|
| |
| |
| |
Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Mahomet, Tadil.
Myn Vorst, gy moet een drift, zo haatelyk, verzagten,
Die zuchten, dat gelaat, die zwoegende gedachten,
De rechte teekens van een leevendige smart...
Myn Vriend, een vreesselyke ontroering knaagt my 't hart.
Beminnelyk gordyn! 't welk lang hing voor myne oogen!
ô Lieffelyke rust, waar heen zyt gy vervloogen?
Gevoellooze Aga! Ach! waarom myn oog verlicht?
Waarom de Glorie, met een' gloeijendrooden schigt,
In 't diepste deel van een staatzuchtig hart te drukken
De Min, die triumpheert, de Zegepraal te ontrukken?
My dunkt ik hoor hem noch. Zyn vreesselyke stem,
Treft my, ontwaakt my, en krygt teffens meerder klem.
Aanschouwende myn' plicht in d'aangenaamsten luister,
Schuwe ik den toorts, waardoor zyn hand my licht in 't duister.
De Min, wyl hy my sprak, scheen hem te doemen. Ja,
De gramschap wou zyn dood, de hoogmoed zyn genaê.
Te vrede met myn vlucht, en 't dreigen van myne oogen,
Kon ik zyn stout bestaan, noch straffen, noch gedoogen.
Helaas! vervang een drift, u meerder waard, myn Heer;
Doet de ydle Min vergaan: haar nutloos tegenweer
Heeft de overwinning reeds te lang doen overhellen.
Verächt, verwerp haar raad; gy moet uwe Eer herstellen;
Verban een voorwerp 't welk uw' heldenmoed beschaamd.
Voleind; aanvaard een zorg die Mahomet betaamd.
Tadil, laat af, met dus myn teed're Min te laaken.
| |
| |
Leer, verr' dat ik my schaam', dat zulk een zuiver blaaken,
Zyn grootheid hebbende in myn zinnen vast geprent,
Myn hart verheft, en aan de hoogste deugd gewent.
Dat edel voorwerp kon my naauwlyks overheeren,
Of eene onkenb're magt deê 't misdryf van my keeren.
Om háár verzaakende eene onmenschelyke Wet,
Hebbe ik, naar billykheid, op 't zuiver recht gelet:
Myn vreesselyke vuist, die 't heilig Zwaard liet weiden,
Deed my den straf b're van d'onnozele onderscheiden.
'k Heb op myn' Zetel, lang een' Schouburg van geweld,
De vrede, deernis, en zachtmoedigheid, hersteld;
Myn reeds veränderd hart zag straks zyn werken loonen,
En stelde all' zynen roem in zich oprecht te toonen.
Neen, zo veel deugds is my onmooglyk af te staan:
Neen, vruchteloos dringd my de Glorie daar toe aan;
Vergeefs tracht haaren glans myn liefde te belaagen:
Die wreede schept in bloed en traanen steeds behaagen;
Zy is altoos verzeld van oproer, schrik en pyn;
En zonder haare hulp kan ik gelukkig zyn.
Voerd de Overwinnaar van Byzantië die reeden?
Moet ik u 't denkbeeld van uwe oorlogsdaên ontleeden?...
Neen, zwyg Tadil; gy kent de fierheid van myn hart.
Laat, laat daar in vergaan eene opgeworpen smart;
Laat haar geweld, zelfs in zyn hevigheid, versterven.
De staatzucht kan op my maar al te veel verwerven.
Vrees dat myn felle drift zich niet te verr' verspreij',
En stof tot wanhoop aan myn wroegingen bereij'.
'k Verächt de glorie van 't gemeene zegepraalen;
't Behaagt my steeds, met bloed de zege te betaalen.
Myn hart, myn geest, word van een vreess'lyke angst doorboord;
De spyt, die 't all' vernield, bevangt my, dryft my voort.
De. Liefde, meêr dan ooit, in myne ziel ontsteeken,
Schynd zyn verslindend vuur steeds feller aan te kweeken;
Maar 't is niet meêr vermengd met die verrukkingsvreugd,
| |
| |
Die tederhartigheid, die zoete zielsgeneugt';
Het vuld myn hart met woede en wreede zielsverdrieten;
Niets leeft in my dan lust tot moorden, bloedvergieten.
Myn ziel van eene ontmenschte ontroering aangedaan,
Dorst na een' stroom van bloed om zich van smart te ontslaan.
Ach! zo 't verblind gemor van myne Legerschaaren,
Myn'onverzoen b'ren toorn eerlang dwingt uit te vaaren....
Gerechte Hemel! 'k Beef... Gy die myn gramschap ziet,
Neen, 't gantsch Heeläl zag nooit dien schrik, die gruw'len niet.
'k Verdenk den Groot Vizier 'k Wil dat men hem doe sneeven:
Hy is misdadig; 'k maak u Meester van zyn leeven.
Myn onbepaald gezag doemd ook den Muphty; ja.
'k Wil dat hy neevens hem op d'eigen stond verga.
Ik stel den Blixem van myn wraak in uw vermoogen.
| |
Tweede tooneel.
In 't einde ontwyke ik dan uwe oogen,
Iréna; en de kracht, van een rampzal'ge plicht,
Houd thans voor de eerstemaal uw magt in evenwigt.
Ach! overweegt hy die, hy zal die ook verwinnen.
Geen grooter Zegepraal dan die op onze zinnen.
Wat edeler Lauw'rier heeft immer my gekroond,
Dan deeze die zich thans voor myn gezicht vertoond?
Vlucht, Liefde, ontwyk myn hart; laat de Eer uw plaats bekleeden:
Vergeefs is uw gemor; 'k hoor niet meêr na uw reeden.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Mahomet, Theodorus.
Sta ons de vruchten van uw goedheid toe, myn Heer,
Myn dochters groot geluk verblindde my te zeer.
De nood, die haar vervolgd, en uwe onveiligheeden,
Verbreeken d'achtb'ren band die haare Min dorst smeeden.
Gun dat zich op myn spoor, wyl ons uw gunst bevryd,
Haar droeve aantreklykheên verbergen voor altyd.
Haar rust, uwe Eer, uw' roem, haar zekerheid, uw leeven,
Haar' Vader, alles wil dat zy u zal begeeven.
't Wil alles zegt gy? Maar strekt daar toe myn-gebod?
Wie moet als Meester hier gebieden van haar lot?
Wat magt, wat rechten zyn 't, die ge op haar wilt bewaaren?
Myn Leger! Hoe! durfd gy 't bevel my doen verstaan,
Het welk myn Krygsvolk wil dat ik zal ondergaan?
Dien stouten moedwil, die 'k alleen u zal vergeeven,
Zou ieder sterveling betaalen met zyn leeven.
't Zyn hier geen beevende, bedwongen Vorsten, geen
Gekroonde Slaaven van 't gebiedende Gemeen;
Geen dienstbaare, op den Troon af hanklyke Opperheeren,
Die volgens hunne Wet, doch zonder magt regeeren;
Slechts Schimmen van 't Gezag, wier krachteloos bewind,
Een' slaafschen Scepter buigt, naar 't Volk geraaden vind.
Ach! zo 't volstrekt Gezag een' Zetel wil bekleeden,
't Is dien die ik vervulle, en vruchtloos word bestreeden:
Had ik in zyn geheel die niet in myne magt,
Hy wierd door my alleen ten hoogsten top gebragt.
| |
| |
Bekwaam, om voor myne Eer, myn liefde te verzaaken,
Kon reeds een Zegepraal, zo groot, myn zinnen taaken:
Ja 'k schond het beelt'nis reeds in myn ontroerde hart,
Van háár, door my bemind met zulk een teen're smart.
Maar, wacht van my niet meêr zo wreed een Offerhande,
Ondankbaar Volk: ik wil, dat, voor uw oog, ontbrande
Een' huwlyks-toorts, waar op uw' hoogmoed vruchtloos mord.
Zelfs de Eer, die door 't belang der Min gedreeven word,
Komt van een dubb'le Zege all' 't lieflyk my vertoonen:
Myn' roem bewaar ik door myn minnevlam te kroonen.
Ach! waarom kan ik in myn magt niet zien hersteld,
Het voorwerp van zo veel beroerte en krygsgeweld?
Weer' 't deerlyk denkbeeld van my af, dat ik dees' Wallen
Ten tweedemaal zou zien verwoest, en overvallen;
Spaar 't vreeslyk schouwspel aan myne overrol'ge smart,
Dat ik myn dochter 't staal zie wringen door het hart;
En lichtelyk, u zelve, ach! overdenk dit nader!
Ondanks all' uwe magt geveld door een' Verrader.
Hoe meêr myn ziel 't gevaar, het welk ons dreigd, beseft,
Hoe meêr uw stem myn' moed verdubbeld en verheft.
Kund gy myn dochter aan de wreedheid overgeeven?...
Ik leef; ik min haar; en gy kund voor haar noch beeven!
All' 't Volk bezweerd haar dood, vergramd, verwoed van zin.
Een' heerschend' Minnaar staat u voor haar noodlot in.
't Verraderlyk geweld dreigd dond'rende uit te vaaren.
De Liefde, 't hoog gezag, zal 't onweer doen bedaaren.
| |
| |
Dat men dan, zonder schrik
My onder 't puin des Troons begraave, ja verstikk'.
Ik wil, dat, zo men van dien rang my af durfd zetten,
Het Altaar in zyn' val het Offer zal verpletten.
Neem uw kloekmoedige standvastigheid weêr aan.
Laat ons manmoedig die gevaaren tegengaan;
Kom, treffen wy hen eerst; zien wy wie ons durfd hoonen.
| |
Vierde tooneel.
Tadil, Mahomet, Theodorus.
Gy moet myn ongeduld verschoonen,
Myn Heer; ik vrees dat ik u noch te laat ontmoet.
De Muphty, die alöm den standaard zwaaijen doet,
Dwingt een vermeetel Volk oproerig uit te vaaren.
Het volgd hem alles na: de trotse Janissaaren,
Staan, onder schyn van deugd, naar de yslykste euveldaên,
Daar zy ter zelver tyd vergramd toe overslaan.
't Rigt alle een bloedbad aan; wy zien 't verraad verspreiden....
Mahomet. (Tegen Theodorus.)
Verraders, 't is uw' wil!.... Gy, zult my hier verbeiden;
Vergaêr de Christ'nen, die den toegang zyn vergund:
'k Laat u myn Lyfwacht, daar gy op gebieden kunt.
(Tegen Tadil.)
Tadil, 'k wil dat men zich aan hem zal onderwerpen.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Iréna, Mahomet, Theodorus, Tadil.
Wat euveldaad, myn Heer? Wat moorddolk durfd zich scherpen?
't Is niet met al. Een weinig bloeds gestort,
Eén Hoofd te niet gebracht, zo duurd het onheil kort.
Myn Heer, ach! tracht een' gloed, zo doodlyk, te weêrstreeven;
Gy, Mevrouw, gy my begeeven?
Gerechte Hemel!... blyf; denk niet, hoe 't ook moog gaan,
Dat ik bemin of haat, ter wil van d'onderdaan.
Herstel uw' geest; verjaag die yd'le zielsverdrieten.
't Is tyd om bloed, en niet om traanen te vergieten.
Myn Heer, ach! sta my toe...
Rampzaal'ge, laat my gaan;
Kan, zonder uwe hulp, uw' Vorst geen Slaaf weêr staan?
| |
Zesde tooneel.
Theodorus, Iréna.
Myn dochter, 'k voel myn hart geraakt door 't meedelyden.
Gy weend om Mahomet: zyn' val is niet te myden.
De Groot Vizier, voorlang zyn' Vyand, doch bedekt,
Zogt slechts een voorwerp, 't welk uw liefde aan hem verwekt.
Ik had noch naauwelyks uw huw'lyk onderschreeven,
| |
| |
Of my wierd kennis van een snood verraad gegeeven.
Ik heb my, doch vergeefs, daar tegens aangezet:
Ik vloog na deezen Wal: ik perste Mahomet,
Een' band te breeken die tot zyn verderf zou strekken:
De liefde, ondanks 't gevaar, wil die met kracht voltrekken;
Hy sneuveld. Volg my: of het grimmig Muiters rot,
Maakt ligtelyk in 't kort zich meester van uw lot.
Myn Heer, ach! in wat tyd wilt gy dat ik zal vluchten?
Hoe! zoude ik leeven? ik, de bron die 'r ongenuchten?
Ik kan niet twyff'len: neen: 'k zie Mahomet vergaan;
Hy sterft; en gy hebt my 't beminnen toegestaan.
Ach! gy hebt my misleid; myn ziel, door schrik gedreeven,
Doet my als Dochter of als Minnaresse beeven.
Iréna, wacht u dat ge in myn gemoed ontsteekt
Een droeve vriendschap die my in zyn voordeel spreekt.
Denkt gy dat zyn gevaar, my niet aan 't hart kan raaken?
Noch dat myn stoutheid reeds door de Eer zich voelde ontwaaken?
Ach! 'k versta u reeds; uw fel ontroerd gemoed,
Vreesd dat het zal misdoen zo 't Mahomet behoed.
'k Zie dat rechtvaerdigheid door twyfling word bestreeden
In uwe ziel, steeds vry van snoode arglistigheeden.
Ach! ondervraag, doorzoek, uw aangevochten hart:
Het is 't vooroordeel, 't is de deugd niet, die 't verward.
Sints wanneer kan uw bloed den voorrang hem betwisten?
Kent gy geen Koning voor uw' Meester, dan een' Christen?
Wie zyne hand ontrukt dien Scepter-staf, dat Zwaard,
Des Hemels giften, is misdadig en onwaard.
Wat magt, dan die alleen des Hemels, durfd gelooven,
Dat zy het recht der Kroon een' Vorst ooit mag ontrooven?
De heiligste orden, de volmaakste regelmaat,
Het redden van zyn' Vorst, is zulks eene euveldaad?
Wat voorbeeld voor ons Volk! Ach! Hemel, weer hun schanden!
| |
| |
Verbreek dat moordgeweer in hun trouwlooze handen,
Het welk de Hel bereid, de Razerny ontbloot,
En een verblinde drift in 't Vorstlyk harte stoot.
't Is gantsch onnodig, door uw' yver my te styven
In 't achten van den Vorst, of hem getrouw te blyven.
Ja, zonder zelfs het recht des Keizers na te gaan,
Maakt my zyn gunstbewys en deugd zyn' onderdaan.
'k Moet voor de weldaên, die 'k ontfang, ook dankbaar weezen:
Ja, 'k volg de liefde die my dwingt voor hem te vreezen;
En word hem, met myn hulp te dienen, my ontzegt,
Het staat my vry met hem te sneuv'len in 't gevegt.
Vaar wel, myn dochter: 'k ga.
Vertoef. Waar wilt ge u wenden?
Hou stand, of ik bezwyk. Zie, Hemel, myne elenden!
Ik moet, wanneer voor my myn' Minnaar wil vergaan,
Den arm weêrhouden die alleen hem by kan staan
Leef, leef, myn Heer; myn ziel, bedroefd en gantsch verslaagen,
Hoord reeds Natuur, in my te fel beleedigt, klaagen;
Leef: weer uit myn gemoed die eeuwig wreede smart,
Dat ik den moorddolk voerde op 't vaderlyke hart.
ô Strenge proef! Wat leed, wat ramp staat my te vreezen!
Hoe! kan m' onnozel, en rampzalig, teevens weezen?
Ja, deugd krygt de overhand; de gunst des Hemels doet
My zien, hoe ik een wreede ontroering stillen moet.
Die stem klinkt my in 't oor: 't lot wil die na zien koomen:
Hy wil uw bloed geensints, maar dat van my zien stroomen.
In u is 't sterven voor een' Keizer razerny;
Maar voor myn' Bruidegom te sterven, zulks voegd my.
Neen, wederhouw my niet. Dien rouw, die tederheeden,
Zyn slechts .. Maar Nassis komt. Wat doet hem herwaards treeden?
| |
| |
| |
Zevende tooneel.
Nassis, Theodorus, Iréna.
Het Krygsvolk, gantsch verstoord,
Vervulde alöm de Stad met schrik, beroerte en moord.
Verdeeld door 't zelf-belang, doch door een haat gedreeven,
Wil d'een' Iréna, en all' 't Grieksche Volk doen sneeven:
Den and'ren, door 't verraad des Groot Viziers besmet,
Brand, om zyn gramschap te voldoen op Mahomet.
Maar naauwlyks treed hy toe, of elk tracht hem te ontwyken;
Zyn' weg is opgehoopt met neêrgevelde lyken;
De schrik, de wraak blinkt uit in zyn gevreesd gelaat;
Geen' Muiter komt hem voor, die niet door 't staal vergaat,
Hy ziet zich reeds tot dicht by zyn' Vizier geraaken.
Deez', die al beevende het onweer ziet genaaken,
Zegt hem, ‘Gy moet, ô Vorst! verwinnen, of vergaan;
‘Dit 's u genoeg. Hy valt hier op zyn' Meester aan.
'k Zie Mahomet verwoed het bloedig zwaard verheffen,
En dien Verrader in zyn trouwloos harte treffen.
Het Krygsvolk, midlerwyl verspreid in deezen Wal,
Vervolgd de Christ'nen met een ysselyk geschal.
De Keizer tracht vergeefs dat onheil af te weeren;
Hy dreigd, hy slacht; maar niets kan hen te rug doen keeren.
In 't einde grypt zyn' vuist d'ontplooyden standaard aan,
Gebied het muitend rot, dat vlucht, te blyven staan;
Dit heilzaam teeken, doet all' 't stormgeweld bedaaren,
Bedwingt en wederhoud de wreev'le Janissaaren.
Maar, die beroerte is noch niet gantsch gestilt, myn Heer,
Een nad'rend ongeval verschrikt my meêr en meêr.
Zy eisschen 't bloed van een beweeglyke offerhande...
Ik vrees, zo ik die noem, te deelen in hun schande.
| |
| |
Het is dan over my, dat 's Hemels grimmigheid,
Dat ys'lyk onweer, 't welk zo hevig woed, verspreid!
Dit zyn de vruchten dan van een rampzalig blaaken!
De dood is all' het zoet dat ik daar van zal smaaken!
't Is geen meêr vluchtens tyd, gy ziet het zelf, myn Heer,
Myn vonnis legt geveld, ik buig my willig neêr,
Myn dochter, ach! verlaat ge uw' droeven Vader!
Verberg u in myn' arm: wie raakt, wie treft u nader?
ô Ja, myn Heer, 'k ontfang uw' bystand zelfs met vreugd;
Maar 't is veel minder voor myn leeven dan myn deugd.
Ontsluit noch eens voor 't laatst' het vaderlyke harte!
Ontfang de traanen van eene ongeveinsde smarte.
Dat 's 't heiligste Altaar daar 'k die op te storten tracht,
Om Hem, waar toe 'k die keer, daar door te zien verzagt.
Maar die verächtelyke ontroering kan hem hoonen:
Een die onnozel sterft moet zich niet droevig toonen.
Laat ons niet toestaan dat my 't woedend Volk verrast;
Begeeven we ons ter dood gelyk't een Christen past.
Einde van het vierde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij