Aya Sofia

[p. 143]

II. Anthoesa.

In het derde deel zijner Symbolik und Mythologie bespreekt Creuzer het feest der Stichting van Rome en wat daarmede samenhangt. Zoo zegt hij over de namen der stad: ‘Man weiss ja, wie viel Kraft die Völker der Vorzeit in geheimnissvollen Namen suchten. Da gab es Namen, die nur Grötter und gottvertraute Menschen wussten, Namen nur den Priestern bekannt, und Namen für alles Volk. Drei Namen gab auch Romulus seiner Stadt: einen geheimnissvollen (τελεστικον); einen priesterlichen (ιερατικον); einen bürgerlichen (πολιτικον). Der geheimnisvolle war: Liebe (''Ερως), auf dass Alle durch. göttliche Liebe in der Stadt begriffen und vereinigt seien; der priesterliche Flora (Φλωρα) oder Anthusa (''Ανθουσα); der bürgerliche: Roma ('Ρωμα)’. l. c. III bl. 711 en 712.

Het is een bekende bijzonderheid dat Keizer Constantijn de

[p. 144]

Groote aan het door hem herbouwde Byzantium niet alleen den naam van Constantinopel gaf, maar ook dien van Nieuw-Rome en daarbij voegde de heilige en geheime namen, die het oude Rome volgens de overlevering droeg.

Bekend is de omzetting Roma-Amor en de daaraan gehechte beteekenis van kracht - ρωμη - en liefde.

De ligging van Constantinopel aan den Bosphorus, de straat, die de Zwarte Zee met de Zee van Marmora verbindt, en den Gouden Horen, de natuurlijke haven der stad, is onbeschrijfelijk. De schoonheid is weêrgaloos; de gelegenheid voor handel en scheepvaart buitengemeen; de sterkte tegen vijandige aanvallen van groote beteekenis.

Vooral de schoonheid trekt het oog. Meesters van den schilderachtigen stijl hebben gepoogd haar na te beelden; zelfs Théophile Gautier is beneden de werkelijkheid gebleven. Al laat hij den stroom schitteren: ‘une eau vive, mélange d'éméraude et de saphir où votre sillage fait éclore des millions de perles’; al teekent hij den inham van Therapia: ‘coupe d'or remplie de saphirs’, zelfs deze toovenaar waar het de veraanschouwelijking der vluchtigste dingen betreft, moet hier zijn kunst zien overwinnen door de natuur.

De beschrijvingen baten hier niets. Dat is met treffende juistheid teruggegeven door den heer de Blowitz. Toen deze

[p. 145]

bekende Correspondent van den Times den proeftocht met den Orient-Express medemaakte zag hij den Bosphorus, dien hij zich naar allerlei beschrijvingen had gedroomd: ‘Ce que je voyais était-ce plus beau que ce que j'avais rêvé? Oui, parceque l'imagination humaine, quelque vagabonde qu'elle puisse être, ne peut point rêver le beau infini, et que ce que j'avais sous les yeux était infiniment beau, et surtout infiniment plus beau que ce que l'on peut rêver. Eh bien, ce qui m'est arrivé à moi arrivera à ceux qui me liront et qui liront cent autres descriptions encore. Quand ils entreront dans le Bosphore, ils s'apercevront qu'ils n'en avaient absolument aucune ideé exacte; et ceux qui me liront sans voir Constantinople se feront un Bosphore à eux, un Bosphore fantaisiste et portatif, dont l'image rêvée les plongera dans une illusion douce et sans réveil’.

Daarom is hier geen beschrijving beproefd, maar slechts het teruggeven van een indruk.

Den indruk heeft wel Goethe het fraaist geteekend in zijn Italienische Reise, als hij van zijn terugkeer naar Napels verhaalt: ‘Alles war auf dem Verdeck, voran ein für seinen Orient sehr eingenommener Griechischer Priester, der den Landesbewohnern, die ihr herrliches Vaterland mit Entzücken begrüssten, auf ihre Frage, wie sich denn Neapel zu Constantinopel verhalte, sehr pathetisch antwortete: Anche questa è una citta! Auch dieses ist eine Stadt.’

Naast Constantinopel verdient Napels slecht een ook.

[p. 146]

De Bosphorus is rijk aan legenden van allerlei soort. Men kent die van Jupiter en Europa, van Jason en Medea, van het Gulden Vlies, van Hero en Leander.

Het mag overbodig heeten hierbij te voegen, dat de stad Constantinopel met haar onbegaanbare straten, haar morsige half-vervallen huizen, haar pleinen als woestijnen, haar bedelaars en honden het jammerlijkst verval te aanschouwen geeft.