Menschen en boeken. Verspreide opstellen. Deel 5

[p. 56]

Mr. B.M. Bahlmann.

Toen de koning Ezechias van den grooten profeet de boodschap ontving, die het getal zijner dagen bepaalde en de stonde verkondigde van zijn dood, toen kwam uit zijn ziele de diep menschelijke klacht: ‘In het midden mijner dagen zal ik gaan in de poorten van der dooden rijk.’ En toen de dood naderde, geweldig, onweerstaanbaar, toen schokte zijn ziel terug: ‘als een leeuw zoo verbreekt hij al zijn gebeente.’

Zóó weeklaagt, zóó jammert de schrik, de schrik voor den dood.

De man, bij wiens graf wij staan, heeft geen boodschap vernomen, geen profeet, die den dag van het eind verkondigde, gehoord. Hem heeft de dood gegrepen als de leeuw der woestijnen, één sprong, één greep, één val. Hem is de dood verschenen bliksemend in zijn bliksemende majesteit. Hij is gevallen in het midden zijner dagen, in de volheid van zijn leven.

Een vol leven heeft deze man geleefd. Een leven, dat van alle krachten en gaven de volste inspanning, de krachtigste werkzaamheid vroeg. Een leven, dat zich uitstrekte over alles wat tot het leven behoorde, dat zich bewoog op verscheiden gebied. Dat geen rust kende en geen verpoozing dan waar de ziekte onthouding van arbeid gebood. Dat niet wenschte te rusten, maar steeds om meerder arbeid vroeg. Een leven, dat niet geleefd werd voor zichzelven of ten eigen bate, maar dat werd geleid en bezield door den geest van zelfverloochening en zelfopoffering, die voor wie dit leven ernstig waardeeren, het leven tot het leven mankt.

[p. 57]

De omtrekken waarbinnen, de lijnen waarlangs dit leven zich bewoog, zijn ons allen bekend. De gang van zijn ontwikkeling door de school en door het leven, door rechts-studie en handelsbedrijf ligt voor ons. Voor den breeder omvang van zijn werkzaamheid vinden wij in zijn werken de maat. Aan geen van de groote bewegingen onzer eeuw heeft hij zijn toewijding geweigerd, zijn aandacht onttrokken. Hij leefde alles mede en overal.

Ziehier: om te leeren en dus geleerd te worden heeft hij zich bewogen in dien meest beweeglijken en het meest vastheid en klaarheid vergenden levenskring, die de handel heet. Hij heeft getracht dieper door te dringen dan tot het bedrij in zijn vormen; hij heeft het willen gadeslaan en naspeuren in zijn betrekkingen tot arbeid, tot verkeer, tot voortbrenging, tot allerlei gebied; in zijn werking op hoogen en lagen, op het volk in al zijn schichten en geledingen, op huisgezin, maatschappij en staat, op de welvaart maar ook vooral op zedelijkheid en godsdienst. Hij heeft de rechtswetenschap beoefend om in zijn volle macht en zijn volle grootheid het recht te kunnen doen heerschen eerlijk en onverwricht. In het staatkundig leven is hij als van jongst af werkzaam geworden door allerlei bemoeiing van grooter en kleiner soort. Beteekenis en kracht van vereenigingen heeft hij tijdig bevroed en naar die waarneming heeft hij gehandeld waar hij mocht. Groote vragen, vragen, die strijd vroegen bovenal, hebben hem aangetrokken en van een soort stoere geestdrift vervuld. Op het gebied van onderwijs heeft hij aan de grootsche adresbeweging van 1878 mede den stoot gegeven, en niet alleen aan den staatkundigen strijd voor de vrije school heeft hij deelgenomen, heeft ook aan minder verschijnenden arbeid, aan het geven van onderricht bij normaallessen zijn kloeke kracht geleend. Voor de maatschappelijke ontwikkeling en verheffing van den arbeider heeft hij reeds, nog vóór de machtige bazuinstoot van Rerum Novarum weerklonk, een open oog gehad, een open hart en een open hand:

Het staatkundig leven is het tooneel geweest van zijn

[p. 58]

hoogste werkzaamheid. Daar heeft hij gestreden met onbezweken moed en met ongekreukte trouw, met al zijn gaven, hoedanigheden, talenten en middelen, met zijn wetenschap en zijn ervaring, met machtigen stoot en slag. Geen van die onderwerpen, die zijn aandacht vroegen, ontging hem, neen, elk had zijn volle aandacht, verkreeg geheel zijn inspanning, maakte zich als meester van hem, om door hem te worden overmeesterd. Zoo, hier organiseerend, ginds bemoedigend, elders aansporend, ontwikkelend, zelfstandig arbeidend, altijd arbeidend heeft hij zijn leven vervuld met die schoone volheid, die wat schijnbaar werd gebroken en verbrijzeld, tóch voor de herinnering maakt tot één éénheid en een geheel.

Wat de éénheid en geheelheid van zijn leven maakte behoef ik aan niemand te zeggen. Aan niemand, noch aan vriend, noch aan tegenstander. Aan niemand.... waarom dan spreek ik het uit? Om dank en lof, eere en aanbidding te brengen aan U, o onze Vader in den hemel, die ons door en in Uw Zoon gegeven hebt het geloof, dat verzamelt en samenbindt en éénheid geeft en belijdensmoed en martelarenkracht, dat onze arme, verstrooide denken en doen, ons jagende, dwarrelende leven tot éénheid brengt en in éénheid houdt, die als den hoogsten zegekreet aan den grooten strijder het jubelende, alles overschallende woord hebt gegeven: fidem servavi, ik heb het geloof bewaard! Dat geloof was in dezen man, dat onverstoorbare geloof, dat altijd rustig blijft en vast en altijd vol licht en vol gloed. Want in dit geloof was ook al de gloed der liefde, die alles overwint en nooit vergaat, die altijd bereid is tot geven, geven van alles wat men heeft, geven van alles wat men is.

Inderdaad, zoo heeft hij zich gegeven deze Bernardus Maria Bahlmann, die zoo schoone namen droeg, den naam van den honigzoeten leeraar, die toch een kruistocht predikte, die alles had verlaten om God; den naam van Haar, die zich vrij en blijde had gegeven aan het ondoorgrondelijk mysterie, gehoorzaam aan den ongezienen God. Hij heeft zich naar zijne kracht en zijne mate ook gegeven,

[p. 59]

geheel gegeven in een leven, van harde inspanning en van harden arbeid vol.

Want zijn leven was een hard leven. Schoon, maar van een gestrenge schoonheid. Hard van werkzaamheid en moeite, hard van zorg en beslommering. Hard niet voor anderen, want hoekigheid is geen hardheid en er was warme edelmoedigheid en zichzelv' vergetende goedheid voor anderen in dezen man,

Maar hij was geen Zondagskind. Hij had bij al den rijkdom van zijn gaven, nooit de groote gave ontvangen van somtijds een kind te zijn, een kind voor één dag. Onversaagd en onbevreesd, zag hij toch altijd de toekomst dreigen. Welzalig zij, die in het duisterst heden altijd de toekomst stralen zien. Maar hoe verheven en lofwaardig die anderen, die niet om zichzelven maar om de menschheid beducht, steeds den noodstorm voelen en zien komen en toch, toch volharden in den strijd! Zij zijn als de eiken met hun machtigen harden stam, die souverein alles trotseeren, en alles wêerstaan,

En nú de eik . . . . gevallen, gevallen en neergeveld!

Wat te zeggen?

Toen daar op dien jongsten Vrijdagmiddag tusschen de groene banken de Souverein verscheen, die Souverein is van Gods gerechtigheid en Gods genade, de Souverein, die heet de dood, toen hebben wij zijne broeders het hoofd gebogen, gebroken, maar stil en eerbiedig voor den Eeuwigen God. Hier was God! En tot God hebben wij verheven hart en geest en ziel en wij hebben voor hem de bede geslaakt, die hij niet meer in aardsche klanken slaken kon. ‘Ontferm U mijner, o Heer, ontferm U mijner, naar Uwe barmhartigheid!’ Toen hebben wij hem heen gedragen, gelijk wij hem nu geleiden ter laatste rust. En wat wij baden, bidt nu het geheele Katholieke Nederland in rouw en trouw: ‘Ontferm u zijner Heere, ontferm U zijner naar Uwe groote barmhartigheid!’

Wat beter afscheid biedt deze aarde aan zulk een man? Lang en volhardend heeft hij zich voorbereid op den dood in mannelijken ernst, in eenvoudige vroomheid. De dood

[p. 60]

was hem geen dief in den nacht, maar een bode van den Heer des levens, die zijn oogst vol achtte en zijn leven in volheid voltooid.

‘Labora sicut bonus miles Jesu Christi!... Gij dan, arbeid en zwoeg als een goed krijgsknecht van Jesus Christus, heeft de groote Apostel der volkeren tot zijn leerling Timotheus gezegd. Het woord, dat de vervulling van dit hooge en heilige voorschrift beschrijft, is het beste grafschrift voor dezen man. Het is het heerlijkst woord van troost, dat men bieden kan aan hen, die hem betreuren met meer teerheid, meer verwringing des harten, niet met meer eerbied en meer trouw dan wij. Hij zegt, dat hij zijn taak heeft vervuld, dat zijn kroon is gewonnen.

En tot ons allen, katholieken van Nederland, komt het als een groote, machtige roepstem, een roepstem tot onverpoosden en onvermoeiden arbeid; immers de kroon des levens en de victorie over den dood is de mannelijke arbeid in Christus, in liefde en in geloof.