd. Wat doet de machteloze? Hij schimpt, hij werpt met stenen en onreinheid. De trouwe koningin, heer, is in mijn overtuiging schuldeloos belasterd. Roep haar terug, vertrouw haar aan een proef, gelijk uw mannen wensen. Anders staat de zaak van heer Tristan. Hij is te groot om hier bemind te zijn. Zend hem uit, twee jaren, drie jaren, tot de oorzaak van de nijd vergaan is.

Kurvenal reed met het gebod des konings naar Tristan in Moroïs, dat hij de vorstin op een genoemde dag naar de stroom zou leiden die het woud scheidt van Caërgwyn, daar waar een wed is.

[p. 206]

De dag daagde, na een lange nacht, grauw en koud. Sprakeloos liep Tristan met de teugel aan de hand, ellendig in zijn gescheurde rok. Sprakeloos zat Isolde op het paard, zij durfde niet te wenen. De wind woei hoog in het geboomte en joeg de dorre bladeren warrelend om, de wolken doemden in grijze drommen uit het noorden, zwaar van hagel of regen.

Vriend, neem mijn mantel, ik heb schuts genoeg.

Neen, schone, de wind zal kouder worden, bedek uw hoofd.

En toen zij van verre de stroom zagen, daar waar in menigte de vaantjes der baronnen wapperden, stond het paard stil, en Tristan zag tot Isolde op.

Ik wil nog één woord tot u zeggen, sprak zij, hoor, wacht een wijle tot ik spreek. Tristan, dit kan de plaats niet zijn om te scheiden, zie de donkere hemel, zie de waaiende bomen. Tristan, gedenk de zee waar wij dronken van die drank. Tristan, waarom moet ik immer aan de spaanders denken? Tristan, er zijn duizend, duizend vragen die ik niet vragen mag. Maar hoor mijn éne vraag, God zal niet toornen: ga niet ver, kom eenmaal weder om te scheiden, ik zend u Paraneïs als bode.

Gelijk gij wilt, vrouwe, zal ik doen.

Het paard ging voort, zij kwamen aan de stroom voor het wed. En aan de andere zijde nam heer Dinas van Lidan de teugel van Tristan over. Koning Marke schreed nader.

Goede neef, sprak hij, hier is uw zwaard. Gij weet, er zijn daden geweest die vergeten moeten worden. Neem uit mijn schatkamer zoveel goud gij wilt en keer terug op Tintagel na jaar en dag.

Marke, ik breng u uw gade weder. Beter dan goud is mijn zwaard, zie hoe het gevest zich in mijn handen klemt. Is hier een heer die de hoge Isolde, of koning Marke, of Tristan smaden wil, hij werpe de handschoen.

Maar er was geen gerucht. Dies groette Tristan zijn koning en zijn koningin en keerde over de stroom.

Het kapittel had van de bisschop de raad vernomen dat koning Marke na Kerstmis in de stad Lud een concilie bij een zou roepen van al zijn groten, geestelijk en wereldlijk, om te beraadslagen over de reiniging van het blazoen. In de stad Lud dan aan de stroom Tamise, aan des bisschops hof, vergaderden vele heren, machtigen, wijzen. De koning stond voor zijn zetel en na-

[p. 207]

dat hij hun klaar had blootgelegd al wat in zijn burcht was geschied, klaagde hij de list en de laster aan die hem de schone tijd verbitterd hadden, die de reine vorstin bezoedeld, de liefste vriend vernederd hadden, tot de beide volkeren van Engeland en Kornewal zich gesmaad voelden in de smaad der kroon. Wie wist raad dit broedsel van de duivel te verdelgen?

Daar verhief zich een der groten, een vorst der kerk, in verstand en jaren de eerste onder allen, de bisschop van Tamise. Over zijn krukken leunde hij, en: Koning, heer, sprak hij, gij hebt ons hier geroepen, ons groten van Kornewal en Engeland, om onze trouw en onze raad. Tot de groten behoor ook ik, oud zoals gij ziet, onder uw heren mag ik spreken, en, gewis, hoewel ik een nederig dienaar van ons aller Heer ben, indien men op ervaring bogen mag, mag ook ik van ervaring spreken. Laat een ieder spreken die het wenst. Heer, laat ook mij zeggen wat ik te zeggen heb. Is mijn mening u gevallig, dunkt mijn rede u goed, volg dan mijn raad. Mijn vrouwe en heer Tristan acht men schuldig aan zonden waarvan de waarheid niet bewezen is, gelijk mij de zaak ter ore kwam. Hoe nu kunt gij beslechten? Hoe kunt gij de argwaan tegen uw gade en tegen uw verwant hetzij verdelgen hetzij tot waarheid maken? De argwaan, heer, kan recht zijn of verkeerd, maar zolang hij in uw hof woont, onder uw heren en uw horigen, dunkt het mij raadzaam dat gij met uw gemalin bed noch tafel deelt. Naar mijn beste inzicht raad ik u als volgt: wil mijn vrouwe de koningin van haar smet gereinigd worden zodat geen twijfel meer mogelijk is, laat zij komen in ons aller tegenwoordigheid, opdat wij allen vernemen de aanklacht en het antwoord.

De koning sprak: Ik volg u, die raad dunkt mij gevoegelijk en oprecht.

Er werd om de koningin gezonden, zij kwam tot het concilie in het paleis. En als zij gezeten was verhief zich de grijze bisschop van Tamise en sprak aldus: Vrouwe Isolde, deugdzame koningin, de koning bad mij tot u te spreken en aan zijn bede wil ik voldoen. Voor alles echter, versta mij wel, al wat uw waardigheid vermindert, al wat afdoet aan uw faam, ik zou mij ongaarne lenen het aan de dag te brengen. Goede koningin, uw heer en gemaal verzoekt mij u te spreken van de laster die u, Isolde, te zamen met uw neef Tristan getroffen heeft zo gruwelijk als ik nog nimmer hoorde dat de laster treffen kan. Oud ben

[p. 208]

ik, ik zag meer goed dan kwaad, ik kan niet anders dan God bidden dat hij uw onschuld openbare. De koning echter is een vorst der wereld en de wereld eist van hem dat de laster vernietigd worde, want zolang de laster leeft en tiert kan er in het rijk geen vrede zijn. Derhalve, koning, koningin, heren, dunkt het mij raadzaam dat de vrouwe Isolde zelve tegen de argwaan spreke in ons aller tegenwoordigheid.

Isolde rees en sprak: Heer, heer bisschop, baronnen allen, gij weet zeer wel wat ik tegen de laster zou willen zeggen. Gij allen weet van de dorperheid die mij langer dan een jaar is aangedaan, maar de waarheid weet gij niet. Hoe zal ik spreken, hoe zal ik van de waarheid kunnen spreken om haar u, heren, te doen zien? Schud ik mijn hoofd, ontken ik zonder redenen, het is niet genoeg en overtuigt u niet. Het blazoen van mijn koning wens ik onbesmet. Wat raadt gij dat ik doe? Tot welk gericht men ook van mij eisen wil ben ik bereid.

De koning sprak: Vrouwe, dit dunkt mij naar recht gesproken. Geen tong zal zich tegen u meer roeren indien gij u reinigt voor het gericht. Ga met vertrouwen tot het oordeel met het gloeiend ijzer.

Amen, sprak de bisschop, en de koningin boog. Toen scheidde het concilie.

Vele dagen leefde Isolde in de kwellingen van het leed, op de knieën openbaarde zij de Gekruisigde al haar zorgen, in gebeden, in vasten smeekte zij om hulp voor haar angst en nood. Dag na dag hief zij de ogen met diezelfde vraag hoe zij van de waarheid kon getuigen, hoe zij haar waarheid, die niet de waarheid van haar belagers was, rein de hemel kon vertonen. Zij vond wat gewis voor menig verstand een list mocht heten, wat even gewis voor haar ziel het licht der genade was. Zij schreef en zond een brief aan Tristan, hem vragend te komen op de bepaalde dag voor de stad Karleon, waar het gericht zou zijn, en vermomd van nabij haar waar te nemen.

