|
| |
| |
| |
Derde bedryf.
Eerste tooneel.
Iréna, Zamis.
Durve ik eene onvoorziene en rasse droefheid laaken,
Die gy voor myn gezicht, doch vrucht'loos, wilt verzaaken?
Gy zucht! hoe! moet ge, om dat een' Vader zich, bedekt,
Aan uwe omhelzingen slechts weinig tyds onttrekt,
Het uur beweenen, 't welk u dwingd van hem te scheiden?
Denk aan 't geluk dat u dit Huwlyk zal bereiden.
Het traanen storten by die vreugd, gevierd alöm,
Eert wel den Vader, maar bedroefd den Bruidegom.
Ik hem bedroeven! Ach! myn tederlievend harte,
Steld in zyn volle magt, myn vreugde of myne smarte.
Myn ziel is zonder rust: men stell' haar weêr te vreên,
En spreeke van myn' Held, en zyn weldadigheên.
'k Durve eindelyk 't gezicht gerust rondom my wenden.
De Grieken vinden hier een' wyk voor hunne elenden.
Het Ongeloof, zo lang my volgende op den voet,
Wykt af, en weet dat zy my nooit weêr nad'ren moet.
Begins'len myner vreugde en de uwe, o myn getrouwe!
't Is alles Christen reeds rondom één Christen Vrouwe.
Ach! die verand'ring, vol geluk, die my verblyd,
Dien' tot verdubb'ling van myn yver, zorg en vlyt!
Zie eindlyk 's Hemels toorn, ô droeve Stad, bewoogen;
Waar toe diend, tegens hem, uw zwak uw krank vermoogen?
De dood en slaverny, heeft met een bly geschal,
Geheerscht, gezegevierd, in uw' vergruisden Wal.
Uw' Vyand was alleen gewapend met uw Zonden,
Om u rechtvaardig op het deerelykst' te wonden.
Hy heeft uw' Trots verneêrd; hy heeft uw trouw gekroond:
| |
| |
Wyl 't mededoogen zich, voor u, behulpzaam toond.
Myn zorg zal haast den loop van uwe traanen keeren,
Door 't oproer verre van uw waarde kroost te weeren.
Ach! dat myn hart zich met een lieflyk Huwlyk vleid,
Geschied, om dat het uw geluk, daar door, bereid.
| |
Tweede tooneel.
Nassis, Iréna, Zamis.
Wat 's, Nassis, uwen wil?
Uw' Vader, met de smarte,
De droefheid in 't gelaat, en een angstvallig harte,
Heeft deezen brief, aan u Mevrouw, my toevertrouwd.
Terwyl hy de Vizier in 't heim'lyk onderhoud.
Iréna, na den brief stil geleezen te hebben.
Wat leeze ik? Myn geluk, myn vreugd, is dan vervloogen?
'k Vind my, nu 'k my daar gantsch aan overgeef, bedroogen.
Hoe traager dat een hart zich tot de hoop bereid,
Hoe sneller zich daar in de droef heid weêr verspreid!
| |
Derde tooneel.
Mahomet, Iréna, Zamis.
Myn Heer, waar word men toe gedreeven?
Aanschouw een misdaad die my schrikken doet en beeven.
Uw' Echt word vrucht'loos door uw Priest'ren toegestaan.
Der Muzulmannen haat en toorn' groeit telkens aan.
Ontzie den Keizer; tracht uw' trouw-dag te vertraagen:
Doch, zonder hem 't bericht uw 's Vaders voor te draagen.
| |
| |
Men dreigd ons: 'k weet ook dat een muitend' onderdaan,
Uw Huwlyk voorwend om den Vorst te doen vergaan.
Gy zwygt, myn Heer! Gy vest, in gramschap opgetoogen,
Op deeze letteren, gantsch roereloos, uwe oogen!
Ik wierd, al sidd'rende, uwe onveiligheid gewaar...
Ik sidder voor den hoon, maar geensints voor 't gevaar.
't Is Mahomet, ik ben 't, wien hier een' Slaaf durfd drygen!...
