Verzameld werk. Deel 2

[p. 151]

Tristan en Isolde

[p. 152]

van riwalin en blancheflour
Aldus is het schoon verhaal,
gelijk de dichters van weleer het hoorden,
van Tristan en Isolde
die der liefde aardse smarten droegen
en vergingen in haar zaligheid.
Edele zondaren werden zij genoemd, edele
zondaren geslacht na geslacht
hebben de mare van hun hartenood en
wondere vreugde aangehoord.
En dit was de aanvang:

[p. 153]

I

In Bretanye aan de zee leefde Riwalin, die zijn land van hertog Morgan in leen bezat, jong van jaren, van geboorte koningen gelijk en van gebied als vorsten machtig. Toen hij nu drie jaren ridder was, viel hij met zijn getrouwen hertog Morgan aan om Lohnois van de lasten te bevrijden. Steden en burchten nam hij snel en zo geducht werd Morgan verslagen, dat hij dra om vrede zond. Zij kusten de zwaarden en zij zwoeren met heilige eden dat binnen een jaar de een de ander niet bestrijden zoude noch letsel doen.

En teruggekeerd op Kanoeel, daar hij jong was en bedreven in de wapenkunst, daar hij hoofse manieren leren wilde en de faam van koning Marke had gehoord, besloot hij naar Kornewal te gaan, zijn burcht in de hoede van Ruwalt latende, de burchtvoogd in wie hij de ware trouw gevonden had. Dra voer hij dan met twaalf genoten over de zee, en als hij voor Kornewal kwam en van scheepslieden hoorde dat koning Marke op Tintagel verbleef, wendde hij daar de Steven heen. Daar viel het anker. Hooggemoed kleedde hij zich in zijn rijkste rok en ging ten hove op Tintagel. Heerlijk en trots verrezen torens en kantelen op de rotsen die in verre tijden de reuzen daar nederwierpen, hoog boven de honderd daken van de stad, de honderd masten in de haven, en hoog achter Tintagel stegen de rotsen tot de groene berg.

En voor Marke de deugdenrijke koning staande, en de menigte der edele heren aanschouwende, dacht Riwalin: bij het Bloed, God zelf heeft mij hier gezonden.

God en mij welkom, sprak Marke tot hem, gebied over al het mijne.

Het was in de meie, in de lustige blozende lentetijd. Vele heren en schone vrouwen waren daar, gereden van verre oorden, van Gales en Karleon en Engeland, om de vreugde te zien, de lach en de zang van het meifeest. De hemel blonk in zijn zuiverst goud van morgen tot avond, de bloesems sproten aan de bomen, de bruidssluiers wevend over de gaarden, de weiden

[p. 154]

werden zacht en sierlijk van bloemen menigerlei, het schoonst van alle de weide waar de jonkvrouwen speelden met bal en groene slingers, want waar de voet van een jonkvrouw had getreden, daar repte zich om te ontluiken madelief en lenteroos en het blauwe bloempje dat de maagd haar eerste minnaar geeft.

Op het kampveld fladderden de ontelbare baanders in de wind, de koene ridders reden er tegen elkander, dat was het vrolijkste van het feest om te zien waar de zon met de rustingen speelde en de rossen, kostbaar getuigd, snuivend en hinnikend draafden dat de aarde dreunde. De sterkste, de behendigste van allen was heer Riwalin, die iedere tegenstander of hij een knaapje ware met zijn machtige speer uit het zadel lichtte, en bij iedere overwinning daverde het veld van de kreten en allen die hem zagen prezen hem de schoonste der ridders. Bloemen vielen over hem als hij reed langs de tenten der vrouwen, daar was gelach en liefelijk gefluister en menig teder oog staarde hem na, hoe wel stond hem zijn rok, hoe waardig hield hij zijn hoofd, hoe zoet was al zijn gebaar.

Daar zat ook koning Markes zuster, de goede Blancheflour. Terzelfder stond dat hij voor haar oog verscheen gewon hij haar, in het hart dat zij hem opende nam hij scepter en kroon, bevend hield zij de sluier om het hoofd om de blos te verbergen.

Als het toernooi ten einde was kwam hij voor haar gereden. Salut, la belle! riep hij.

Merci, sprak zij, ach, rijk God, waarom moet ik dit onrecht dragen? Aan mijn vriend, de beste die ik heb, hebt gij misdaan.

Hij bezon zich of hij onwillens iemand van haar huis had gekrenkt, hij wist niet dat haar hart verslagen was.

Schone, ik wil niet dat gij door mijn schuld treuren zult, richt zelf, wat gij gebiedt, dat doe ik.

Ik zal overdenken, sprak zij, hoe gij mij boeten kunt, terwijl haar hart sprak: ach lieve vriend, God zegene u.

Hij neeg en reed voort. En peinzend wat hij misdaan mocht hebben sloeg hij haar gade, onder de linde of aan de boog van het venster, hij merkte haar zuchten, haar ogen die de hemel smeekten, haar handen op de borst of zij het klagen daar stillen moesten. Toen ontstaken zijn zinnen, zodat zij opstonden en Blancheflour namen en droegen in Riwalins hart, daar gaven zij haar de liefste der kronen, de liefste heerschappij.

Bij der jonkvrouwen spel in de gaarden werd Blancheflour

[p. 155]

niet gezien. Onder de geurende bomen van de avond zweeg de verwonderde nachtegaal om haar klachten te horen: O wee, heer God, hoe en wat is mij geschied! Vele mannen zag ik, maar sedert ik deze zag is er geen vreugde meer. Ik haatte nooit, ik deerde niemand, waar ben ik schuldig aan dat hij mij zulke smart geeft die ik met vriendelijke ogen aanzag? Maar wat verwijt ik de goede man, die gewis een arme vrouw geen kwaad gewenst heeft. Het is de schuld van mijn dom en meesterloos gemoed, dat verlangt en veel te veel verlangt wat het niet verlangen mag.

En Riwalin, droevig en langzaam reed hij ter jacht, met gepeinzen lieflijker dan de wildzang in het loof, en rustig kon de ree hem aanschouwen waar hij van de roepende jagers afgezonderd zuchtend lag op het mos.

Toen nu Markes feest besloten was en de edele gasten waren heengereden, kwam bericht dat een vijand, een koning, in zijn land was gevallen met vele strijders. Zij trokken uit van Tintagel en zij sloegen de vijand in een grote slag, maar met de zegekreten ging de tijding dat heer Riwalin van Lohnois door een speer ten dode was gewond. Zij droegen hem naar Tintagel en daar was jammerlijk klagen in hof en land, zo jong, zo schoon, zo deugdzaam, zo fier en vroom van zin, zo zoete jeugd die zo vroeg verwelken moest! Zijn vriend Marke weende en vele edele vrouwen gingen schreiend door de zaal.

Toen trad Blancheflour binnen, zij hoorde het, zij snelde naar haar kemmenade. Zij sloeg zich op de borst, zij sloeg met zo menige slag het teder lijf om de nood te verwinnen dat de trouwe dienaresse haar redden moest van haarzelf.

Ach zoetelief vrouwe, ach help mij in de nood, laat nu uw trouw mij zien.

Ach zoete meesteresse, spreek toch dat ik u helpen mag.

Die goede man van Bretanye, die is het die mij doodt. Laat mij hem eenmaal zien voor hij sterven gaat, voer mij tot hem, ik zal u immer danken zolang ik leef.

De dienaresse troostte haar en dacht: wat kwaad kan daaraan zijn? Breng ik mijn vrouwe tot die stervende man, die morgen dood is, zo heb ik haar vreugd gegeven en ik zal haar liever dan een ander zijn.

Toen ging zij klagend in de zale en fluisterde de kranke ridder

[p. 156]

toe dat haar vrouwe hem wenste te zien. Zij deed haar de klederen van een bedelvrouw aan, verhulde haar schoonheid in donkere wale en voerde haar aan de hand tot Riwalin. Nu had ook hij de zijnen heengezonden en de dienaresse zeide aan de deur dat zij een vrouw bracht die de heelkruiden kende. Blancheflour was alleen met hem.

Over het leger boog de jonkvrouw zich neder en de ellendigheid van de kranke ziende weende zij en legde haar wang aan de zijne. Het rood verliet haar mond, het licht haar ogen, zwijmend viel zij bij hem. Maar als zij luttel weer haar kracht herwon nam zij hem in haar armen en met haar lippen aan de zijne kuste zij hem honderdduizend stonden in één enkele kleine stonde. Van haar mond ontving hij de sprank des levens, haar kracht ontstak hem tot de minne.

Met de genade Gods genas Riwalin.

De schone Blancheflour echter werd met tweeërlei smart beladen. Groot leed leed zij bij de man en droeg een groter heen, de smart der liefde liet zij daar, maar wat zij heendroeg was de dood. Nochtans, van zonde noch dood wist zij, maar zij deed gelijk het de levende betaamt, gelijk de minnende doet.

Toen kwamen boden tot Riwalin met tijding dat hertog Morgan in zijn land was gevallen, verwoesting en rampspoed brengende, ook smeekten Ruwalt en de vrienden hem haastig te komen. Haastig dan rustte hij zijn schip uit met wapentuig en voorraad, zodat hij weldra gereed was ter vaart.

Blancheflour hoorde het, bleek werd haar wang en het armelijk woord: o wee! klonk groot uit haar mond.

Met wenend harte trad Riwalin in om oorlof te nemen.

God behoede u, schone, wees zalig en gezond.

In onmacht zeeg zij voor hem neder, en hij knielde voor haar, hij kuste haar zo ettelijke malen en koosde haar zo tederlijk tot zij de ogen opsloeg.

Vriend, gij weet niet van mijn smart, er is voor mij geen heil. Ik vrees dat het kind dat mij gegeven wordt zonder moeder zal zijn, maar God sta mij bij dat ik dit overleven mag. Een andere is erger, mijn broeder koning kan de schande niet dulden van Kornewal, en zo moet ik dan onwaardig zijn met het kleine kind dat de hoede van zijn vader derven zal.

Schone vrouwe, sprak hij, treur om mijnentwille niet. Leed

[p. 157]

en lief, goed en kwaad, al dat u geschiedt, daar scheide ik nimmer van. Kies zelve nu of ik blijven zal, of dat gij met mij naar mijn land zult varen.

Met u vaar ik mede en te nacht zal ik komen op uw schip.

Toen nam Riwalin oorlof van koning Marke en alle heren van het hof. Luide klaagden zij dat zo deugdzaam ridder hen verlaten moest, menige zegen werd hem nageroepen, dat God zijn eer en zijn leven behoeden mocht. Bij het vallen van de nacht vond hij zijn schip zeilree en Blancheflour stond daar met welkom voor de vaart, dan stiet het schip van wal en voer heen over de zee.

In de haven van Kanoeel had Ruwalt de ridders te zaam geroepen, vrolijk klonk het juichen toen zij hun heer aanschouwden. Riwalin vertoonde hun Blancheflour en nam haar die eigen dag tot gemalinne, een priester zegende hen en de bruidsliederen jubelden tot de avond.

Dan, nadat Riwalin alle strijdbaren des lands vergaderd had, voerde hij hen aan tot de kamp met hertog Morgan. De vijand had ontelbare scharen te wapen geroepen uit alle delen van zijn gebied, een overmacht van geweld, en groot werd de strijd, menig ridder, menig knecht liet daar het leven. Riwalin de held reed ten leste alleen te midden van vijanden, klievend met zijn zwaard iedere overmoedige die naderen dorst. Doch over zijn lot was beschikt, een pijl trof hem tussen de voegen der rusting, en zo viel hij ter aarde en met hem een vrouwenhart daarginder op Kanoeel.

Stil was de droefheid in de zaal als Ruwalt kwam met het zwart bericht dat sprak van het einde haars levens. Zij weende niet, zij klaagde niet, zij wachtte slechts. In erbarmelijke kwalen lag zij tot de vierde dag, toen werd haar het kind geboren, en ziet, zij genas en liet haar leven.