Menschen en boeken. Verspreide opstellen. Deel 5

[p. 28]

Jhr. Mr. C.J.C.H. van Nispen tot Sevenaer.

Bij deze lijkbaar voegt een woord van dankbare herinnering.

De man, wiens stoffelijk overschot wij in de hoop der blijde opstanding, in het vaste bewustzijn der onsterfelijkheid ten grave dragen, was de eer van zijn huis, de kroon van zijn echtgenoote en kinderen, de roem van zijn vrienden en geloofsgenooten, een sieraad van zijn vaderland. Uit edelen stam gesproten, heeft hij de edele daad zijn dagelijkschen plicht geacht en den adel van zijn geboorte door den adel van zijn karakter overstraald. Den naam, dien hij van zijn vader ontving - een zware last om dien na zulk een man te dragen - heeft hij eerlijk en ongeschonden bewaard, met nieuwen glans, met beminnelijken luister omgeven. Met hooge gaven des geestes toegerust, heeft hij getracht met allen te woekeren, geen enkel veld van kennis of kunde versmadende. Aan de hooge en heilige wetenschap van het Recht heeft hij zijn beste kracht, zijn heiligste liefde gewijd, en een man van het Recht is hij geweest in den besten en volsten zin van het woord; een man van het Recht, dat zijn licht- en levenszonne roemt in den eeuwigen God en zijn verhevenste uitdrukking vindt in het woord van den Prediker: ‘Vrees God, onderhoud Zijn geboden, in dit is de mensch geheel’. Een man van het Recht en een rechtvaardige, geweten en wet eerbiedigend, vertolkend, handhavend, wrekend: hier door het vonnis, van den rechterstoel geslagen, daar door het warme, forsche, fiere, ongedwongen en onbedwongen woord, als

[p. 29]

vertegenwoordiger van 's volks bezworen rechten on vrijheden gesproken. Helaas! dat wij den vollen klank dier stem, den ronden, krachtigen toon dier woorden niet meer zullen vernemen! - Helaas! - maar ook: Godlof! dat het hem gegund werd, van zijn diepste overtuiging te doen blijken nog als in de laatste ure van zijn leven door het neerschrijven van dat edele en moedige woord aan den Koning, van dat Staatsstuk, dat zijn naam onvergetelijk zal maken, zoo lang in Nederland beginselen leven en staan.

Vaste gehechtheid, onwankelbare trouw aan beginselen is ook de groote, de sprekende en de welsprekendste trek van zijn leven geweest. Het erfdeel zijner vaderen, het erfdeel dat wij gemeen hebben met hem, het oude katholieke geloof, was de ziel van geheel zijn wezen. Eerlijk en onverschrokken belijder, moedig en onvervaard strijder, heeft hij geen hooger weelde gekend dan overal van zijn geloof te roemen, heeft hij geen feller smart gevoeld, geen wranger wee geproefd dan waar hij dat geloof zag lasteren, hoonen, vervolgen. Maar die smarten hechtten hem vaster aan zijn geloof, maakten 't hem dierbaarder en kostelijker. Het vervulde geheel zijn leven, het was de kern in de kracht van al zijn beginselen. Het maakte hem onverzettelijk, maar tevens onbekrompen; het doorgloeide hem van een kruisvaarders-geestdrift als wel noodig was om den weemoedigen ernst, waarmede de teekenen des tijds hem vervulden, te maken tot een dragelijken last.

Zijn geestdrift en zijn ernst hadden één gemeenschappelijke bron: de liefde. Behoef ik te zeggen, hoe waarachtige, hoe hooge liefde hem bezielde voor zijn Moeder de Heilige Kerk, voor het Recht, voor zijn vrij en roemrijk vaderland? Is het noodig, te gewagen, hoe alles wat schoon was en goed en waar, hem machtig aantrok, hem dichterlijk stemde, hem verhief boven de dingen van den dag, hem bezielde in weldadige, zich mededeelende verrukking? Hij heeft de liefde in al haar adel, in al haar lijkdom gekend. Van zulk een echtgenoot, zulk een vader, zulk een broeder zegt men niet, dat hij de zijnen heeft liefgehad, wij weten

[p. 30]

dat hij hun allen alles is geweest. Zulk een vriend verliest men niet, zonder iets te missen in deze volle rijke wereld, zonder steeds te blijven gevoelen, dat men iets van het eigen beter ik verloor. Hem was het medeleven met anderen behoefte; hij deelde aller vreugde, en het was hem eigen, niet het minst in dien schoonen en beminnelijken vorm, die steeds een goed woord voor de minderen, een gave voor de armen heeft. Met baatzucht onbekend, boven, eerzucht verheven, van alle kleingeestigheid vrij, van alle wangunst wars, was hij de eerlijkste raadsman, de trouwste helper, de warmste, de dankbaarste bewonderaar.

En hij is van ons heengegaan! God heeft gegeven, God heeft genomen: Zijn naam zij geprezen in eeuwigheid!

Nu wij hem begeleiden naar de plaats, waar hij zal rusten bij den vader en de moeder, wier ware zoon hij was door zijn hoofsche verschijning, zijn krachtigen geest, zijn veelzijdige ontwikkeling, zijn ware beschaving, zijn warm gemoed, zijn gul en gouden hart, door zijn hoog en edel karakter bovenal; nu al de smart van scheiding en verlies zich als in één oogenblik te zamen vat, nu verrijst hij nog eenmaal voor ons allen als een man, wiens naam niet zal worden vergeten, zoo lang er dankbare Katholieken en eerlijke vaderlanders in dit ons Nederland zullen zijn, als een heerlijke herinnering en een verheven voorbeeld voor ons allen, kleinen en grooten, die hier treuren bij zijn dierbaar lijk.

Maar niet in hooge woorden van menschelijke wijsheid voegt het hier te spreken, hier in het aanschijn van den dood. In dit naakte lezen wij het geweldige woord van Koninklijken Wijze, die alles had gezien wat onder de zon geschiedde, die de historie had doorschouwd, waarin het gisteren het heden, het morgen het gisteren is, het geweldige woord: IJdelheid der ijdelheden en alles is ijdelheid!

Alles ijdelheid? Neen! Volheid des levens is het woord van den Zaligmaker: ‘Die in Mij gelooft, al is hij gestorven zal leven in eeuwigheid’. Een man des geloofs is hier gestorven om tot het leven in te gaan. ‘Een man des geloofs,

[p. 31]

een geloof zoo nederig en zoo bescheiden, zoo eenvoudig en zoo kinderlijk, zoo warm en zoo teeder, zoo krachtdadig in woord en werk. Een man des geloofs, die geen geloofsbelijdenis schroomde, die elke geloofsopenbaring liefhad, die gestorven is in en voor zijn geloof. Gestorven ook, want de heilige ijver des geloofs heeft dezen strijder gemaakt tot een martelaar, die tot onder martelingen des harten bleef strijden, door de heilige liefde voor de zaak Gods verteerd.

Neen! niet ijdelheid der ijdelheden is het laatste woord. Als alle lof is verstomd, als alle roem is vergeten, zal van dezen man nog gelden het woord van den Heiland over Nathanaël: ‘Een waar Israëliet, in wien is geen bedrog’. Zelfs geen schaduw van een logen valt over zijn leven. In de nederigheid van zijn geloof heeft hij de kracht gevonden, om in zijn leven het bedrog te overwinnen, dat eerst in het licht des doods pleegt te bezwijken: het zelfbedrog. Met onverbiddelijke gestrengheid is hij waar geweest tegenover zich zelven, tot beangstheid des harten, tot kwelling des geestes toe, zijn hoop en zijn vertrouwen alleen vestend op zijn God en Zaligmaker. Hoe roerend vertoont zich niet deze trek, waar hij in de laatste dagen van zijn leven, krachteloos en uitgeput, worstelend naar lucht en door elken ademtocht gefolterd, de laatste genademiddelen onzer Heilige Moeder de Kerk zal ontvangen. Als de priester met de heilige Teerspijze tot hem nadert, richt de veege man, wiens spreken hijgen is en zuchten, zich op, en op meer dan luiden toon, met den vollen klank zijner forsche stem herhaalt hij tot drie malen toe het Confiteor Deo omnipotenti.... ik belijde voor God Almachtig. dat ik zeer heb gezondigd door mijne schuld, mijne schuld, mijne allergrootste schuld.... Zoo dikwijls de onzichtbare God onder de zichtbare verschijnselen des broods hem komt troosten en sterken, herhaalt deze tot kermend zwijgen veroordeelde kranke op den eigen luiden toon die bekentenis van zonde en schuld. Voor de dingen der aàrde heeft hij geen stemme meer. Als de laatste kracht hem begeeft, is zijn oudste zoon de tolk van zijn belijdenis; wie hem het

[p. 32]

naast aan het hart lag moest getuigen van zijn vermorzeld hart.

Treffend stemt daarmede overeen die nederige groet, door hem aan al zijn magen en vrienden vermaakt: ‘Vergeet mij, vergeet mij toch in uwe gebeden niet’. In dit uur, op deze plek willen wij dien laatsten groet beantwoorden. Van de smart der scheiding vervuld, maar treurende in hope, verheffen wij hart en oog ten hemel en smeeken: ‘Heer, geef hem de eeuwige rust, en het eeuwige licht verlichte hem; dat hij ruste in vrede!’

En wij geleiden hem ten grave in het nederig, maar vast vertrouwen, dat ons bidden Amen, ons: Zoo zij het! zal worden bezegeld door het eeuwig Amen, Amen van onzen Heer en Zaligmaker Jesus Christus, aan Wien zij lof en ear en glorie in eeuwigheid!