De bijekening

Domeny Grootjan moetet de duvel

Domeny Grootjan hie ris wer op praatbesiik west by Bouwe Caesar Hommema. Hja hiene it hân oer de sport en wiene it der oer iens, dat dy de geast fan de minsken ôflate fan de grutte libbensfragen. No stie domeny al nêst de stoel, ree om fuort te gean. Foar it rút wie deselde fredige wrâld as altyd; de wrâld

[p. 87]

dêr't er fan sein hie, dat men dêr de satan net moetsje soe. Der kaam immen de reed del, wachtris, dat wie Kromsigt. Hy kearde him om: polysje foar jo, Hommema. Mar it wie net foar Hommema, it blykte om Grootjan te dwaan te wêzen. As jo even meikomme domeny, ik haw wat mei jo te bepraten. Bouwe Caesar seach har efternei en wist net wat er der fan tinke moast.

Fjildwachter Kromsigt en domeny Grootjan hiene mekoarren einliks nea sasear te wurden west. Har libbensskôgings wiene net deselde en hja wiene ek ûngelikense natoeren. Yn domeny Grootjan syn gemeente wie nammers it ferlet om de polysje bûten persoanlike swierrichheden en kribbekeurichheden te hâlden suver like grut as by it folk oan de singel. Domeny en tsjerkeried makken wol regaad wêr't dat nedich wie; dêr hoegde gjin polysjeman oan te pas te kommen. Alle minsken wiene no ienkear sûndige wêzens; as jo dat betochten, och, dan hied er it yn it gea Trimbeets mar bêst troffen. De lytse lju, dy't op snein gearkamen yn it lokaal Bethel, woene wol skuld tajaan, woene wol rûzje ôffûstkje, woene wol ûnrjocht goedmeitsje.

En no wie hjir dan polysje Kromsigt dy't mei him prate woe. Domeny hie der net folle smucht op om nêst de fjildwachter de dyk del te fytsen. Kinne wy 't hjir op de reed net even ôfdwaan? Moatte jo ynljochtings fan my hawwe? Mar Kromsigt syn troanje stie earnstiger as domeny noflik fûn. Dat kin hjir net goed. Wy geane nei myn hûs ta en ik tink, jo sille my der tankber foar wêze. It giet oer jo soan Hessel.

Hessel: it wie as striek ynienen in kâlde hân oer domeny Grootjan syn rêchbonke. Hy doarst net iens te freegjen: wat hat dy dien. Nêst Kromsigt ried er nei dy syn hûs en alles om him hinne seach er troch in dize. En it bûnze him yn 'e holle om: de satan. Soe er te oermoedich west hawwe?

Wat hie Hessel dien? Hy wie kwekeling mei akte op in plak yn Eastdongeradiel op trijehûndert gûne yn 't jier, mar hy wenne foar in bytsje by goekunde; en ienkear soene dochs wol bettere tiden komme. Op God betrouwe, wie him meijûn; dan kaam op 'en doer alles grif goed. Jimme heit hat it ek rêden, Hessel; jim-

[p. 88]

me heit kin wol in boek skriuwe oer wat er meimakke en te ferduorjen hân hat. Domeny Grootjan hearde it himsels noch sizzen.

Wat hie Hessel dien? Hja sieten no by Kromsigt yn 'e keamer. Der wie even in flechtige ferheardens by domeny oer de folle boekeplanken fan dizze fjildwachter. Der waard algemien sein dat hy wat mear wist en koe as sljochtwei. Mar de gedachte dreau wei. Wat hat Hessel dien, Kromsigt. Kromsigt seach him oan. Hessel hat him fergrypt oan bern, domeny. Oan famkes fan syn skoalle. Hy wurdt noch fêstholden yn Mitselwier, mar moarn komt er foar de ofsier fan justysje yn Ljouwert.

Alle bloed loek út domeny Grootjan syn gesicht wei. Hy socht om wurden, mar fûn se earst net. Hy moast it stadich yn him opnimme. Hy seach Hessel boartsjen foar it hûs doe't hysels noch mitselder wie: in jonkje dat syn gerak net krige, gjin boartersguod, amper genôch te iten. En dan is Hessel dêr yn it lytse hûs yn Kampen, tasicht hâldend op de oare bern, want syn frou is faak fuort om der wat by te fertsjinjen. En hy altyd fermoanjend: Hessel, pas goed op; soargje der foar datst in moai rapport krigest, Hessel; wês in foarbyld foar alle oare bern. De leksums dy't er Hessel meijûn hie, toarken him wyld troch de geast. Dimmen en stil wie Hessel, mar gjin bern joech mear om sizzen as hy. En no, Hessel oppakt, Hessel foar it rjocht, Hessel yn de sei; ja, fansels, sokken komme yn de sel. Jin fergripe oan bern, is der minder?

Der briek in stik wrâld om domeny Grootjan ôf. Wêr hied er foar libbe, wêr hied er foar wrotten en wraamd, wêrfoar hied er studearre by de klippen op? Hy sei noch altyd neat. Doe wie der wer it lûd fan Kromsigt. Jo moatte noris betinke domeny wat jo sein hiene as in oarenien fan jo tsjerke itselde oerkommen wie. Jo hiene him grif net sitte litten yn de illinde. Dêr bin ik fan oertsjûge; en dan moatte jo sels no ek net daliks alle moed opjaan. De wurden kamen mar heal oer by domeny Grootjan, mar it wie alteast in minsklike stimme. Hy fielde ek syn eigen skuld. De duvel; hy hie tocht dat ûnder syn minsken en yn syn húshâlding de

[p. 89]

duvel gjin tagong hie. No krige er syn straffe. Hy seach Kromsigt oan. Iksels gean net frijút.

Dat wie alteast wat dêr't Kromsigt by oanknotsje koe. Wy grutte minsken binne fakentiden mear skuldich oan in soad dingen as wy witte wolle, domeny; mar yn sa'n gefal as ditte moatte wy oppasse ús skuld net noch grutter te meitsjen. Wie Hessel einliks wol goed folwoeksen? Domeny Grootjan prate wat toanleas: tweintich jier is er, mar in keardel makket er net út. Wy hawwe him altyd hoedzje wollen foar de wrâld en har kwea, faaks is er dêr wat bernich troch bleaun. It learen gyng him oars maklik ôf. Wat moatte wy dwaan, Kromsigt? Mei er besiik hawwe? Ik sil bidde, Kromsigt, ik sil God smeke om ferjouwing, ik sil op God betrouwe.

Kromsigt tocht dat domeny oer in dei of trije Hessel wolris sjen mocht yn Ljouwert. Mar earst, domeny, soene jo faaks wat lêze kinne oer wat Hessel dien hat. Ik sil jo der wol in boek oer meijaan. En der is noch mear nedich. De jonge moat in riedsman hawwe. De reklassearring moat der yn behelle wurde. En it soe in ding fan belang wêze, dat Hessel ris goed psychiatrysk trochljochte waard. Kaam hy wolris op in feestje? Hied er wolris wat wille yn it libben? It wiene fragen dy't in gewoane fjildwachter amper pasten. Mar boargemaster Van Nauta wie deselde moarns ôfset mei fakânsje en hie it oansizzen fan it tryste nijs by domeny Grootjan net sûnder in gefoel fan ferromming oerlitten oan Kromsigt. Domeny sei, dat hy en syn frou Hessel altyd fier holden hiene fan alle ferlieding. Geastlike stipe wie, tocht him, dochs it earst nedige foar Hessel, mar de riedsman, de psychiater en de reklassearring, hoe kaam men dêr mei yn ferbining?

Op sokke fragen koe Kromsigt hiel wat better beskie jaan as Van Nauta, dat fan datoangeande trof it mar goed dat dy fuort wie. Reklassearring domeny, dêr sit ik sels mei yn en haw ik in soad oer lêzen en ek wol oer skreaun. Wy hawwe hjir yn Trimbeets in reklassearringsrûnte. Ik kin der jo alle ynljochtings oer jaan en ek by de oare dingen kin ik jo wol helpe. Geastlike help kinne jo sels mei riede; tink der ek om dat Hessel heit en mem noch nea sa

[p. 90]

nedich hân hat as op dit stuit. Mar saakkundigens kinne jimme ek net sûnder.

Domeny Grootjan, yn syn fersleinens, seach no dochs in strieltsje ljocht. Wat tochten jo Kromsigt, soe it mei Hessel noch yn oarder komme kinne? Mar dat koe Kromsigt sa krekt net sizze. Dêr sil in psychiater earder beskie oer jaan kinne, domeny. As er geastlik wat folwoeksener is, wa wit. Skoalmaster sil er wol net wer wurde kinne, mar hy hat in oplieding hân, faak sjocht de reklassearring kâns om him oan in baantsje bûten it ûnderwiis te helpen. Wat fierôf, want de minsken moatte der him net op oansjen. Syn rjochtsaak is yn alle gefallen net iepenbier. Hâld faasje, domeny.

De neidagen fan fjildwachter Kromsigt. Hy hie in skriuwmasjine thús en tikke dêr in ferslach op fan syn amtlik petear mei domeny Grootjan yn twafâld, ien foar de ofsier fan justysje en ien foar boargemaster Van Nauta. Fan Van Nauta krige er, doe't dy brúnferbrând thúskaam, in lûd en ferheftich rappelemint. Wêr sjogge jo josels foar oan? Jo binne fjildwachter, gewoan fjildwachter, en gjin sedemaster en gjin advokaat. En sa'n knoeier fan in jonge, dy moat dochs in goede reis krije! Letter fernaam Van Nauta ta syn argewaasje, dat de ofsier fan justysje foar Kromsigt syn rapport allinne mar lof hân hie, iepentlik sizzend dat er komselden sa'n goed stik yn hannen hân hie. It wie al hjerst doe't Hessel syn saak foarkaam, hy krige in foarsichtige straffe, wat ek kaam om't er noch gjin ienentweintich jier wie. It skynt letter mei him noch wol goedkommen te wêzen.

Yn dyselde iere hjerst berette boargemaster Van Nauta him mei syn hege baas yn Ljouwert oer de wize om it gaadlikst fan Kromsigt ôf te kommen. It hie him no moai genôch west. Tafalle soe it net, mar wa wit kaam der ûnferwachts dochs ris in goede kâns. Van Nauta wist al in opfolger. Yn it easten fan de gemeente stie sûnt koart in Simen Davelaar, sa fatsoenlik, sa ree om om sizzen te jaan en sa'n pylder fan it gesach, it koe net better. En hy woe minlike graach nei Trimbeets dêr't er de beskaving heger achte as yn de boeredoarpen fan syn tsjinwurdich amtsgebiet.