Gy zucht, Iréna! 'k Bid, wil toch uw smart verzwygen;
Gy doet my ongelyk. En beefd ge één ogenblik,
Dat 's my beschuldigen, met laffe vrees of schrik.
Ach! verre van myn hart, door nieuwe smaad, te kwellen,
Denk dat gy altoos trachtte om dat gerust te stellen.
Verächt dan de yverzucht dier Slaaven, nevens my;
Maar hits op hen niet aan de liefde of razerny.
Hoe! zoude ik tegens hen uw grimmigheid verwekken?
Hun's Keizers Bruid, die hen een Moeder moet verstrekken?
Wat kan myn' Echt niet doen? Dien band, zo lief en waard,
Zal 't welzyn en geluk verzeek'ren van all' de Aard'!
Ik vrees, voor u, geensints hun roekelooze neiging;
Ik vrees, voor my, geensints hunne ydele bedreiging;
Ik vrees alleen, voor hen, het woedende geweld
Dat ge in uw harte voed, en nimmer paalen steld.
Hoe! zoude ik tegens hen myn klachten ooit verheffen!
Het lot moet eeuwig een rampzaal'ge schoonheid treffen,
Die, verr' dat zy 't gezag in zyn gestrengheid still',
In een verneederd Volk de hoop verraaden wil;
Die, kunnende eenen Vorst tot meedely gewennen,
Veel liever, door hunn' ramp, zich zelf wil doen erkennen!
Neen, neen, myn Heer, 'k begeer dat gy my nooit verhoord,
Zo ge immer door myn stem tot straf word aangespoord.
Iréna, zyt voortaan voogdesse myner zinnen;
Maar tracht die nimmer door een zwakheid te overwinnen.
Wat gy my ooit hier durfd verzoeken, sta my toe,
| |
| |
Dat ik 't vergeeven leere, en nimmer afstand doe.
'k Wil eeuwig myne gunst en goedertierenheeden,
Aan uwe Christ'nen, aan Byzantië, besteeden.
Wat onzen Echt aangaat, ik wil daar van de pragt,
In 't Heir, en voor het oog van 't Krygsvolk, zien volbragt.
'k Wil dat van deezen band, het Hoofd der Muitenaaren
Getuige, nevens all' myn Volk en Legerschaaren.
Zo lang hy zich, voor 't oog zyn 's Meesters, niet vertoond,
Blyft hy wel onbekend, maar word des niet verschoond.
Niets kan hem voor de dood, zo hy verschynd, behoeden,
Hy leeve, zo hy zich verneed're. Dit 's geen woeden,
Het is Rechtvaerdigheid die zulk een vonnis veld;
Dewyl de Min, voor haar, 't belang ter zyde steld:
Maar na den eedt die ons moet binden aan elkander,
Kan niets ons scheiden, dan de dood van de eene of d'ander.
Het is gedaan: myn Min, die zich van vreeze ontslaat,
Trotseerd uw Krygsvolk, in zyn grimmigheid en haat.
'k Weet de oorzaak, die 't vervoerd tot oproer, te doorgronden;
En heb het middel tot herstelling uitgevonden.
In 't einde, op dat uw Volk zich naar zyn' plicht weêr voeg',
Weet ik, voor u, myn Heer, te sterven; dit 's genoeg.
Maar, 'k vind, om 't afzyn van myn' Vader, my verleegen.
Wat mag, dat hy zo lang vertoefd, hem toch beweegen!
Ik ga, op dat ik hem hier wederom ontbiê.
Wie kan, by u en hem, my noch ontrusten? wie?
Myn vreugd, myn blydschap, zal zo veel te opregter weezen,
Zo 'k voor twee hoofden, my zo waard, niets heb te vreezen.
'k Trotzeer het wreedste lot, het ysselykst gevaar,
Zo 'k slechts myn' Vader en myn' Bruîgom 't leeven spaar'.
| |
Vierde tooneel.
Mahomet, Tadil.
De Broeder des Viziers, het Hoofd der Janissaaren,
| |
| |
Laat hem in. Vermeet'le schaaren!
| |
Vyfde tooneel.
Mahomet, De Aga.
Gun dat uw' Slaaf, doorboord van smart, één ogenblik,
Beef, sidder vry van schrik.
