Verzameld werk. Deel 2

(1976)–Arthur van Schendel– rechtenstatus



[pagina 129]
Vierde bedrijf Fiesole, zaal in Mira's huis. Avond
I. Cintia, Montalto, Valdarno cintia Heer Valdarno zal aanstonds komen. montalto Is hij alleen? cintia Heer Rossi is bij hem. Gij hoeft niet zacht te spreken, madonna is weer beter. montalto Is zij ziek geweest? cintia Ja, heer, meer dan twee maanden lag zij in bed. De arts uit Padua, die haar redde, zegt dat zij in dit land niet leven kan. montalto Het is de oude vraag, waarom de een meer dan een ander krijgt. cintia Het is te veel. montalto De hemel telt de tranen niet. Dus gaat zij heen? cintia Het zal wel moeten. Hier komt heer Valdarno. Valdarno komt valdarno Mijn vriend, 't is lang geleden dat je mij bezocht. Ik roep je straks, Cintia. Cintia gaat montalto Ik hoor dat je dochter genezen is. valdarno Mijn dochter, natuurlijk, alleen van mijn dochter spreekt men. montalto Wat zeg je? valdarno Vergeef mij, mijn stem wordt oud, mijn oren, mijn ogen worden zwak. Wat zal ik je zeggen van mijn dochter? montalto Er was nooit vriendschap tussen ons, Valdarno. Maar ik begrijp meer nu ik zelf een dochter heb en zorgen, die groter zijn dan al de bitterheid van onze jonge jaren. De kwade gedachten vallen de ene na de andere af. valdarno Dan zijn je zorgen niet groot genoeg. montalto Dat vrees ik, en daarom kom ik hier. Versta mij
[pagina 130]
wel. Wij hebben niet de macht, maar je weet wat wij nog kunnen. Het is mogelijk dat wij ons niet verzetten tegen het nieuw gezantschap naar Borgia. valdarno Wie zouden er gaan? montalto Het zouden moeten zijn die deze eer verdienen en voor Rome hebben wij mannen nodig, scherpzinnig en betrouwbaar. valdarno Rossi? montalto Rossi, wellicht. En ook de naam Valdarno klinkt goed Toscaans, hij zou de overweging waard zijn. valdarno Hoe is de koop? Spreek vlug, op mijn jaren geeft men veel om zijn plaats terug te krijgen. montalto Ik verlang mijn neef Bongardo weer bij mij thuis te zien. valdarno Hoe kan ik die prijs betalen? Vraag het Rossi of een der anderen. montalto Zou hij niet gaarne met madonna Mira naar Rome gaan? valdarno Zeker, gaarne, als zij het wilde. montalto Kan zij niet inzien dat het verstandig is? De gebeurtenissen hebben geleerd dat er óf voor haar óf voor Bongardo geen plaats is in Firenze. valdarno Ja, konden wij haar genezen van die verblindheid, veel verdriet zou niet geleden zijn. Zij kan niet blijven, tenzij een huwelijk borg is voor haar eer, en 't is mogelijk dat zij dit verkiest. Een vrijbrief voor Bongardo, zeg je, betekent - montalto Rome voor Rossi en voor jezelf. valdarno Zou het laatste van mijn leven zo goed zijn? En jij komt mij dit brengen? Is dit louter vriendschap? montalto Ik krijg mijn dochter weer, jij krijgt meer dan dat, en als wij elkaar dit gunnen ontwaakt de vriendschap. valdarno Ik vergat het, je hebt ook een dochter. En Bongardo staat haar nader dan een neef. Wel, ik gun het je, ik hoop dat het deel dat ik gehad heb je bespaard mag blijven. En Rossi ook zal het je gunnen, als Mira hem wil geven wat hij vraagt. Zij is het die over ons beschikt. Wij verschilden altijd veel, Montalto, van onze vroegste jaren af; zie nu hoe wij hierin gelijken, dat wij beiden oud zijn en dat de korte tijd die ons nog rest van onze kinderen afhangt, - van één kind dat al zoveel droefheid gaf.
[pagina 131]
montalto Laat hier de keer zijn van haar leven. valdarno Ik heb het lang gesmeekt, ik smeek het nu. Kom, Rossi is in mijn kamer, laten wij dit met hem bespreken. Cintia! Cintia komt valdarno Vraag madonna mij hier te wachten, ik moet haar zien voor zij gaat slapen. cintia Ja, heer. valdarno Je arm. Montalto en Valdarno gaan
II. Cintia, Dino, Ciprian Dino en Ciprian komen cintia Ciprian terug, dat is een goede boodschap. Het nieuws, gauw, ik ga het haar zeggen. dino Bedaar kind, laat hem met rust, hij heeft heel de dag gereisd. Zou het nieuws zo vrolijk zijn? Hij is ver weg geweest, dat is al en het maakt de dagen hier niet lichter. ciprian Hoe is madonna? dino Je zult haar zien. ciprian Wat is er dan? Is het toch gebeurd? Toen ik ging zei zij dat Rossi het ergste voorkomen zou. dino Toen je ging - hij deed zijn best, denk ik, maar de dag daarna stond zij op de Piazza, je kent het spel. ciprian Kwam Rossi niet te hulp? dino Niemand stoorde het. ciprian Kon je het aanzien? dino Daar kwam ik voor. Maar nog eer het begon nam de wacht mij mee naar de Signoria, waar de zaal te donker was, alleen het gejuich kon ik er horen. Als je alles weten wilt, veertig slagen kreeg zij en het brandmerk op het voorhoofd. ciprian Zo doen de wilden met hun ontuig, zo doen de heren in Firenze met een vrouw die naar haar stad terugkeert. Hoe kon zij blijven toen 't gebeurd was? dino De oude heer eiste haar terug en Rossi gaf zijn woord voor haar. Een grote gunst gaf toen de balie: drie maanden mocht zij blijven, maar aan het eind daarvan moet zij weer weg. Tenzij zij verstandig wordt en Rossi trouwt. Had die vervloekte Bongardo niet bestaan, het zou niet gebeurd zijn.
[pagina 132]
ciprian Drie maanden? Die tijd is om. dino Nog een paar dagen, dan is het beslist. Maar zij is te zwak om nu te reizen. cintia Het hoofd is nog niet genezen. Zij klaagt niet, zij spreekt niet van pijn, maar zij ligt heel de nacht met open ogen. De koortsen zijn voorbij, maar ik zie het aan haar gezicht, er is iets dat haar verteert. En zij weet het, al spreekt zij geen woord ervan. dino Alleen Bongardo is in haar gedachten, drie, vier keer daags vraagt zij: is er bericht van Ciprian? cintia De arts zegt, zij moet naar een ander land. En zij weet dat zij hier niet blijven kan, vanmiddag nog, toen ik kwam om haar te kleden, zag zij naar buiten en zei: er komt een stilte over het huis die ik niet verdraag, ik blijf hier niet. De stilte, Ciprian, o ik verlang naar het einde van deze tijd, de stilte hier is niet te dragen. dino Ik, die mij schamen moest over mijn stem, ik zing soms om te horen dat hier mensen wonen. ciprian Is er kans dat zij aanneemt wat Rossi wil? dino Nu die ander niet komen kan zal zij verstandig zijn. ciprian Wat zegt zij? cintia Niets, zij zegt niets. Maar ik geloof niet dat het kan. Ach ik durf niet te zeggen wat ik denk. ciprian Stil, lief kind. Zeg haar dat ik er ben, zij zal mij dadelijk willen horen. cintia Ja, ik ga. Is het goed nieuws? ciprian Alleen dat het Bongardo goed gaat en dat nieuws is goed voor haar. Ga nu. cintia Ja. Wacht hier. Cintia gaat ciprian Wat denk je? dino Je bent wijs genoeg om het te raden. Herinner je je waarom zij hier terugkwam? ciprian Ik dacht toen dat ik wist waarvoor wij vrezen moesten. Wel? Ja, van die tijd af moet er veel geleden zijn, en zij had toen al genoeg gehad. dino Dat is het wat ik denk, en niet ik alleen misschien; dat is het wat het huis zo stil maakt. ciprian Je kent de kracht niet waarvan zij leeft zolang Bongardo ergens op de wereld is.
[pagina 133]
dino Maar toch vrezen wij allen hetzelfde. Ach, maar als het moet gaan wij verder, ieder op zijn weg. ciprian Hoe lang zijn wij hier geweest? dino Zes jaren ik, jij kwam een jaar tevoren. Als ik hier vandaan moet ga ik in het leger, 't is eender waar. Zij is de enige aan wie ik ooit gehecht was. ciprian Roep geen droefheid op met droevige gedachten. Als je iets goeds voor haar wilt doen, help mij dan. Wij moeten haar bij Bongardo brengen, er is geen andere weg voor haar. dino Ik denk dat Rossi een verstandiger keus zou zijn. ciprian Een vrouw die naar haar hart wil kiest met zuiverder verstand dan wij. Mira en Cintia komen
III. Mira, Cintia, Dino, Ciprian mira Geef mij die luit, ik heb lang niet gespeeld. Ben je eindelijk terug, Ciprian? en niet veranderd? Hoe lang, hoe lang is het geleden dat je ging? Je bent wel alle landen door geweest, je hebt veel moois gezien, en ik denk, je vergat dat ik hier wachtte. Speel jij, Cintia, ik kan 't niet meer. ciprian Lieve madonna, laat mij eindelijk uw hand weer kussen. mira Is je stem veranderd? Ik hoor er iets dat mij doet denken aan het zoete van de zomer, zo zacht als het tortelen van een duif. Dat ik dit vroeger nooit gehoord heb. Maar een mens verandert soms, en als hij ouder wordt komt er een zachtheid in zijn hart die in zijn stem te horen is. Spreek nog eens, Ciprian. ciprian Een zacht oor is het dat de zachtheid hoort. Want ik ben niet veranderd en ik ben maar weinig ouder dan toen ik ging. Wat u aan de zomer denken doet is de zachtheid van uw gedachten. mira Dan ben ik zelf ouder geworden, want deze zoetheid hoorde ik nooit. ciprian Wij leven soms in één dag meer dan in vele jaren, en het is maar een woord te zeggen dat het leven ouder maakt. Oud worden wij wanneer het leven ons ontgaat, maar wie meer ziet, meer hoort en meer bemint, die is niet oud; hij heeft het schoonste van de jeugd die van het leven de zoetheid hoort.
[pagina 134]
mira Het leven ontgaat wie veel bemint. ciprian Zoals de zomer gaat wanneer de aarde hem heeft liefgehad, zoals de tuinen geuren na een warme dag. Maar de warmte keert terug voor de nieuwe bloei, maar de aarde wacht en de zomer keert altijd weer. mira Moet zij dan altijd wachten, ieder jaar? ciprian Zoals er altijd jeugd is die zucht naar wat komen moet en altijd rijpheid die zucht uit overvloed. mira O Ciprian, altijd, altijd weer, dat is een heerlijke gedachte. Maar is ook overvloed die altijd duurt niet heerlijk? ciprian Die heb ik nooit gezien, in de wereld niet en in mijn dromen niet. mira Heb je nooit gedroomd van iets dat eeuwig is? heb je nooit gezucht om iets dat niet kan zijn? Dan was je nooit gelukkig. ciprian Zo is het, madonna, dat was ik nooit. En toch heb ik veel gezucht. mira Het geluk is in het zuchten. ciprian Om iets dat niet kan zijn? mira Iets dat eenmaal zijn moet als er geen zucht meer is. ciprian O schone vrouw, gij zult het geluk zien, die het allerlaatste zoekt, zoals de hemel leert. mira Noem je mij schoon? Waarom? ciprian Omdat gij hoog zijt boven mijn kleine vrezen. mira Zie je de doek niet om mijn hoofd? Waarom verberg ik dit? ciprian Om ons te verbergen hoe klein wij zijn. mira Ik was schoon, maar hierbinnen was ik lelijk en dat is op mijn hoofd getekend, dat ik het nooit vergeten zal. ciprian Vergeet het, vergeet dat wij niet schoon zijn zoals gij. mira Het is goed te horen dat je mij schoon noemt, ik weet nu vanwaar die stem komt. ciprian Zal ik het herhalen? mira Ik weet het. Alleen ken ik de naam niet van de plaats waar hij gesproken heeft. ciprian Bologna. mira Hoe waren de woorden? ciprian Ik had hem gevolgd en niet gevonden, van stad tot stad. In Bologna eindelijk kwam zijn dienaar en waarschuwde mij hem niet te zoeken. Ik meld mij rustig, ik wachtte.
[pagina 135]
mira Voor mij. ciprian En op een avond kwam hij en nam mij mee naar buiten. Eerst sprak hij niet, maar ik voelde dat zijn stilte een andere was dan ik gevreesd had. mira Wat had je gevreesd? ciprian De stilte waarin de toorn broeit, de toorn die u in de pijnen wierp. mira Dat is voorbij, wij zijn die tijd voorbij. ciprian Ja, dit was een groter stilte. En eindelijk sprak hij, maar niet veel. mira Moet het hier zijn of daarginds? ciprian Madonna, hij sprak als een hopeloos mens. mira Je hebt het niet verstaan. Hoe waren de woorden? ciprian Zeg haar dat ik 't zie komen, zei hij, mijn hart moet bij haar zijn, maar ik wil het niet. Zeg haar dat ik buiten mijn stad niet leven kan, laat zij niet blijven. mira De woorden zijn hard, hard als de wereld, maar de stem die sprak, die is de waarheid. ciprian De stem was zacht. mira Zoals de zomer die voorbij is. Maar de zomer komt weer. ciprian Waar het zoete leven is keert de warmte weer. Ik zie dat hij komen zal. mira Wees stil, Cintia. Wie weet een plaats waar wij kunnen leven, wie weet de mooiste plaats? cintia De zeekust, de zeekust van Venetië, daar zul je slapen in gezonde lucht. dino Fiesole, zeg ik, hier is uw land, madonna. mira Zo zou ook mijn vader spreken. En Ciprian? ciprian Iedere plaats is goed waar ik u volgen mag. mira Mijn wijze vriend. Hoeveel dagen zijn er nog? dino Drie. mira Laat dit de laatste zijn. Die zucht, Ciprian, ging naar wat eenmaal zijn moet. Komt dan, maakt alles voor de reis gereed. dino Waarheen? mira De zeekust, waar het zacht is, waar je mij brengen wilt. Valdarno komt

[pagina 136]
IV. Mira, Valdarno, Cintia valdarno Nog niet in bed, kind? Goed, ik heb nog iets te zeggen. O, Ciprian, ge zijt lang weg geweest. ciprian Uw dochter, heer, zond mij op reis. valdarno Wij zullen er later over spreken. Laat ons alleen. mira Ga,en Dino ook, doe wat ik gezegd heb. Maar Cintia, blijf. Ik heb dit nodig, maak de gordel vast en leg die zoom wat hoger. Ciprian en Dino gaan mira Wat heb je mij te zeggen? Over drie dagen moet ik gaan. Ik kan ook blijven, als ik bij Rossi blijf. Is het dat? valdarno Ik zie dat je erover hebt gedacht. Maar ik heb nog iets dat je niet weet. Mira, denk eens hoe mijn leven is geweest, hoe het zo werd, en als er nog iets van liefde in je over is, zoek dan of je de verwoesting van dit leven goed kunt maken. Ik krijg mijn naam terug, eer en een hoge plaats, als je zijn vrouw wordt; ook Rossi krijgt onderscheiding en samen gaan wij naar Rome, aan het pauselijk hof. mira Kun je niet zonder mij gaan? valdarno Rossi en onze vrienden hebben het in hun macht of de gewezen kanselier terug kan keren. En keert hij terug dan hebben de anderen het in hun macht ons bij te staan. mira Bedenk je niet dat ik hier wil zijn als hij terugkeert? valdarno Wat baat het of wij eraan denken? Je weet, hij kan voor jou niet zijn. mira Het staat niet in de wet. valdarno Maar hij keert niet terug, tenzy Rossi het verlangt. mira En ik kan gaan waar hij mij wacht. valdarno Het is niet gebleken dat hij je gaarne ziet. mira Als het mij zelf zou blijken zou ik gaan waar niemand mij meer vindt. valdarno Denk ook aan anderen, dochter, aan zijn verwanten, aan Rossi en aan mij. mira Verlangen zijn verwanten hem terug? valdarno Montalto bood ons zijn vriendschap. Het schijnt dat hij zorgen heeft over zijn dochter, en dat het hem veel waard is Bongardo terug te zien. mira Wat zei hij van haar? valdarno Veel sprak hij niet van haar. Ik zag dat hij zijn leed
[pagina 137]
verborg, maar uit een enkel woord, een zucht, een oogopslag begreep ik dat dit hem dreef bij ons te komen. Zijn dochter, je weet het, is aan Bongardo naar de wet verloofd, en als zijzelf haar hart gaf begrijp ik dat zij kwijnt om hem. Zij is jong. mira Zei Montalto dat zij ziek was? valdarno Neen, niet ziek, maar zij kwijnt, dat weet ik. mira Je hebt ook een dochter. valdarno Die ziek geweest is, ja, en die mij veel zorgen heeft gegeven. mira Wat je mij te zeggen hebt is eenvoudig, maar wij spreken zo dat wij het niet begrijpen. valdarno Laat ik het je eenvoudig tonen. Je kent de plaats die je in Firenze hebt: je wordt hier niet geduld dan eerbaar, de vrouw van een eerbaar man. Hier is een eerbaar man, nu, neem wat hij je biedt, en er is een eind aan alle zorg. mira Dat is eenvoudig. valdarno Je bent dan waarlijk een dochter van een Valdarno, je bent een vrouw die men eerbiedigt en het geluk waar je recht op hebt komt in je huis; Rossi, die een goed man is, die gedaan heeft wat hij kon, krijgt dan zijn loon; ik, die zonder mijn schuld moest lijden, zie nog lichte dagen. En anderen ook brengt het niets dan goed, Montalto en de zijnen en hem wie je het zeker gunt. mira Ik heb het al vaak gehoord. valdarno Mira, moet ik op mijn knieën vallen? Rossi komt
V. Mira, Valdarno, Rossi mira Spaar het mij. Het is genoeg. Laat ik je tonen hoe eenvoudig het is. Mazzeo, hoor. rossi 't Is laat, na een nacht van rust kun je beter oordelen. Wij kunnen wachten. mira Maar ik niet, het is genoeg. Hoor. In een stad van marskramers kent men van ieder ding de waarde, denk ik. Wat is de waarde van een hoge plaats? Wat van een onderscheiding? Wat van een huwelijk? Wat is de waarde van een vrijbrief van een banneling? Veel, veel, je kunt het moeilijk tellen. En ik? Wanneer een kind voor het eerst bij zijn moeder ligt
[pagina 138]
geeft niemand er een kwatrijntje voor; later, als zij mooi is, kan men berekenen hoeveel zij als bruid zal halen. Maar mij heeft niemand ooit iets meer gerekend dan het voedsel van een dag. Hoe komt het dat nu een groot heer mijn vader en Rossi een hoge plaats biedt, dat Rossi de kostelijke vrijbrief geven wil, dat Montalto de bruidsschat gereedhoudt voor zijn dochter,-alles, alles wanneer één als ik maar wil? Hoe komt het? Is het zoveel waard wat ik te geven heb? valdarno Het is geen handel. rossi Een mens geeft niets zonder iets te nemen, hij wordt gedwongen te ruilen voor hetgeen hij nodig heeft. mira Schaam je, schaam je dan zo'n hoge prijs te bieden voor iets dat geen waarde heeft. Want wat nu van mij gevraagd wordt heeft geen waarde, 't is niet te koop. Je vergt te veel. rossi Wat ik verlangde was een gift. mira En nu het dat niet zijn kan wil je ruilen. Ik heb veel geruild, maar mijn leven behoort niet mij. rossi Ik wilde je mijn gelijke maken. mira Ik wilde niet. Toen bood je een prijs en het was slavernij waarin ik leefde. rossi Je onbillijkheid is voor anderen bestemd. mira Anderen kwamen om wat ik openlijk te koop hield. Schaam je dat ik ooit daartoe gedwongen was. rossi Ik? Wat schuld heb ik daaraan? mira Wat heb ik je gegeven? rossi Vrijwillig. mira Hoe vrijwillig, je zou het geweten hebben als ik niet al die jaren gezwegen had, als ik je gezegd had hoe ik je verachtte. rossi Dan moet ik nog je eerbied winnen. mira Als het niet te laat is. Begrijp je nu hoe eenvoudig het is? Wat heb je van mij gemaakt? valdarno Bij al het leed dat ik droeg nog dit verwijt. mira Wie heeft mij heel mijn leven vervolgd met handel? Hoeveel bieders heb je aangebracht voor een eerzaam huwelijk? valdarno En had je eenmaal aangenomen dan was je niet- mira Wat? Voorzichtig, ik verdraag niet veel meer. Ik begin te haten. Had ik niet een moeder? heb je niet gezien dat zij een kind kreeg? Is een kind van een vrouw niet een mens? Toen
[pagina 139]
ik na al die afschuwelijkheid, na al dat vuil van valse woorden, valse dukaten, en valse verachting-, ja vals, want je bent allen even verachtelijk als ik-, toen ik na al die ellende eindelijk, eindelijk vrij en zuiver werd, heb je toen gezegd: kind, mijn kind, nu het hierbinnen schoon is zal ik je beschermen, dat je dit behouden mag, want dit is je leven. Je hebt mij laten gaan omdat ik niet langer dienen kon, je hebt je geschaamd omdat ik hiervoor gemarteld werd, je hebt, toen ik op het bed lag waar dit lichaam bijna verging, aan niets gedacht dan waaraan de slavenkopers denken. Moeder, o Moeder Gods, moet ik zo wreed zijn? Is het niet genoeg wat ik gehad heb? moet ik met mijn pijn een oud mens slaan! O! rossi Kom, Cintia, breng haar naar bed. valdarno Je hebt het gehoord, een oud mens slaan zegt zij. rossi Kom, heer. Het verdriet dat anderen haar deden, wreekt zich op u. Laat ons gaan, dat haar verdriet niet groter wordt. Rossi en Valdarno gaan cintia Nu komt de vrijheid, liefste. Stil, wees stil. De zeekust en gezonde lucht. Wees rustig. Kom, en zie toe wat ik pakken moet. mira Laat mij even, straks zal ik opstaan. Het is nu stil. Zijn de deuren open? cintia Ja, het is een warme avond voor deze tijd, een stille avond. mira De laatste zomerwarmte gaat. Zal het goed zijn aan de zee? cintia Je zult er blozen van het zuiver licht. mira Zal het mij vergeven worden? cintia De heiligen zien in het hart. mira Zal hij het mij vergeven? cintia Hij hoort je nu. Serafina komt
VI. Mira, Serafina, Cintia serafina Is Mira hier? Zo laat, denk je, en heel de weg in donker? Ik kon het makkelijk vinden, want ik zag Borso deze weg gaan en ik volgde hem. Mijn vader mag het niet weten, hij zou denken dat ik verdriet had. Maar waarom zit
[pagina 140]
je zo stil? en zegt niets? en verbergt je gezicht? Ik ben Serafina. cintia Zij is moe, de tranen komen van vermoeienis. serafina Ja, dat begrijp ik wel, ik ben zelf zo moe dat ik niet slapen kan. Maar wij kunnen niet stilzitten. Mira, hoor je mij? mira Wat kan ik doen? serafina Het is zo lang, zo lang geleden dat je het gezegd hebt, ik herinner mij niet goed meer wat. Maar ik herinner mij nog wat ik moest doen en hoe kan ik het als hij niet komt. Je moet hem zeggen dat ik wacht. mira Hij is niet hier. serafina Dat weet ik. Hij is ver weg. Hij schreit om zijn stad, want hij is hier geboren, in het huis waar hij woont. Hij moet gauw komen, zie, hoe mooie dagen er nu geweest zijn. cintia Wilt ge niet zitten, madonna? serafina Ken je hem? mira Kom hier bij mij. Hij is verbannen. serafina Maar 't was voor vijf jaar, niet langer. En als hij terugkeerde zou ik voor hem zorgen, was 't zo niet? Je hebt het mij zelf gezegd. mira Ik heb het je gesmeekt. Maar als hij niet wil? serafina O, dan kan het niet. Als hij wil dat jij het doet zal het beter zijn. mira Neen, neen, ik ben niet eerlijk, ik zeg zoals het niet is. Hij heeft duidelijk gesproken, zijn wil is om bij jou te zijn, niet bij mij. serafina Waarom komt hij dan niet? mira Omdat ik hem weerhouden heb, ik houd hem gevangen; omdat er een tijd komt dat hij moet. serafina Ik begrijp je niet. Ben je wreed? mira Ik ben zoals ik moet. serafina Moet? Kun je niet willen wat hij wil? mira Ik heb het gedaan. serafina Kun je 't niet altijd doen? mira Zo spreekt hij. Het is nu stil, ik zal het zeggen. Toen ik op de wereld kwam werd hier het vuur gelegd, niet een licht dat straalt, maar het vuur dat brandt, dat neemt wat het nodig heeft om te branden. Ik, ik ben slecht. Ik ben hier niet om
[pagina 141]
goed te doen, ik ben hier niet om kinderen te brengen. Ik vernietig om zelf te leven. Ik ben de begeerte. serafina Mira, je hebt pijn gehad, ik hoor het. mira Haat mij. serafina Arm hart, in die zachte borst. mira Maar, zeg mij, ik hoef toch niet klein te zijn? serafina Je wilt het niet, je wilt het niet. mira Mijn wil kan goed zijn, altijd zeg je, altijd? serafina Hij heeft het gezegd. cintia Doe haar geen pijn, zij kan niet meer. mira Is het klein altijd te doen wat anderen willen? is het klein te leven zonder hoop, zonder bidden? serafina Als wij 't niet doen, hoe kan hij leven? cintia O, laat dit de laatste avond zijn, kom mee en rust. mira Hij? Hij weet wat ik doe. En ik kan bidden eenmaal zo groot te worden. Ik heb je eens gesmeekt meer dan zijn vrouw te zijn. En je bent het, ik zie het nu. Hij komt terug, als hij het waarlijk wil. serafina Zul je hem dadelijk schrijven? Iedere dag daarginds is vreselijk. mira Nu nog. Wacht. Wie speelt zo laat nog in de tuin? Cintia, vraag Rossi hier te komen. cintia Wat wil je? mira Laat mij. Ga. cintia Ik smeek je, denk nog even. Morgen gaan wij. mira Ik heb veel goed te maken. Roep hem. Cintia gaat mira Schrei niet, kind. serafina Ik kán 't niet helpen, het is van blijdschap. Maar schrei je ook? mira Van blijdschap, dat ik je zo in mijn armen heb. Ga in de zaal hiernaast, wacht, ik zal je aanstonds zeggen wanneer hij komt. Serafina gaat
VII. Mira, Rossi Rossi komt (Zang in de tuin) mira Je kunt vergeven wat ik gedaan heb. Je hebt alles gezien,
[pagina 142]
je weet dat ik verdriet gehad heb. Ik ben verward geweest. Ik had zoveel te denken al die nachten dat ik niets meer begreep. rossi Je was eerlijk, je zei wat ik lang had moeten weten. mira Ja, ik was eerlijk toen ik zei waar mijn hart is. Maar dat kan niet zijn. Ik ben dwaas geweest te willen wat ik verlangde, terwijl ik zag dat het niet kon. rossi Als het gekund had zou ik je niet verhinderd hebben. mira Een vrouw die dit zo voelt is dwaas. Maar het ergste is voorbij. Ik heb hem in de weg gestaan, ik zie het nu, ik heb mijn vader ongeluk gebracht, ik heb jou niet gedaan wat je mij gedaan hebt. Ik wil van mijn leven redden wat ik nog kan. Laat Bongardo terugkeren. rossi Er zal morgen een bode gaan. mira Zal ik mijn vader zeggen dat hij zijn plaats terugkrijgt? Zang in de tuin Wie de bloemen van de lente Niet voor zijn lief vergaart, Wie de zangen van de jonkheid Niet voor de hemel zingt, Wie van ongekende vreugde Niet eenmaal roept, Die zal gaan met lege handen, Geen zomer bloeit voor hem, Die zal zuchten in de grijsheid, Geen jubel hoort zijn ziel, Die zal wachten of te morgen Geen stem hem roept. Laat de liefde van mijn liefste Ten hemel gaan, Zal de liefste van mijn liefde Mijn hart verstaan. rossi Je vader gaat naar Rome, Montalto houdt zijn woord. mira Dank je, ik zie dat je vergeven hebt. rossi 't Is meer dan vergiffenis. Begrijp mij. mira Ja, ik weet het. Een tijd van rust zal mij genezen.
[pagina 143]
rossi Je jeugd komt dit leed te boven, het leven is rijk voor een die dit geleden heeft. mira Mijn hart zal vergeten en anders worden. Het zal je kennen, het zal opengaan voor wie het zo beschermde. rossi Ik zal hopen dat ik dan komen kan, ik zal zwijgen en uitzien naar die tijd. Waar wil je gaan om te rusten? mira Waar jij wilt wonen, of waar je mij zendt. rossi Heb je een plaats bedacht waar je het liefst wilt zijn? mira De stilte van de zeekust zal gezond zijn. Maar daar is het eenzaam, ik vrees mijn gedachten in de eenzaamheid. Laat mij bij jou zijn. rossi Je hebt mij geleerd te verstaan. Als eerst het hart genezen is en het opent zich voor mij, dan zal ik vragen of ik het nemen mag. mira Mazzeo, ik zeg dat ik vrees in de eenzaamheid, ik wil redden wat ik kan en ik vraag je mij te helpen. rossi Ik help je zo. Dit is geen ogenblik om te zeggen wat je zegt. Dit is geen ogenblik voor mij. mira Ik vrees het volgend ogenblik. rossi En zolang je vreest kan ik niet zeker zijn. mira Maar als je helpt ben ik veilig. Mazzeo, ik ben vernederd, ik vraag nu voor mij zelf. rossi Je hebt mij geleerd de waarheid van het hart te zoeken. Vraag mij niet te doen wat je daarstraks nog hebt verafschuwd. mira Je wilt eerst tonen dat je goed bent, maar ik geloof je. rossi Ik wil dat je eerst zo sterk zult zijn dat je niet meer vreest, ik wil dat je je niet vergissen zult. Laat mij nu recht doen, ik die je gekweld heb. Ga naar een stille plaats hier vandaan. Ciprian zal mij schrijven, en wanneer de blos weer terugkeert op je gezicht zal ik vragen of ik komen mag. mira Wil je mij niet beschermen? rossi De bescherming die je nu nodig hebt kan ik niet geven. mira Nu niet, 't is waar. Maar wie zal mij dan helpen? rossi De jeugd, de kracht die in je is. mira 't Is moeilijk de weg te vinden. Zal het nog veel zijn wat mij wacht? rossi Ik wil je nu niet horen, want als ik mij nu vergis kan ik mijzelf niet meer vergeven. Ga slapen. Bongardo keert terug, je vader krijgt waar hij zolang op hoopte.
[pagina 144]
mira En jij, Mazzeo? rossi Ik leef om dit merk uit je hart te wissen. mira Ik zal aan je denken als aan die zang daareven. rossi Je hand. Rust wel. Rossi gaat mira Wat is daar? Cintia! Wie is daar? Antwoord. Dino en Ciprian komen, Borso dragende
VIII. Mira, Borso, Ciprian, Dino dino Borso. ciprian Hier, leg hem zacht. mira Borso. Wat is er? dino In de rug, verraderlijk gestoken. ciprian Wij kwamen buiten om die zang te horen, wij vonden hem achter de laurieren, hij riep ons door zijn zuchten. dino Ruffini had verwanten die Ruffini heten. Maar de steek is goed, vriend, de pijn gaat gauw voorbij. En bloed wil bloed. borso Mira. mira Hier ben ik, hier bij je. borso Ik zie je nog. Ik ben vaak in de tuin geweest voor niets. mira En ik kon 't niet weten. dino Ik heb hem eens gezien, maar hij liep heen. borso Ik dorst niet na die dag. Raak mij niet aan, het brengt geen goed. mira Lig stil, spreek niet. borso Ja, zolang ik kan. Zeg Serafina- mira Zal ik haar roepen? borso Zeg dat zij vergeet. Mijn vader ook, dat hij vergeet. mira Hem, wat zal ik hem zeggen? borso Een kort leven hebben wij. Zeg dat ik 't hem lang toewens. Van het geluk kan ik niets zeggen, daarover is beschikt. Want ik heb 't ook. mira Kort, te kort voor al het verlangen. Maar alles wat hier verborgen is zal eenmaal groeien. Het hart is groot. borso Ik heb het gezien in je ogen. Ik hoor het in je adem. De tijd is klein, maar ik kom eenmaal waar ik naar smacht. Het kan niet vergeefs zijn. mira De hemel is voor allen die dit dragen. borso Hoe lang nog?
[pagina 145]
mira Niet langer dan een droom. borso Ik wacht. mira Stil. Ik zal het niet vergeten. borso Je naam is zoet. Ik zou willen zingen. dino De pijn is voorbij. ciprian Zijn hoofd heeft uw arm niet nodig. Kom, madonna. mira Zal de hemel wreed zijn? zal de hemel mij Pandorra noemen? ciprian De hemel is door mensen niet gemaakt. mira Zo zacht als een kind was hij. ciprian Hij zal uw zuiverste getuige zijn. mira O, Ciprian, het lot wist dat ik vluchten wilde, het heeft zich gehaast om hem te treffen. ciprian Kom mee. Roep Cintia, madonna wil naar bed. mira Neen, laat mij alleen. dino Help mij hem naar de andere zaal te brengen. mira Nog niet. Ik wil voor hem bidden. Ik zal je roepen. ciprian Kom. Zij is sterk. mira Ja, sterk, wat er ook komen mag. Het is niets dan het ogenblik, dat komt en gaat. Het wordt nu licht in mij. Ciprian en Dino gaan
IX. Mira, Perino Perino komt perino Bid ook voor mij. mira Ik heb gebeden dat ik eenmaal terug mag geven wat ik nam. perino Er was geen beter tijd voor hem. Ik had het zelf gedaan om hem de wreedste pijn te sparen, ik zou zijn vijand niet geweest zijn. mira Hij zong voor hij ging. perino Het leven had hem lief, dat was zijn vreugde; er was geen kwaad dat zijn hand moest doen en daarom zong hij. mira Ik heb gebeden dat hij de laatste zijn mag. perino Heb je ook voor mij gebeden? mira Je komt te vroeg. Morgen zou de wereld voor je open zijn. perino Zo ver zijn wij weg geweest dat wij elkaar niet meer verstonden. Weet je nog waarom ik je wegzond, weet je nog waarom ik gaan moest?
[pagina 146]
mira Hoe zou ik begrijpen waarom de ene dag de andere volgt? Ik heb het nooit geweten. perino Ik kom doen waar ik toe gebracht ben. mira Laat mij dichter bij je zijn, zeg alles. Heb je zo geleden? en heb ik 't gedaan? perino Ik ben de laatste die door jou niet leven kan. mira Zijn wij zo ver weg geweest? Als ik zit, als ik slaap, als ik denk, als ik droom is iedere adem van mijn borst voor jou en iedere warmte die ik voel. Ik ben zo dat wat ik ook voor anderen of voor mijzelve bid een gebed is dat jij de eerste zijn mag die van mijn leven leeft, en heb je dit niet verstaan? Er was een tijd dat ik dacht: ik moet hem hebben, voor eeuwig. Er was een tijd dat ik niet anders voelde dan dit vuur. Maar 't is niet meer zo, ik heb mijzelf niet meer, het is nu licht en rustig. Vreemd dat het hart zo groot kan worden. Vroeger verlangde ik lief te hebben en ik had niemand lief. Nu is het zo groot gekomen. Hij heeft het nog gehoord. Serafina's hand was zacht in mijn hand, zoals de hand van mijn kind zou zijn. En al de anderen kan ik nu kussen. O, maar nu ken ik die heerlijkheid. perino Nu zie ik hoe schoon je bent. mira Ja, dat ben ik. Hoor, Perino, het is laat, het is geen tijd om veel te spreken, maar dit moet ik zeggen omdat ik voor mijzelf niet rechtvaardig ben geweest. Ik dacht dat ik altijd hard was tot aan die ene dag op de Piazza, maar de grootheid die ik voel is altijd hier geweest van het allereerste dat ik mij herinner. Het zal mijn moeder geweest zijn, misschien ook was 't een ander. Het was een warme dag, ik denk een morgen, omdat ik die zachtheid enkel van de morgen ken; ik zat op het gras, boven mij waren twee ogen, en daarboven de hemel. Die ogen wilde ik hebben en wat daar in de hoogte was, en ik schreide; toen nam een hand mij op en ik hield iets vast, ik weet niet meer wat, zoals ik jouw hand in de mijne heb. En later bij het leren, of wanneer ik voor het venster zat, of soms ook in de drukte van de straat, kwam die warmte over mij, kwam de zon naar binnen en het was of ik alles, alles kuste. Dat was geluk, dan had ik alles aan mijn borst. Ja, zo is het, omdat ik dat zo vroeg al kende had ik niet één mens lief. Ik wilde alles, ik was geen vrouw. perino Ik heb geen andere gezien.
[pagina 147]
mira Ik ben 't geworden, ja, ik moest toch eenmaal zijn wat een vrouw is. Vroeger begeerde ik en mijn handen bleven leeg, maar van die dag op de Piazza voelde ik hoe ik groter en voller werd. Je bent een man, je weet dat niet. Nu kan ik een goede moeder zijn. perino Het is laat. mira Het is nacht. Je had morgen moeten komen. perino Waarom? mira Waarom ben je gekomen? perino Ik kan niet buiten mijn stad, ik kom als een verrader. mira Ga terug, wacht, morgen zal zij voor je open zijn. Rossi zendt de vrijbrief en ik ga heen. perino Heb je die voor mij gekocht? mira Een mens geeft niets zonder iets te nemen. Ik krijg de stad voor jou, het leven voor Serafina. perino Ik kan niet buiten mijn stad en mijn hart moet zijn waar ik niet wil. Waarom heb je dat gedaan? mira Omdat ik van mijn leven redden wilde wat ik kon. perino Dwaas. Heb je niet gezien, toen je verbannen werd, dat ik gedwongen was te komen? toen je heenging, dat je terug moest keren? zie je niet dat ons lot mij hier gebracht heeft, trouweloos als ik ben? Verzinsel is het wat je van je leven redden wilt. Mij wil je, mij heb je geroepen. mira Ja. Verzinsel is het. Ja, maak mij weer die ik ben. perino Je hebt te lang gespeeld. De liefde waar je van sprak, het geluk, al de goedheid van de wereld was een spel voor je. Nu ben je een vrouw, te laat, omdat je hebt gespeeld, maar een schone vrouw, die schoon haar deel zal dragen. mira Niet te laat, nu deze dag er is. perino Ik ben een man die deed wat een man behoort te doen. Mijn stad, mijn stad Firenze had ik lief zó als alleen een man verstaat; ik wilde heersen, omdat ik wilde dat het leven hier goed zou zijn; ik wilde wat mijn plicht is, werk, iedere dag, werk, jarenlang, en zonen later om mijn werk te doen, hier in mijn stad, met de mensen van mijn stad. Het is niet je wil die het belette, het is ook mijn zwakheid niet, want ik ben sterk, maar jij zelf, wat je het vuur noemt, de begeerte. Wat is er in een vrouwenhart dat lafaards van ons maakt? Laf, te laf. Wat baatte dan mijn strijd, mijn woede en mijn hardheid, wat baatte het of ik schreeuwde: laat mij, ga weg van mij!
[pagina 148]
De zekerheid hield mij vast, het weten dat ik moest-dat ik moest wat ik nu heb. Maar ik ben gekomen. mira Dit leven is niets meer waard. perino Een moeder zul je zijn, maar hier niet en met mij alleen. mira Doe het, wij kunnen niet meer wachten. perino Ik wil je zien met mijn ogen. Zie mij aan. Mira, je bent lichter dan ik dacht, je ogen en je haar. Ik wacht nog omdat ik weten wil hoe schoon dit lichaam is. Toch zal ik het liefste woord van mijn hart niet zeggen, omdat ik niet wil. mira Dat is het raadsel waarom je moet. perino Ja, vrouw, je zult het eenmaal weten, maar deze oren zullen het niet horen. Doe die doek af, ik wil zien hoe ik geslagen heb, eerder kan ik niet. mira Het is niet schoon. perino Die wond is het heilig teken van wat verloren is. mira Ons leven komt, kus mij waar ik je voel. perino Ik heb gestreden, hoe kan ik meer? mira Kus mij. Je bent eeuwig hier, je kunt niet van mij weg. Kus mij. perino Eenmaal de warmte van je mond. mira Kom. perino Ik heb je lief. Nu heb ik het gezegd. mira Laat mij het zeggen: ik heb je lief. (Hij doorsteekt haar) perino Ik heb je lief. De wereld is voorbij.
X. Perino, Cintia, Ciprian, Dino, Valdarno, Rossi, Serafina, Montalto Cintia komt cintia Madonna. Gij, heer? O, madonna! O! O! Ciprian en Dino komen ciprian Schone vrouw, dit is uw hoogste schoonheid. cintia O, waarom worden wij geboren! ciprian Zij heeft het ons geleerd. Zij was een vrouw die alles heeft gehad. dino Madonna! De hel voor wie het heeft gedaan. ciprian Laat, domkop, zij wil het niet. Ligt zij hier om kwaad te wekken? dino Ik zal haar nooit weerzien, het kwaad moet uit mijn handen. ciprian Dan sta ik hier: zij wil het niet, ik wil het niet.
[pagina 149]
cintia O liefste, waar is je stem? dino 't Is scherp, laat mij, ik zie niet waar ik sla. ciprian Sla toe. cintia Help! Help! Niet meer! Valdarno en Rossi komen valdarno Wat is het geraas? cintia Help ons! Hier is madonna. valdarno Een ongeluk? Wat is er? Mira! Vermoord! cintia Je zou zo gauw genezen. valdarno Ik zal het je betalen. dino Niet ik, zot, laat los. Daar staat hij. valdarno Heb jij mij haar ontroofd? O dief! ciprian Stil, heer, zij hoort u nog. valdarno Dan zal zij horen hoe hij schreeuwt. rossi Op uw jaren kan men missen. Dit is mijn recht. En wie voor haar valt zal niet onedel vallen. Verdedig u. perino Waartegen? rossi Tegen uw lot. perino Dat heb ik gedaan. rossi Verdedig u. perino Anders slaat ge niet? rossi Ik sla geen weerloos mens. perino Kom. (Zij vechten. Perino valt) valdarno Hij heeft zijn loon. Mijn dochter, o, wat blijft er van mijn leven over? ciprian Hij heeft zijn loon, als ge het zo noemen wilt. Het wachten was niet lang. valdarno En wie is deze? dino Heer Borso, wij vonden hem getroffen in de tuin. rossi Roep heer Montalto, in mijn kamer. Dino gaat valdarno Hij wist dat er vergelding is. Serafina komt serafina Zijn hier zoveel mensen? Waar is madonna Mira? Zij zou het aanstonds zeggen. ciprian Gij komt te laat. serafina Mira? Ik wist het, je ogen waren zo licht omdat je zag waar wij moeten gaan. Maar ik heb je altijd geloofd, je zei: hij komt, en daarom wachtte ik. Is hij hier? ciprian Ik bid dat gij het schoonste ziet.
[pagina 150]
serafina Ja, ik zie het. Nu kan ik het niet meer doen. Je had het kunnen zeggen, Perino, ik ben geen kind meer na al die jaren. Je hebt mij niet gegroet. Maar ik ben gerust, want ik weet wat zij kan doen. Zij heeft de weg gewezen, zij zal je brengen. Voor mij is het lente, zo zacht of ik geen kleren hoef te dragen. Montalto en Dino komen rossi Vergeef mij wat ik zeg. Uw zoon werd hier gevonden. Gij weet waar gij de hand moet zoeken die dit deed. montalto Mijn zoon. Mijn zoon. O dat ik je lachen zie. serafina Het moet een schone weg zijn, schoner dan alle wegen van Firenze. valdarno Geen oog ziet nu dit merk, mijn kind. montalto Dochter, zullen wij daar komen? serafina Dat willen alle mensen.

Vorige Volgende

Verzameld werk. Deel 2

Vierde bedrijf

I. Cintia, Montalto, Valdarno

II. Cintia, Dino, Ciprian

III. Mira, Cintia, Dino, Ciprian

IV. Mira, Valdarno, Cintia

V. Mira, Valdarno, Rossi

VI. Mira, Serafina, Cintia

VII. Mira, Rossi

VIII. Mira, Borso, Ciprian, Dino

IX. Mira, Perino

X. Perino, Cintia, Ciprian, Dino, Valdarno, Rossi, Serafina, Montalto

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

landen

datums