En zo geschiedde, Tristan kwam daar in pelgrimskleed, het aangezicht geverfd, een ellendig man gelijk.

Toen Marke en Isolde in de boot kwamen aangevaren zag en herkende Isolde hem terstond. Zij wees naar hem, zij vroeg of die vrome pelgrim nog zoveel kracht bezat dat hij haar van de

[p. 209]

boot aan de wal kon dragen, want wie het kleed der bedevaart droeg verkoos zij boven de edelste der ridders.

Zij riepen hem toe: Kom nader, gelukkig man, draag de vrouwe aan de wal.

Hij gehoorzaamde de roep, hij droeg zijn vrouwe in zijn arm aan land. Zodra hij daar stond fluisterde Isolde hem toe dat hij zou struikelen en met haar vallen op de grond. Hij deed aldus, hij zonk ter aarde of hij zwichtte onder de last en de koningin viel neder in zijn armen, aan zijn zijde. Een grote schaar van dienstvolk snelde met de stokken aan om de pelgrim te tuchtigen.

Neen neen, laat staan, sprak Isolde, de arme pelgrim verloor zijn kracht, hij is amechtig en verzwakt, het was zijn schuld niet dat hij viel.

Zij traden terug, zij loofden haar barmhartigheid dat zij in stede van te toornen de arme man voor straf behoedde. Veel loffelijke woorden werden van haar gesproken, ook door Marke die het aanzag.

Toen reden zij door de poort binnen de stad Karleon. Daar waren veel baronnen, monniken en ridders, ook bisschoppen en prelaten.

In de dom schonk Isolde al haar goud, al haar zilver, al haar sieraden aan het altaar, biddend dat God haar vergeven en behoeden mocht.

Dan, nadat zij haar voeten had ontbloot, haar gewaad gewisseld voor een hard hemd, een ruwe rok waarvan de mouwen waren uitgetrokken, volgde zij de bisschop in de stoet der priesters. Menig oog aanschouwde haar met tranen van deernis, menig trouw hart verwenste de vuige belagers van zo tedere vrouw, eenvoudig thans als de minstgeborene.

Als de bisschop het ordalie gezegend had werd het heiligdom voorgedragen waarop zij zweren moest. Aldus liet men Isolde haar schuld aan deze zonde voor God en de wereld erkennen of verwerpen, en Isolde die haar eer, haar leven voor Gods goedheid had neergelegd naderde bevend als een onnozel kind. Onder de baronnen waren vele haar welgezind, maar ook sommige die haar onheil zochten, er ontstond redetwist onder hen, welke eed haar zou worden opgedragen.

Heer koning, sprak Isolde, mijn eed moet toch zo gesteld zijn

[p. 210]

dat hij u behaagt, niet naar de wens van allen. Hoor hoe ik zweren wil: dat ik nooit in de armen of aan de zijde van enig man lag behalve van koning Marke, en, gelijk gij allen voor uw ogen gezien hebt, van die arme pelgrim. Alle heiligen staan mij bij. Heb ik niet genoeg gezegd, heer, de eed verbeter ik gaarne naar uw wens.

Vrouwe, sprak de koning, het dunkt mij genoeg aldus. Neem nu het ijzer in uw hand en het zij gelijk gij gezegd hebt, God helpe u.

Amen, sprak de schone Isold.

In Gods naam greep zij het ijzer aan. Zij droeg het en ziet, haar handen waren blank.

God in de hemel die de waarheid kende had de eed gehoord. Barmhartig is hij voor der mensen bedrog, voor der mensen spel en nood.

Isolde leefde in ere in Tintagel en Marke zat blozend in zijn zetel.