|
| |
| |
| |
Tweede bedryf.
Eerste tooneel.
Iréna, Zamis.
Iréna zal voortaan, verr' van 't Serail, alleen,
Van Medeminnares bevryd, dit Hof betreên.
De lieve Vryheid, komt, die gy hier zult genieten,
Om over u een' oegst van weldaên uit te gieten.
Vergeet in dit Paleis all' die afgrys'lykheên,
Waar door 't Serail aan uw gezicht zo haat'lyk scheen
Ban die onzuiv're plaats voortaan uit uw gedachten,
Met recht den hoon, de plaag, van onze Kunne te achten;
Verfoeijelyk verblyf, en grafsteê van de deugd,
Daar liefde nooit regeerd, maar laffe onkuissche vreugd.
Wie kan dat heilloos nest aanschouwen zonder yzen?
Tot welk een schande kan de schoonheid zich verwyzen?
Die vrouwen, welkers hart de zuiverheid niet kent,
En welkers staatzucht zich aan de onëer heeft gewend?
'k Wil 't niet verbergen; die verand'ring kan my vleijen.
Maar echter moet die hoop, hoe zoet, ons niet misleijen.
Waar zyn wy? En wie bragt ons hier, na zo veel hoon?
Wat Troon verheft zich op deez' omgeworpen Troon?
ô Droef Byzantië! gy zyt, in u te aanschouwen,
Voor 't eeuwig teeken van des Hemels wraak te houwen!
Ik heb uw smart gevoeld in 't diepst van myn gemoed;
Myne eerste schattinge is een teed're traanenvloed!
Ik kom u redden. Wilt myn zwakheid thans bestieren,
Laat d'yver die my noopt, ô Hemel! zegevieren.
Aswerus wierd voorheen door Hester wel verzagt;
Verleen myn schoonheid, hoe gering, die zelfde kracht.
'k Moet met verrukking in dat edel opzet stemmen.
| |
| |
Verbreek het juk waar in wy 't Griekse Volk zien klemmen.
Wie kan zulks doen dan gy? De Hemel sterkt uw wit,
Nu een' hoogmoedig' Vorst uw schoon gelaat aanbid.
Neen, neen, wy zyn niet meêr in die gevreesde tyden,
Toen Mahomet, zo trots, den aandrang zogt te myden
Een's gloeds, die in zyn hart, zyn 's ondanks, hevig brand.
De ontemb're Leeuw, geboeid door een verwinnaars hand,
Woed met veel minder toorn op zyn' gestrengen keeten.
Wat slaagen doet u thans zyn grootsche zwakheid weeten!
Zyn liefde, door haare eige uitwerkzels, afgeschrikt,
Verspilde zyne gunst, byna in bloed verstikt;
Door 't offer, na den moord, tot naberouw bewoogen,
Door waare deugd geleid, in 't misdryf opgetoogen,
Straks roepende zyn drift, schoon reeds vergeeten, weêr,
Gereed tot uw verderf, boog hy zich voor u neêr.
Wie weet te sterven, weet het dreigen te trotseeren.
Ik weet niet welk een hoop myn stoutheid deed vermeêren;
Die hoop, die ik noch niet durf ondervraagen, bragt
My 't groot gevaar niet meêr te binnen; gaf my kracht.
Nochtans, in 't midden van myn Zege, in 't hart bewoogen,
Aanschouwe ik myn' Triomph met twyffelagtige oogen.
Heeft ook myn hart, tot hulp den Christenen bereid,
Zich, in de middelen tot hun behoud, misleid?
Wat doet, zo my de deugd kon tot geleidster strekken,
In my die wroegingen, zelfs in haar' arm, verwekken?
Wat kwelling baard in uw' verleegen geest die smart?
Wat kan de opregtste deugd verwyten aan uw hart?
'k Vest met verwond'ring op uw vroomheid myn gedachten.
't Geweld beschaamen, gunst en weldaên te verächten!...
Wat hand kan 't zyn, die u den Troon wil doen betreên
Dwers door de afgrys'lykheid der doodsgevaaren heen?
Want eindelyk, daar 't hoog gezag u kon verwinnen,
Is 't geen Tyran meêr die, zyn 's ondanks, u wil minnen;
Maar een' verneederd' Held, eerbiedig en verliefd,
| |
| |
Een Minnaar van de deugd van 't voorwerp dat hem griefd.
Ban 't vleijend denkbeeld van een' Prins uit myn gedachten,
Wiens hulde en trouw, myn hart moet vloeken en verächten;
Doet de overige rede in my niet gantsch vergaan,
Te zwak om 't doodelyk vergif te wederstaan.
Zyn deugd, myn hart, zyn min, 't heeft me all' met angst belaaden;
Vol schriks op yder treede, alleen, gantsch onberaaden,
Durf ik naauw denken aan all' 't geen toekomende is;
't Baard alles, zelfs 't geluk, my smart en droeffenis.
'k Heb in dit nieuw verblyf gedacht de vreê te erlangen;
'k Bewoon het, en myn hart voeld zich veel meerder prangen.
Hier is het, daar myn lot zyn' loop begonnen heeft;
Hier is het, daar 'k de dood myn 's Vaders heb beleeft;
Ik zelve... Zamis! Ach!... gy, Hemel, ziet my beeven!
'k Verlaat met vreugde, zo 'k onnozel sterf, het leeven.
Maar wat brengt ons Tadil?
| |
Tweede tooneel.
Tadil, Iréna, Zamis.
All' 't Christen Volk, vol vlyt,
Erkennende uwe gunst, die hen wel haast bevryd,
Komt u eerbiedigheid bewyzen aan uw voeten.
Gy kunt de rampen van hun slaverny verzoeten:
Den Keizer staat zulks toe; nochtans wil zyn besluit,
Dat hier door één' alleen hun aller stem zich uit'.
| |
| |
| |
Derde tooneel.
Iréna, Zamis.
ô Hemel! welk een onbekend genoegen,
Komt zich, myn 's ondanks, in myn bange ziel vervoegen?
Gy, Vorsten, Meesters van het sterffelyk geslacht,
Ach! dwaald gy niet, wanneer uwe onbepaalde magt,
Door bloeddorst aangenoopt, keerd de Aarde 't bovenste onder?
Aanvaard, aanvaard den staf; ontslaat u van den donder;
Verligt de rampen van een zuchtend Volk; en stelt
De onnooz'len nimmer bloot, aan onrecht of geweld;
Verhef der zwakken moed, zyt met hun smart bewoogen:
Dit is de waare Wet van 't opperste vermoogen.
| |
Vierde tooneel.
Theodorus, Iréna, Zamis.
Maar, welk een Grysaard is 't, helaas! die 'k hier aanschouw?
Hy staat verbaasd; hy zucht op 't zien van dit gebouw!
‘Het is myn Dochter. Ach! Beklaachelyke Vader!
‘Gerechte Hemel! 'k bid, toon my uw goedheid nader;
‘Sta my uw gunstbewys en weldaên, gantsch'lyk toe!
Gy, achtbaar' Christen, durfd gy my niet nad'ren? Hoe!
Wat kan u op deez' dag, zo heilryk, noch doen kwynen?
Herstel uw' moed. Ik hoop uw smart te doen verdwynen.
Uw rampen zyn de myne, een Christen zo als gy.
Ontfang de hulde van all' 't Christen Volk door my,
| |
| |
Mevrouw. Wy zeeg'nen, van ontallyke ongelukken
Verlost, de vruchten die wy van uw' bystand plukken.
De waare Kerkdienst, lang vervolgd met schimp en smaad,
Verschynd, door u, weêr in haar' ouden glans en staat.
Des Hemels goedheid, voor zo veel weldadigheeden,
Bevestige eeuwig in de onnozelheid uw schreeden!
Mag, daar gy 't Christen Volk, bevryd van tegenspoed,
Een' droeven Vader 't lot beklaagen van zyn bloed?
Zoude ik, voor uw gezicht, myn droefheid durven uiten,
En de algemeene vreugd, door myne traanen, stuiten?
Mevrouw, heb deer'nis, met een' Vader, zwaar verdrukt,
Aan de ys'lykheeden van een duister hol ontrukt.
't Is heeden eerst, dat ik 't gezicht na 't daglicht keere:
Ik vinde een dochter weêr, helaas! die 'k hoog waardeere,
Een dochter daar 'k myn bloed voor storten zou, ô smaad!
Gewaagd, of bloot gesteld, aan de ys'lykste euveldaad.
Een' trotsen Vyand houd haar in zyn magt beslooten...
Een' wreeden Muzulman...Ik beef... 'k Voel de angst vergrooten...
Hy mind haar... hy heeft magt... Helaas! myn stem die smoord!
Met wat ontroering heeft dien Christen my doorboord!
Wat overeenkomst! welk een rede! Ik word bewoogen.
Heeft dan de deer'nis op een hart zo veel vermoogen?
(Tegen Theodorus.)
Vol brandende yver om uw ramp te zien verzagt,
Kund ge u bedienen van myn kleene en zwakke magt.
Ligt zal uw dochter u haare onschuld doen beschouwen.
Ga, ga die teedre smart, aan haar gezicht ontvouwen,
Waar van gy kennis aan myn troost'loos harte geeft;
Ach! gy zult zien dat haast haar deugd, by u, herleefd.
Gaf 's Hemels gunst, waar voor 'k my weenende verneeder,
Als aan uw dochter, my, een' achtb'ren Vader weder,
'k Zou Grootheid, Scepter, Liefde, opöfferen vol moed,
En vesten zyn geluk, ten kosten van myn bloed.
Maar, 'k doe uw droef heid, verr' van die te stillen, groeijen.
Ik zelve, u spreekende, voel myne traanen vloeijen.
| |
| |
Gy vest op my uw oog, door tederheid verzagt!
Gy weend! Ach! ik weêrhouw met moeiten myne klacht.
'k Bezwyk byna; myn hart begint van angst te beeven.
O! wie gy ook moogt zyn, uw smart beneemt my 't leeven!
Wel, myn Heer, spreek, waarom noemt gy my?
Ik ween... Ik roep u... en gy twyffeld noch?
ô Goede Hemel! Ach! 't is Théodorus! 'k Nader.
Gy zucht!... Helaas! kan 't zyn dat u Iréna zag,
En, kwetsende uw gezicht, de deugd liet treuren? Ach!
Myn Vader, 'k bid wil door die twyfling my niet hoonen.
Ja, 'k durf my voor uw oog in zekerheid vertoonen.
'k Verdien de liefde van een' Vader als gy zyt.
'k Geef my dan over aan de drift die my verblyd,
Myn Kind, omhels my. Gy doet all' de vrees verdwynen
Die my beknelde toen gy my hier zaagt verschynen.
Dat een' hoogmoedig' Vorst uw wet gehoorzaam zy,
Gy zyt onschuldig, en dat is genoeg voor my.
Vaar echter voort; wil d'angst in myn gemoed verzagten;
Ontsluit uwe oogen, breng dees plaats u in gedachten.
In dit vergiftigd Hof, word de ondeugd hoog gevierd,
En doodlyk voor de deugd, op 't aangenaamst' verciert.
Verächt'lykheid schenkt hier, genade en gunst betooning;
En naast de misdaad treed vergelding en belooning;
De onkuischheid word hier met een glansryk kleed gedekt,
En de onëer is den weg die tot de grootheid strekt.
| |
| |
De Hemel zy gedankt, niets kon uw' roem verkorten,
Noch uwe jeugd in zulk een' afgrond nederstorten;
Maar, vrees, ontvliê 't gevaar, het dringt u, volgt u, ja,
De hoogmoed wint het velt, en komt de deugd te na.
Myn Vader! waardig Hoofd van myn bedrukt geslachte,
Myn Vader! die 'k hier in myne armen niet verwachtte.
De zuivre waarheid heeft my 't oog te wel verlicht.
Men vluchte. Ruk my uit dit doodelyk gesticht.
Myne onbedachte jeugd, in dit gevaar getreeden,
Ging in haar dwaling voort, verblind en wel te vreeden.
Gy sterkt myn' geest. Dit hart, ondanks zyn' bitt'ren rouw,
Blyft aan zyn' pligt, zyne eer, en zyne wet getrouw.
Gerechte Hemel! ja, gy zult myn boeijens slaaken:
'k Gehoorzaam nu gy spreekt. Kom, wil uw werk volmaaken!
Myn Dochter; ja, hy zal uw boeijens doen vergaan:
Hy zal zyn gunstig oog op uw gevaaren slaan;
Zyn' arm wil heeden my alleen tot leidsman strekken,
Om weêr den moed van uw beschroomde deugd te wekken.
Ik kenn' den loop van dit wytuitgestrekt gebouw,
Ik heb myn Vrienden hier: hunn' onderstand, hun trouw,
Zal ons den weg tot een gewenschte vlucht bereijen.
Gy, tracht den Keizer door een nut geveins te vleijen;
Ontzie hem; gy zult haast, in vryheid weêr hersteld,
Trotseeren zyne liefde en teffens zyn geweld.
Myn Vader!... Ach!... mag ik u niet verzellen!...
Waartoe een' by stand, zo nood zaak'lyk, uit te stellen?
De gangen van dit Hof zyn u bekend; wat nood?
'k Verlaat het; 'k heb hier meêr re vreezen dan de dood.
Red my; verschuil me in 't diepst' van 's Aardryks duist're weegen,
In d'afgrond van de Zee, 't is my hier alles teegen,
(Zy valt hem te voet.)
Ja, eêr Iréna duld dat ge ooit haar weêr begaf,
Staat zy veel liever, voor uw voeten, 't leeven af.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
Mahomet, Theodorus, Iréna, Zamis, Tadil.
Wat 's dit? Iréna weend! Iréna neêrgeboogen!
Welk een verwarde drift, maakt my ontsteld, bewoogen?
(Tegen Theodorus.)
Wien zyt gy? Spreek. Gy red door 't zwygen u geensints,
Ontrouwe; gy verraad den Minnaar of den Prins.
Geef antwoord; wacht niet tot de wreedste folteringen,
Van een gehaat geheim, de waarheid u ontwringen.
Ik kenn' geen dood, geen pyn, die een geheim my zou
Ontwringen, hoe 't ook zy, zo 'k dat bewaaren wou.
Maar 'k wil, o Vorst, u hier myn misdaad wel ontdekken:
't Geschied alleen, om haar verächting op te wekken,
Voor een' te schandelyke een te ongerechten gloed,
Haar van een' hartstocht, zo gevaarlyk als gy voed,
En van dit doodlyk Hof te ontslaan, dat ik haar nader:
Nu weet gy alles, Prins; kom, wreek u; 'k ben haar' Vader.
Ken my. 'k Ben dien Griek, die u bestreed,
En, binnen deezen Wal, uw noodlot wank'len deed,
Toen's Hemels toorn, uw'moed begunstigende in 't vegten,
Uw Krygsvolk toestond hier een bloedbad aan te regten.
Gelukkig, had uw' arm myn levensdraad gekort,
Dewyl den mynen, u, niet heeft in 't graf gestort!
'k Heb sints dien droeven dag, als Slaaf, in ongelukken
En keetenen gezucht: het lot, dat my wil drukken,
Verbreekt die slechts, op dat ik zoude in uw geweld,
Myn' laatsten schat, helaas, myn Dochter, zien gesteld.
Maar't is noch wreekens tyd; ik heb haar deugd vernoomen;
| |
| |
Indien ik haar verbiede ooit voor uw oog te koomen,
Zal de ysselykste dood, noch ook d'oprechtsten gloed,
Haar ooit doen wank'len in de plichten van haar bloed.
'k Ben, Christen, niet door uw standvastigheid beleedigd:
Ik wierd van u gewond. Gy hebt uw' Vorst verdeedigd;
Ik was uw' Vyand; verr' dat ik u haaten zou,
Achte ik uw' heldenmoed, waardeere ik uwe trouw.
Gy tracht na wraak? Zou my uw dochters plicht doen zuchten,
Door d'aandrang, zo vol roems, van myne Min te ontvluchten?
Denkt gy dat ik haar zoek te dwingen door myn magt?
Denkt gy dat ik haar door geweld te rooven tracht?
Helaas! myn hart kon nooit, om haar aan my te binden,
Dan myne weldaên, ja, myn Min, voor keetens vinden.
Kent gy in my dan niets als woede en razerny?
In d'oorlog, met den schrik gewapend, hebt ge my
Zien dond'ren op uw' Wal; ik heb my streng gewrooken,
En de Aarde van het bloed der Christenen doen rooken:
Maar, zaagt gy 't deer'lyk lot van dat bedroefd geslacht,
Ooit edelmoediger, groothartiger, verzagt?
Den haatelyken naam, my in myn wraak gegeeven,
Heeft myn zagtmoedigheid uit ieders hart verdreeven.
Verwyt een strafheid, zo rechtvaerdig, my geensints;
't Misdryf der Zege, en niet des Overwinnaars, Prins.
Gy wilde uw dochter aan myn' teedren gloed ontschaaken!
Ontzinde! Indien u 't lot der Christ'nen 't hart kan raaken,
Zo wacht u dat ge een hoop, zo doodlyk, meerder voed,
En my een' steun ontrukt, die hen behouden moet.
Zo gy hen wilt van hun gewis bederf onttrekken,
Wacht u een gramschap, die zy keetend, op te wekken.
Gy wilt Iréna my ontrooven? Kent my; ach!
Zo dit uw' toeleg is, volvoerd dien noch deez' dag.
'k Ben Meester van u beide. Als Slaven met elkander,
Schikke ik naar mynen wensch het lot van de eene en d'ander;
| |
| |
Uw leevens, goed en bloed, 't hangt alles van my af;
'k Geef all' het recht u weêr, dat my den Hemel gaf;
Zyt beide vry. Gy kund, als Vader, noch daar boven
Uw dochter, die 'k bemin, my schenken of ontrooven:
'k Zweer by den Hemel, en de Wetten die gy eerd,
Dat, geeft gy haar my niet, myn hart haar niet begeerd.
ô Wondre grootheid! 'k sta gantsch roer'loos en verslaagen.
Prins, waar'lyk waardig, meêr dan eene Kroon te draagen,
Waarom verplicht gy my my zelve te verraên?
Als Slaaf, konde ik met recht u haaten en weêrstaan;
Vry, houd den teedren band der dankbaarheid en reeden,
Myn 's ondanks, my geboeid in uw gehoorzaamheeden.
't Belang der Christenen en dat van deezen wal,
Wil dat ik tot dien band, vol droef heid stemmen zal.
Een Vorstelyke spruit, die dus uw' Vader griefde
Heeft Servië ook verlost, door zulk een huw'lyks-liefde.
ô Voorbeeld al te droef! Maar hoe! de wysheid zwigt,
Wanneer noodzaaklykheid ons haaren wil berigt.
De stemme een's Vaders kan myn liefde niet vernoegen;
Iréna, Mahomet wil zich naar de uwe voegen.
Uw lot is vastgesteld; het myne is in uw hand.
Schikt gy u zonder dwang tot dien hoogwaarden band?
Dat, zonder onderscheid of vreeze, uw hart besluite:
Bemind gy my? Dat zich uw stem vrymoedig uite.
'k Was nooit Slavin, myn Heer:
Maar altoos borge voor myn vryheid en myne eer.
(Zy baald een' dolk uit)
Aanschouw dit Staal. 'k Behield steeds op my zelf 't vermogen,
Aanzag uw woede of Min met onverschillige oogen:
En, zo de misdaad tot myn schande ooit iets besloot,
Myn deugd zag zich gered in de armen van de dood.
Myn Vader, en gy Vorst, leert in Iréna kennen,
| |
| |
Waar toe een Christen ziele, uit plicht, zich kan gewennen.
'k Had, met dit Staal, my't hart doorboord, voor uw gezicht,
Daar echter, myne Min, geensints voor de uwe zwigt.
Der Vorsten hoog gezag diend wel tot schrik der zinnen,
Maar 't harte is niet dan door zagt moedigheid te winnen.
Myn Liefde is 't loon voor uw verheeven deugd en trouw;
'k Waardeere u veels te veel, dat ik u vreezen zou.
Zy werpt den delk weg.
Zie my, verwonderd, beeven.
Zie hier dien roem, waarna myn'hoogmoed steeds wil streeven!
'k Vind in die grootse rede, en 't geen my wedervaard,
De Hemel zy gedankt, een harte myner waard.
Deel, om dat hart, het welk ik achte en steeds wil eeren,
Dat hart, waar van het myne altoos zyn' plicht wil leeren,
Noch sterker aan myn Min te zien verbonden, ach!
Iréna, deel met my, myn' Troon en myn gezag.
Tegen Theodorus.
Gy, Christen, zyt myn' Vriend; ik wil u hier toe smeeken,
'k Waardeere een' zuivren band, die nimmer is te breeken;
Leer, ondersteun my; 't hart zal voor u open staan:
Uw zorg zal my der woede en wanbedryf ontslaan.
Wat nieuw vermaak voor my! ô zoet, ô lieflyk woelen!
Gy doet my, dat de vreugd haar traanen heeft, gevoelen.
Geen magt, geen grootheid heeft myn wenschen ooit vernoegt:
Een deugdzaam ogenblik heeft myn geluk vervroegt.
Begin, 't is tyd. Verligt uw Broed'ren in hun kwaalen;
Een zagter Wét doe hen weêr vrolyk adem haalen.
'k Wist hen te ontheffen aan des Muphty's grimmigheid:
'k Wil hen zien buigen onder u, en uw beleid.
Ga, werk; gebiê; gy moet hun' wreeden wond geneezen:
Zy zullen onder u my wis gehoorzaam weezen.
Uw Priest'ren zullen, dus, myn gunsten niet versmaên;
'k Trotseer de myne, in all' hun heimelyk bestaan.
| |
| |
Al moest ik my de Kroon, ja, 't leeven, zien benoomen,
Ik vliege, om 't geen my de Eer gebied, straks na te komen!
ô Blydschap voor een' Vorst, van dert'le en wondren zin!
Nu ik twee deugdelyke en vryë harten winn'.
| |
Zesde tooneel.
Theodorus, Iréna, Zamis.
De hoop, myn dochter, moet uw harte niet verblinden,
Uw Min kan hier noch meêr dan één beletzel vinden.
Blyf in dit Hof. Vertoef. Heb noch zo lang geduld,
Tot 's Hemels vast besluit, zich over u vervuld.
Wacht alles af. Aanschouw, hoe 't ook zou vallen moogen,
Den Scepter, of de dood, met onverschillige oogen.
't Is lieflyk te gebiên tot voorstand van zyn Wet;
Maar beter dat men sterv', dan zyne trouw besmet,
Einde van het tweede Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij