Boeck van surgien

Capm. .xviii. van brande te maken.

Cauterium is een dinc dat herde orbaerliic is den lichaem want het conferteert ende sterct die leden ende en laetse niet corrumperen ende verdroecht die quade humoren die ghecorrumpeert siin. Ende het helpt oec dat bloet te stelpen om dattet maect een dicke herde corst. Ende het ontpluijct oec die weghe ende die poren dat die nature ende die overtollicheit vloien mach die eerst gheenen wech en hadde te vloijen. Ende metter hitten vanden bernen trecket tfuer na[er] hem ende maect die grove humoren suptiil. Ghi sult weten dat cauterien niet en resolveert dese heete ende droghe humoren mer die coude ende versche. Want dat fuer es natuerliic heet ende droghe daerom en eest niet orbaerliic

[p. 234]

denghenen die colericus siin haer onghemac mede te cureren. Ghi sult weten dat cauterien is tweederhande het es cauterien actuale ende cauterien potenciale. Cauterium actuale dat is dat men maect met viere. Cauterium potenciale dat is dat men maect met sterker bernender medecinen als met canderiden ende dies gheliic. Ende albucasis seit dat cauterium actuale heeter is dan potenciale. Ende dats daerom dattet niet vorder en bernt noch en quets noch en bernt dan alsoe verre ende alsoe breet als tfuer ghereict heeft ende dat en deert gheenen anderen leden die daerbi siin. Mer dat cauterium potenciale dat sterc is ende bernende dat breit hem verre al om ende maket int lit onghemaken die quaet siin te ghenesen. Ende somstont doen si den sieken sterven. Ende dat doet cauterium actuale niet dat men metten vier maect ten waer dattet alte veel waer. Ende ghi sult weten dat ic dit in mijn boec niet en wil setten ander cauterien dan die des menschen lichaem alre orbaerliicst siin Die alre dicxte gevallen Ende die begheert te weten ende te connen alle die cauterien die des menschen lichaem orbaerliic siin mochten ende kennen die manier ende die vormen van instrumenten daer men die cauterien mede maect hi besiet ende besuect albucasus siin boec daert al in staet ende met redene bescreven wat men daertoe doen sal. Ende dat en mach men niet verbeteren: jeghen epylenciam dat es teghen tgrote onghemac dat men heet dat vallende evel sal men setten een cauterium onder dat achterste vanden hoefde recht inden necke: Jeghen maniam dat is jeghen den woet die uut haeren sinne siin ende uut haeren gereke siin sal men setten een cauterie op dat hooft op dat alre opperste: Jeghen den ouden [ende] den langhen hooftsweer sal men setten een cauterie op elken hoornic vanden hoefde. Alle dese cauterien siin orbaerliic ende goet ieghen peralisiin. Jeghen oghen die loepen sal men cauteriseren in beide den slapen vanden hoefde ja opdat beide die ogen loepen ende trane. Ende en traent mer dan die een oghe

[p. 235]

soe en salmen niet meer setten dan op die een side: Jeghen maculam dats teghen dat wit op doghe sal men bernen in die middewaert vanden hoefde. Mer ghi sult weten dat dat gloijde iser niet langhe en sal merren opt hoeft ia opt hersenbecken soedat die hersen niet en valle in die liese ende niet en verderven: Jeghen die fistelen in lacrimali dat is in den hoornic vanden oghen die men niet en can ghecureren met medecinen die salmen tgat widen ende men salre insteken een pipe van copere of van isere ende daerdoor steken een gloyde iser toten gronde van den fistele. Jeghe die weeringhe vander lever ende teghen die weude sal men setten een cauterie recht op die lever: Jeghen die weude vanden navel settet cauterium drie vingher breet onder den navel: Jeghe asma dats den corten adem ende teghen die weringhe vander longhen suldi bernen bi der wortele vander stroten. Mer hoet u dat ghi toter stroten niet en bernet. Ghi sult bernen een luttel vander huijt. Jeghen die milte suldi cautriseren recht op die milte met enen jser met drien eggen ende met tween tacken of met drien. [Ende] dat sal al doer die huijt gaen toter ander siden doer: Jeghen die weude vander siden sal men cautriseren onder die side int dunne: Jeghen emorroydes dat is teghen die spenen sal men bernen opt steertbeen dat is dat uterste been vanden rugge [been]: Jeghen die weude vanden armen ende vanden gheweere vander hant sal men bernen drie vingher breet vanden knokelen: Jeghen die weude vander hopen sal men bernen met enen jser met drien eggen recht op die hope. Ende als die hope uut den lede is soe salmen se weder insetten. Ende alsi in es so suldi maken een teyken al om ende om die butse vander hopen met eenen jser dat sal siin een half rinc: Jeghen den artikel ende jeghen alle weude vanden oversten leden sal men setten een cauterie op die cnose butens voets: Jeghen alle die onghemake bi na die die mensche mach hebben inden lichaem is sonderlinghe goet een cauterie onder die knie .iii. vingher mael. Dese cauterien siin ghemeen bi na jeghen alle die weringhe vanden lichaem ende siin oec goet ieghen ydropesie. Ende ieghen alchistes. Ende daerteghen siin oec goet ghemaect cauterien op elc die.

[p. 236]

Hier nemet [eynde] tcapittel ende vanden cauterien. Ende ghi sult weten voerwaer dat ic daer meer af hadde ghescreven Mer op ten dach van huden vindic luttel goet enighe menschen hi en onsiet hem dat bernen ende daerom hebbe ic dat ghelaten. Ende ic en bens oec niet in wiis want men pleghet us luttel goets.