Het muitend Krygsvolk durfd u dreigende weêrspreeken:
Ik ben hun Hoofd. Gy moet op my hun misdaad wreeken.
Sla toe: maar laat uw' toorn tot hen niet overgaan.
Zy trachten van een' Echt, zo schand'lyk, u te ontslaan.
Hoe groot hunne eerbied zy, uw liefde kan hen tergen.
Voldoet een wraak waar toe myn stoutheid u durfd vergen;
Ik kan uw' roem niet overleeven: straf my vry.
Rampzaal'ge! Waar toe strekt uw drift? uw razerny?
Hoe! kent ge my niet meêr? Gy hebt my opgetoogen;
Gy zyt my waard: maar word, door u, myn hoop bedroogen,
Zo wacht uw' wissen dood.
'k Zal sterven, ja: maar, eêr
Het daar toe komt, zo hoor myn teed're zorg, myn Heer:
Een' vleijend' Hoveling, bedrieg', misleije uw zinnen;
Ik sterf vernoegt, zo 'k slechts uw zwakheid moog verwinnen.
Dat ik u ondervraag. Wat doet gy in dit Hof?
Deed ge ooit te weinig tot verduistring van uw' Lof?
Daar u een' laffen gloed doet blaaken, doet verteeren,
Wilt gy uw schande, door noch laffer Echt, vermeêren.
Hoort gy niet hoe uw' last verworpen, uw gebod...
| |
| |
Ach! zaagt ge eens zelf hoe uw Soldaaten, t'saamgerot,
Getergd, met luider stem, vol gramschap, u bezwaaren!
‘Hoe! roepen eenigen der dapp're Janissaaren,
‘Hoe! wy verliezen dan dien Vorst, zo zeer gevreesd,
‘Die ons, in heldenmoed, een voorbeeld is geweest?
‘Hoe! moeten wy zyn' roem, verr' van zyn'dood, beklaagen?
‘Hy, die, alöm gewoon de zege weg te draagen,
‘Zyn standaards plantende op 't verslaafde Romens Wal,
‘Aan zyne voeten moest zien buigen, 't gantsch Heeläl,
‘Dien Mahomet, vervoerd door een verächt beminnen,
‘Ziet reeds twee Jaaren lang zich door een Vrouw verwinnen;
‘En schendende alzo wel de Wetten als zyn' plicht,
‘Trouwd hy een Christen', zyn Slavin, voor ons gezicht!
Ach! denk, myn Heer, waar toe een reuk'loos Heir kan komen,
Als 't eens den band ontspringt, en niet is in te toomen;
Stel u niet tegens hen, maar tegens uwe Min;
Keer edelmoedig weêr tot een' bedaarder zin.
Begeef u in het veld. Uw straffe ontzachlyke oogen,
Zien haast uit yder-een dien trotsen waan vervloogen;
Roep in uw hart, uw reeds vergeeten toeleg, weêr;
Eisch, eisch een Kroon, zy valt voor uwe voeten neêr.
Ja, dat baldadig Heir zal haast myn gramschap smaaken,
Dewyl 't de bloeddorst in myn hart weêr durfd ontwaaken;
'k Zal 't dien gestrengen. Vorst weêr doen aanschouwen, ja:
't Wil dat ik wreed zy: 't vrees myn woedende ongenaê.
Ik heb 't gevoel die 'r smaad niet door de Min verlooren.
Myn' arm zal in hun bloed de muitery doen smooren.
En gy, vertrek, Rampzaal'ge.
Ik zal geen dood ontzien:
Maar 't uitterste bestaan, op dat ik die verdien.
In de armen van de Min heb ik myn' Vorst verlooren.
Ach! kende ik, door zyn wraak, hem weder als te vooren!
Wat doet ge in dezen Wal? Waarom die lauwerblaên,
| |
| |
Die gy te plukken dacht, in 't stof te doen vergaan?
Byzantië is aan u: vervolg uw heerlyk leeven;
Geheel Europa moet zich in uw magt begeeven;
't Gebied daar van hoort u. 't Onä chtzaam Christendom,
Dringt yvrig aan om de Eer van uwe keetens. Kom,
Wil uw gevreesd gezicht na 't droevig Westen keeren;
Zie hoe die Vorsten in onëenigheid regeeren;
Zie die Tyrannen, in hun woede, nederslaan,
De Sterktens daar ze uw magt meê konden tegenstaan.
Wat Spookzel hitst hen aan! daar Christen tegen Christen,
't Gemeen bederf verhaast door een oneindig twisten;
Zie den Verwonnen, den Verwinnaar, neêrgeveld
Door 's een' en 's andrens staal, in 't wederzyds geweld.
Dus verr' door haat verblind, beschoud geen van hen allen,
Dat, zo zyn' Vyand valt, hy ook zich zelf doet vallen;
Dat yder Krygsheld, die zyn woede doet vergaan,
Een' Vyand is, die gy zoud moeten nederslaan;
En dat, na welk een kant de Zege zich moog wenden,
Zy steeds verliezen; zie hoe zy uw' roem volënden.
Smoor hunne tweedragt door uw wigtig krygsgeluk;
Leg op den zwakken en den sterken 't zelve juk.
All' 't overig gerucht zwygt stil, als uwen donder
Op die Tyrannen woed; ga, breng all' 't Aardryk t'onder.
Dit is dien toeleg, dit 's dat glorieryk beleid,
Daar ons heerschzuchtig hart, doch vrucht'loos, zich meê vleid.
Dit is dien toeleg, die een doodelyke smarte
Weêrhoud, of eerder, doet verdryven uit uw harte.
Gespt, dus, de Min alleen uw Krygsvolk 't Harnas aan!
Is, dáár, dan 't einde van zo veel roemruchte daên!
Dus, hebben dan, door vuur, door staal en bloed, uw zinnen,
Vol ongeduld gezocht, om slechts een Vrouw te winnen!
(Hy werpt zich voor zyne voeten)
Gy bloost! Ach! schenk my thans myn' Achtb'ren Keizer weêr.
Ach! dat u de Eer ontwaak; zy spreekt u aan, myn Heer;
Zy noopt uw hart; laat de Eer onsterflyk daar in leeven:
Uw hart behoort haar toe; vergeefs is 't wederstreeven.
| |
| |
Ondanks uwe ydle zucht, ja, ondanks uwe Min,
Werpt zy, ik zie 't, de schaamte en wroeging daar weêr in
Uw ziel versmaad vergeefs haar stem: ach! zyt geduldig
Gy hoort het, Mahomet, uw knaging maakt u schuldig
Wel, dat uw grimmigheid my beeden doe vergaan,
Myn dood verkrygt zyn loon; de Eer spreekt u weder aan.
'k Beken 't, ondanks den toorn, daar 'k my door voel bespringen,
Myn hart verscheurende, kan hy myne achting dwingen.
(Tegen den Aga.)
Ik laat u 't leeven. Doem, misprys niet meêr zo ligt,
Een liefde, welkers stem, my tot genaê verplicht.
Leer, door die werking, dat we eene andere Eer hier vinden,
Dan die, daar d'Oorlog steeds de Zege aan wil verbinden.
Leer, wierd de Liefde niet gelyk een deugd gevierd,
Dat Mahomet ook nooit daar door verwonnen wierd.
'k Gevoel, nochtans, dat myn zagt moedigheid, reeds moede,
Vergaat, nu 'k voor de straf, door myn genade, u hoede.
Keer weder in het veld; doe 't Krygsvolk beven; ga.
Het vrees, zo 't langer mord, myn woede en ongenaê!
Niets kan myn trouw-uur, 't welk vast nad'rende is, verlengen;
'k Zal, voor elksoog, dien Echt noch deezen dag volbrengen:
Elk wederspanneling zal door myn' arm vergaan;
Of, dat verraders rot, zo 't my durfd tegenstaan,
Voorkome, door myn' dood, de straf die 't is beschooren.
Het zal my zien. Vaar wel; doet hen myn antwoord hooren.
| |
Zesde tooneel.
Hy dreigd; hy schuwt my. 't Schynd, aan zyne ontsteltenis,
Als of myn' yver van zyn drift verwinnaar is.
Voleinden wy, kan 't zyn, door hem getrouw te blyven.
Laat ons niet twyffelen; wat muit'ling zich moog styven,
Door tweedragt onder 't Volk te zaaijen, 't gruwlykst kwaad,
| |
| |
Wie 't zy, verdelgen wy dien snooden, en 't verraad;
Laat ons het Heir den Prins, den Prins het Ryk weêrgeeven.
| |
Zevende tooneel.
De Vizier, De Aga.
Hou stand. Waar heen? Waar toe heeft d'yver u gedreeven?
Gy scheidde van den Vorst; wat deed gy?
Waarom vertoond ge u dan bedekt voor zyn gezicht?
Weet gy wel, wyl uw laf gedrag, de Leger-Hoofden
Verbitterd, dat zy u deez' dag uw straf beloofden?
Weet gy wel, dat, betigt met snoode huich'lary,
Het Heir uw' val, uw' dood, gezwooren heeft aan my?
Men zegt, geveinsde, dat, door de ys'lykste ongelukken,
Getrouwe Staatsliên, om uw' raad, zich zien verdrukken:
Men zegt, dat gy, een' laffe en doemenswaarden gloed,
Blohartig goedkeurd, en in 't hart des Keizers voed.
Is 't leevenslicht u waard, zo wacht u voor 't voltrekken
Van 't slaafsch bevel, het welk gy my niet durfd ontdekken.
Vrees, vrees het krygsvolks oog, vrees dat hunn' toorn u zengt,
Eêr ge onzen aanslag weet, of eêr gy die volbrengt.
'k Weet van uw' aanslag niets; 'k weet niet wat ongelukken
Getrouwe Staatsliên, om myn' raad, tot heeden drukken;
Ik weet niet dat het Heir myn dood bezwoer: maar 'k weet
Wat snoô verrader 't is, die 't zo lang morren deed.
| |
| |
'k Durf, dat ik 's Keizers Eer bevestig', my beroemen.
Zo 'k hem van 't laf geweld der Liefde tracht te ontslaan,
Zyn Grootheid weêr herstel, noemt gy zulks hem verraên?
Wien zyt gy, dat ge, in'tharte uw's Meesters, durfd gelooven,
Een drift te doen ontstaan, en weêr te doen verdooven?
Wien zyt ge, om 't voorwerp van zyn Glorie, naar uw' zin
Te durven schikken, te bepaalen, meêr of min?
Wie 'k ben? Leer, wyl ik u dit nader moet betoogen,
Dat een' Vizier, het heil, den steun is, van 't vermoogen;
Het werktuig van de Wet, de Godspraak van den Staat,
Het oog, de stem, den arm, des Konings en den Raad.
Dit deel der oppermagt, dat onze schoud'ren schraagen,
Behoord den Vorst niet meêr, na 't ons is opgedraagen:
Ja, dikwils zou 't hem zyn verraden, als, in nood,
Ons Ampt, zelfs tegens hem, geen raadsgeheim besloot.
Het is in onze hand, om, met omzigtigheeden,
Het hoog gezag, in schyn van eerbied, te vertreeden;
En, eind'lyk dwingen wy den Vorst, op dat hy tracht
Naar zyn geluk, en dat van 't sterffelyk geslacht.
'k Ben slechts Soldaat: en hoop dat gy my zult verschoonen,
Zo myne onweetenheid u belgen mogt, of hoonen.
'k Dacht dat een' Staatsman, door zyn' Vorst benoemd, hem meêr
Dan and'ren, dienst en trouw, verplicht moest zyn, myn Heer;
Dat, hoe hy nader aan de Kroon zich ziet gehuldigt,
Hoe meerder eerbied hy dezelve ook is verschuldigt.
En dat één' wenk, één' straal van 't vorstelyk gezicht,
Zyn hart verschrikkende, hem vaststelde in zyn' plicht.
'k Dacht, dat een' onderdaan, zo verr'door waan gedreeven,
Dat hy zich zelve een plaats naast zynen Vorst dorst geeven,
Niets dan een' Muiter, een' ondankb'ren Onverlaat,
De schande van zyn' Heer, den schrik was, van den Staat.
'k Dacht, dat, de Kroon met geen eerbiedigheid te naaken,
| |
| |
Zulks was, den glans, die haar omringt, tot niet te maaken.
En dat, tot op wat trap men daar aan nader raakt,
Die wierd ontheiligd, zo men immer daar na haakt.
Ach! laat dien yver, die my tergt, u niet meêr dekken.
Ik merk hoe verr' uw woede, uw razerny, kan strekken.
Verzeekerd dat myn' arm uw' aanslag weeren zou,
Doet gy by 't Krygsvolk my verdenken in myn trouw.
Gy vreesd, dat Mahomet, door myn grootmoedig waaken,
Zal afstaan van een' Echt, die gy in hem wilt wraaken.
Ja, door de waap'nen, die hy u in handen steld,
Wilt gy my treffen, eêr gy hem ter nederveld.
Gy, opgeworpen Slaaf, leer, leer uw misdaad boeten.
Verr' dat gy hem belaagt, beef aan uw 's Meesters voeten.
Denk, dat een' Keizer, die des Hemels wil benoemd,
Wel doemenswaard kan zyn, maar echter nooit gedoemd.
Zo hy u in uw recht onwettig wil verkorten,
Zo hy zyn' gantschen Staat dreigd in een' poel te storten,
Indien een laffe Min, hem all' zyne Eer beroofd,
Zyn lang verkreegen roem in eenen dag verdoofd;
Ween: maar gehoorzaam; dit 's het lot aan u beschooren.
Laat af, die bloode taal my langer te doen hooren.
Waar 't onrecht heerscht, daar neemt de magt in 't kort een end;
Waar 't hoog gezag ontbreekt, is trouw noch plicht bekend.
Doemd gy myn oogmerk dan? De Bruîgom eener Christen,
Heeft onzen haat verdiend: maar, waartoe diend dit twisten.
'k Erkenn' geen' Vorst die elk met recht verächten mag.
Hy zy die hy moet zyn, zo draagd men hem ontzag.
Een' trotsen Aga kan, geduldig, dan gedoogen,
Dat zich het Christen volk, hier vestige in 't vermoogen?
Wilt gy dat Mahomet, begaande een eer'loos stuk,
Zyne onderdaanen wreed doet buigen onder 't juk?
Iréna roept hen voort, uit all' des waerelds streeken:
Ja, alles sterkt hun hoop, die haastig door zal breeken.
Wilt gy dat op haar' naam hun Kerkdienst zich herstell',
| |
| |
En onbeschaamd trotseer' des Muphty's hoog bevel?
Hou voor gewis, dat haast die wreev'le tegenstand'ren;
Het Ottomansche Ryk van noodlot doen veränd'ren;
En dat, na Mahomet verjaagd word uit deez' Wal,
Het vuur van oproer zich alöm verspreiden zal;
Door hulp van Trébizonde, en bystand der Germaanen
't Is uit; de Christ'nen zien den weg ten Troon zich baanen
Gy mind den Keizer, gy voorziet zyn droeven ramp;
En blyft uw' geest bedwelmt door een' lafharten damp!
Neen, 'k wil niet dat myn' Vorst, zo verr' zich doe verächten
Bepaal uw'toeleg dáár, wilt gy myn hulp verwachten.
't Gevaarlyk schoon zal uit zyn zinnen haast vergaan,
Zo ons gezucht, zo ons geween, hem kan ontslaan,
Van háár, wier trots gemoed het zyne maakt verbolgen.
'k Ben, op dat voorbeding, gereed uw spoor te volgen,
Maar dat uw' aanslag, dien ik haat, niet verder ga;
Of ik doorboor u 't hart, en slacht my zelf daar na.
| |
Achtste tooneel.
Ga, 'k zal u verder, dan gy denken durfd, doen koomen.
Het zaad van oproer heeft zyn hart reeds ingenoomen.
Voleinden wy. Of durfd hy langer my weêrstaan,
Het Krygsvolk wil zyn bloed; myn haat doe hem vergaan.
Einde van het derde Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij