|
| |
| |
| |
Mahomet de Tweede;
treurspel.
Eerste bedryf.
Eerste tooneel.
De Vizier, Achmet.
Dat Mahomet deez' dag, myn vriend, hier aan zal koomen,
Gevolgd van zyn Slavinn', heb ik naar wensch vernoomen.
De luisterryke praal, die hier word toegesteld
Tot een Triomph, vol pragt, weêrhoud hem noch in 't veld.
Als Dienaar van een Feest, het welk myn hart moet wraaken,
Wil hy zyn Zegepraal door my zien vaardig maaken.
Ach! verre van den Troon zyn' hoogmoed aan te biên,
Myn Achmet, waarom kan ik hier zyn graf niet zien!
Waarom kan ik zyn' roem, zyn lauw'ren, niet verdooven?
Maar 'k durf my door den tyd de Zege noch belooven,
Men houde ons oogmerk dan bedekt door veinzery:
Dat ons voorzigtigheid alleen behulpzaam zy.
Met welk een' uitslag streeld de haat uw straffe zinnen?
Daar Mahomet het hart, van die hy boeid, kan winnen.
| |
| |
Zyn weêrkomst word ons door zyn weldaên uitgedrukt:
Hy zaaide hier de schrik, daar hy de liefde plukt;
Hy, die Byzantië verwoeste in 't overheeren,
Komt heeden daar, als een' regtvaerdig' Vorst, regeeren.'
Hy sprak; den Griek zag van zyn keetens zich ontslaan;
En thans de schat-kist van zyn gunsten openstaan.
Gy hebt hem wreed gezien, nu ziet gy hem zagtmoedig:
Volg hem dan na, myn Heer, en toon u eeven goedig.
Durfd dan een' Dwing'land, dus, door gramschap aangedaan,
Zich overgeeven aan het gruwelykst bestaan?
Ja, zyn bloeddorste vuist steeds waap'nen met den donder,
En keeren de Aard', vol schrik en angst, het bovenste onder?
Zal zich den sterv'ling, hem te aanbidden, zien verplicht,
Om dat hy dien verëerd slechts met een zoet gezicht?
Neen, niets hersteld den wond, die my het hart kon raaken.
Dien wreeden deed, door dwang, natuur in my verzaaken.
ô Droef herdenken, 't welk my noch de ziel doorboord!
'k Heb op zyn wreed bevel myn' eigen Zoon vermoord:
Hy wilde zynen dood, zelfs recht of onrecht te achten:
Doch mynen arm moest zulk een offer geensints slachten.
Ik sloeg... Maar 't is voorby; men staake dit geween,
Een zwak vertroosten in een droef heid algemeen.
Ik weet het, Mahomet is niet altoos Tyrannig;
De deugd en ondeugd zyn in zyn gemoed weêrspannig;
En naar zyn hart zich door zyn drift verwinnen laat,
Voerd hy die beide ook uit tot d'allerhoogsten graad.
Tyran in wreedheid: maar genadig in gebreeken;
Een Held in weldaên, en een Monster in het wreeken;
Niets wederstaat hem zo zyn hartstocht zich ontbind;
't Is de overmaat alleen daar hy zyn rust in vind.
Ik vleij'my niet; ik kenn' dien Meester, lang voor deezen,
Die myne haat nu dreigd, en ligt'lyk zelf zal vreezen.
De Min die hem verleid, (al schynd hy ongestoord,)
Weêrhoud zyn' aard, maar heeft die niet in hem gesmoord.
Hoe meêr dat hy de deugd standvastig aan wil hangen,
Hoe meerder magt in 't kort de misdaad zal erlangen.
| |
| |
Hy kan elk ogenblik ontwaaken; 't lot verkeerd.
Hy moet zich, wyl hy slaapt, door magt zien overheerd.
Het eedgespan heeft reeds voor lang zyn' val beslooten.
'k Heb uit zyn Legerplaats de strenge tucht verstooten;
'k Heb Leger-Hoofden, 'k heb Soldaaten, omgekogt;
En meest de oproerigsten door gunst aan my verknocht;
'k Heb vriendelyk gestreeld, hen die de stoutsten waaren;
En zal myne ongenaê, voor die getrouw zyn, spaaren;
't Gerucht door my verspreid van zyn' laf harten gloed;
Heeft haast in ieders hart de muitery gevoed;
En ziendedus myn' wensch voldaan naar myn verwachting,
Bragt ik van muitery in 't kort hen tot verächting.
Dus is 't, zo 'k my door list en veinzery versterk,
Dat ik zyn' Troon bespringe, en zynen val bewerk;
'k Ontsteek den donder, en belet dien door te breeken;
De Muphty zal, schoon hy 't niet merkt, my helpen wreeken.
Maar 'k vrees den Aga, dien ontemb'ren Janissaar;
Zyn trotse vroomheid, nooit besmet, vreest geen gevaar:
Hy 's onbedacht, maar trouw, zyn stoutheid, hoog verheeven,
Wint ieders achting, weet de haat de Wet te geeven:
Hy volgd altoos zyn' pligt: word van zyn' Vorst geächt;
'k Heb na 't doen wank'len van dien stut, vergeefs getracht.
Maar, laat ons hoopen: 't is myn' Broeder, 't kan geschieden,
Dat, met de midd'len die den tyd ons aan zal bieden,
Zyn' yver, door myn zorg, zich eens verflaauwen laat;
Of dat hy, nevens my, myn' Vyand teegen gaat.
Wat bolwerk is 'er, 't welk de magt ooit op kon regten,
Dat, door voorzigtigheid en moed, niet is te slechten?
Gy, die op myn bevel, voor lang met all' uw magt,
Van 't droevig Christendom, de boeijens hebt verzagt,
Konde u myn' wyzen raad tot eenig nur verstrekken?
Wist uwe zorg den moed der Grieken op te wekken?
En durven zy bestaan, bedektlyk om te zien
Naar hunne Vryheid, die ik hen kome aan te biên?
| |
| |
Verneederd tot in 't stof, en overstelpt van traanen,
Wilde ik hen langen tyd vergeefs daar toe vermaanen.
't Gevolg schynd hen te digt geleegen by 't gevaar:
Hun sidd'rend oog word zulk een heil noch niet gewaar.
Daar zyn 'er echter die, met edele gedachten,
't Geweld trotseeren, en de dood, vol moed, verächten.
Ik deed hen hoopen op uw' bystand, uw gezag.
Doch hen ontbrak een Hoofd; de Hemel, deezen dag,
Vleid d'uitslag, vol geluk, waar na uw hart wil streeven.
Prins Théodorus, roem der Grieken, is in 't leeven.
Ja. Van 't bloed van Constantyn,
Was hy 't die 't lieflyk lot des Winnaars wreed deed zyn;
Die de overwinning in deez' wallen lang deed draalen,
En zelf hem met zyn bloed de zege liet betaalen.
Dien Held heeft, onbekend, in ketens lang gezucht:
Deez' dag alleen geeft hem weêrom aan de open lucht.
'k Heb hem beloofd van uw geheimen te onderhouwen;
Gy zult hem hier, wel haast, voor uw gezigt aanschouwen.
Komt Théodorus voor myn oog zich aan te biên?
Myn vriend, ik kenn'hem, 'k heb hem hier voorheen gezien,
Toen Amurat my zond, om, nevens and're zaaken,
De hand'ling van den Griek en Persiaan te staaken.
Maar 't is eene and're zorg, waar uit die achting spruit:
Ik zie door hem alleen, des Keizers vreugd gestuit:
o Ja, begryp daar van de zeek're hoope nader,
Aanschouw in deezen Slaaf, myn vriend, Iréna 's Vader.
Ja; die 't noodlot onderdrukt.
Zy was noch jong toen zy zyne armen wierd ontrukt:
De Slaverny deed in myns broeders magt haar leeven:
| |
| |
Ik drong hem aan haar aan haar' Vader weêr te geeven:
Hy heeft haar aan 't Serail des Keizers toegeschikt;
Wiens hart zy won, ja noch in liefde houd verstrikt.
En Théodorus, die 'k myn bystand zal belooven,
Moet, door myn zorg, haar aan dien Minnaar weêr ontrooven.
'k Wil, zo 'k zyn magt niet kan vernielen, (dat my smart,)
De wanhoop voeren in zyn afgepynigt hart.
Hoe, vreesd gy niet dat u den Vader zal verächten,
En door zyn Dochter na de hoogste gunsten trachten?
Daar zyn wel Christenen wier hart de staatzucht mind.
't Kan zyn dat hen de pragt en grootheid de oogen blind.
De vreugd en hoogmoed om zich eens ten Troon te voeren...
Staak de yd'le vrees die dus uw harte kan ontroeren.
Is u vergeeten welk een' afschrik 't Christenbloed
Voor eeuwig teegens ons, met zyn gevoelens voed?
Door 't Huwlyk word alleen hun harte aan één verbonden;
Alle and're banden zyn een zwakheid, of een zonden.
En Théodorus zal door geen verbintenis
Zich ooit doen blinden, zo die niet regtmatig is.
Mogt Mahomet, met zulk een' ak'lige echt te waagen,
Zelve oirzaak weezen van zyne eigen ramp en plaagen!
Ik weet niet; maar 't kan zyn dat hy die 't all' weêrspreekt,
Den haatelyken Toorts daar van wel haast ontsteekt.
Ach! zag myn' toorn zich eens die zegepraal gelukken,
'k Zou hem den Scepter en zyn Minnaresse ontrukken.
Myn gramschap zou, in schyn van yver voor zyn' Staat,
Haast nederstorten op een' Keizer dien ik haat'.
Hy zoekt zyn' ondergang, zo hy haar durfd verkiezen:
Of zal, zo hy niet durfd, die hy bemind verliezen:
En zo zyn' gloed tot haar mishand'ling zich verstout,
Word zulk een wraak de spyt een 's Vaders toevertrouwd;
Ja, Théodorus arm, die 'k zelve wil geleiden,
Zal hem, die'k vloek, de ziel doen van het lichaam scheiden.
| |
| |
Zien wy of ons zyn hart, hier in, te dienen tracht.
'k Win niets zo hy vergaat. Maar 't all'zo hy hem slacht.
'k Hoor iemand. Hy is 't zelf.
Myn vriend, wacht my hier buiten;
Dat niemand ons verrasse in 't geen wy hier besluiten.
| |
Tweede tooneel.
De Vizier, Theodorus.
Welk een batbaarsche wet, wat haat,
Verdrukt een' Held, als gy, met zulk een bittre smaad
Grootmoedig Prins! Ach! gun, schoon't lot u wil verraaden,
Dat u een' vriend omhelze, om u met zorg belaaden.
ô Gy! die hier alleen, gevoelig aan myn leed,
In een' rampzaligen de vriendschap te achten weet;
Kon 't zyn dat noch de vreugd myn hart mogt overheeren,
't Was om de zorg waar meede een'vriend my wil vereeren.
't Is geen meêr tyd. Doet my weêrom in keetens slaan:
Uw voordeel, onzen ramp, heeft my die duur doen staan.
ô Wal! zo slegt verweerd! door myn te zwakke vaanen,
Wal, met myn bloedbesproeit, zyt zulks nu met myn traanen.
Welk eene uitheemsche pracht heeft uw cieraad vernield?
Hier was 't Altaar. Daar lag myn' Koning neêrgeknield.....
Rampzal'ge Constantyn! Byzantië! Achtb're Wetten!
Des Hemels toorn kwam u en uwe magt verpletten!
Heeft dertig Koningen vermorzeld door uw' val;
De smert daar van gevoeld het sidderend Heeläl.
Dat Mahomet, die trots zyn zege wou voltrekken,
Op dertig Koningen het onweer uit deed strekken,
| |
| |
Is waarheid: doch de Min heeft weêr 't Heeläl voldaan,
En 's Waerelds Winnaar zelve in keetenen doen slaan.
Weet dat in deezen Wal den gloed reeds is bezweeken,
Welks woede dreigde Europe en Azië te ontsteeken:
En dat men ligt'lyk hier zich noch wel konde ontslaan
Van een' Geweld' naar... Maar men denk daar niet mêer aan.
De Grieken, eertyds zo vol moeds, nu laffe Slaaven,
Zyn reeds gewoon op dat verächt'lyk spoor te draaven:
De Vryheid roept hen, maar zy vreezen haar bezit;
En Théodorus kan slechts zuchten.
Zou 't lot verkeeren, en ons weder gunst bewyzen?
Laat uw' heldenmoed verryzen.
Voor 't einde van den dag zult ge u noch zien verlicht,
In een geheim daar 'k u hier niets van onderrigt.
't Heugd u, dat, toen 't geweld op deeze Wallen dreunde,
Ik, uw voorzichtigheid steerds heim'lyk ondersteunde:
Myne en uw pogingen zyn ons als toen mislukt;
Maar gy kund die in 't kort den Dwing'land zien ontrukt.
Weet gy hoe verre hy uw haat moet op zich laaden,
Dien wreeden, die op nieuws weêr woed in euveldaaden?
Weet gy, om in zyn hart den dolk te zien geplant,
Dat de eer en wraak daar toe bewaaren uwe hand?
Men zeide u wis, dat een Slavinn', waard aangebeeden,
Dien schuldigen hier staat te volgen op zyn schreeden?...
Beef vry; maar wreek u. Kent in dien Geweldenaar
Een' lasf' Verleijer, die uwe eer steld in gevaar.
Die schoone, die, door hem misleid, hem ligt zal minnen,
Dat droevig voorwerp... is uw dochter.
Myn dochter!.. Hemel! Ach! myn dochter in de macht!...
Neen; ze is onnoozel, of zy heeft zich omgebragt.
| |
| |
Vlei u niet meêr. Zy is het zelve: wil bedaaren:
Zy, die uw zorg vergeefs verr' van de doodsgevaaren,
Lang voor den Oorlog hier begon, na Lesbos zond,
En op de baaren zelfs de slaafsche boeijens vond.
Ach! breeken wy, kan 't zyn, haar' doemenswaarden keeten.
Gun dat myn' yver aan uw' bystand dank moog weeten,
Hoop dat gy uw' wensch beschouwd.
Wyl Mahomet aan dit Paleis haar toevertrouwd;
Gantsch zonder Wacht, byna van allen dwang ontslaagen,
Is 't ligtelyk, om haar te zien, voor u te waagen.
Het zy m' uw dochter vleije, of wel te buigen tracht,
Zy ziet zich van 't Serail verlost en hier gebragt.
Myn Heer, haar lot kan in myn hart geen rust verwekken.
| |
Derde tooneel.
De Vizier, Theodorus, Achmet.
Myn vriend, doet hem in veiligheid vertrekken
(tegen Theodorus).
Dit Hof is u bekend; zoek ieders oog te ontvliên:
'k Zal in eene and're plaats wel haast u weder zien.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Mahomet, De Muphty, De Vizier, Tadil, Bacha's, Hof-Bedienden, Lyfwachten.
'k Wil in dees Wallen, daar 'k de zege op kon behaalen,
Den Ottomanschen Troon vol heerlykheid zien praalen.
Hun lot verkeere niet. Geboden zy wel eêr:
Dat noch het dienstbaar Volk hun magt en wet waardeer'!
Europe en Africa, gevoegd by ons vermoogen,
Moet, Slaven zo als gy, zyn Vorsten hier beöogen!
'k Wil dat myn Nageslacht, eerlang aan 't gantsch Heeläl,
Uit dit gewenscht verblyf, de wetten geeven zal.
Den weg staat open: dit kon mynen roem gelukken.
't Is tyd de vruchten van myn zegepraal te plukken.
't Is zonder foltring niet, dat myn bestormd gemoed
De Grootheid voor de wet der deugd thans wyken doet.
De Wraak en Hoogmoed, ik gevoel het tot myn smarte,
Zyn noch niet gantsch verdoofd in 't onstandvastig harte.
Weet, dat ik 't eeuwig Heil u noch niet aan durf biên;
Eêr ik zagtmoedig wierd, hebt gy my wreed gezien.
Beef... Maar ontwyken wy dit doodlyk voorgezichte,
Dat deezen dag den grond een 's vasten Vrede stichte.
Gy Volk'ren, lang gekneld in uw rampzalig juk;
Schep moed, uw' Meester is gevoelig aan uw' druk;
Uw' Vorst voeld zich geraakt; de menschlykheit der reden,
De moeder van de deugd, is in zyn ziel getreeden:
De Staatzucht smoord vergeefs haar stem, die weêr herleefd;
En tot myn hart, roept, dat myn Volk zyn Rechten heeft:
Zy leerd my, dat een straf en maateloos vermoogen,
Een algemeen geweld en smaad word in elks oogen:
Zy leerd my, dat een' vaste en onderlingen band,
| |
| |
Den waaren Koning aan den Sterveling verpand;
Dat een' meêdogend' Vorst, in magt kan evenaaren,
't Weldadig Lot het welk ons wil in 't leeven spaaren.
'k Heb overwonnen; 'k heb veroverd. Ik regeer.
(tegen den Muphty en den Vizier.)
Gy, wien myn stem, van Niet, verhoogd heeft tot deeze eer'
Gy, Slaven van myn' Troon, en schaduws myn 's vermoogen,
Ga, steld all' 't Aardryk myn zagtmoedigheid voor oogen
Zegt die neêrslagtige en verbaasde Vorsten, aan,
Dat Mahomet, die hen verwon, hen voor wil staan;
Dat hy het woedend zwaard des oorlogs, wil beletten
Hunn' Troon te breeken en het Aardryk te besmetren;
Dat zich zyn' roem vernoegd, zo hy, die 't onheil wraakt,
Zyn Volk in deugd verwint, en dat gelukkig maakt.
Dit 's 't noch niet all'. Myn hart vermoeid van 's oorlogs plaagen,
Wenscht na de zoetheid van een Huw'lyk vol behaagen;
De trouw te kroonen van een Christene Slavinn'.
'k Verneder my niet: maar 'k verhef háár die 'k beminn'.
'k Verächt die Koningen, wier liefde en tederheeden,
Geen banden vormen daar 't belang niet in moet treeden:
Een hand'ling te verächt, daar ik my niet naar voeg'!
Geboorte, liefde, deugd, zyn voor een' Vorst genoeg.
Myn Heer, 'k vrees, 't Krygsvolk zal u hier in tegenvallen
Hun groote meenigten te digt by deeze Wallen....
Hoor myn beveelen; vlieg, en kom die spoedig na.
'k Verneêr my zo niet dat ik my met u beraê.
Myn' wil is u bekend. En zyn 'er Muitelingen
Die tegens myn besluit hunn' hartstocht niet bedwingen,
Dat straks de dood het loon voor zulk een oproer zy.
Een Christ'ne? Hemel! op den Troon!
Mahomet, tegen den Muphty.
| |
| |
| |
Vyfde tooneel.
De Muphty, De Vizier.
'k Voorzag den toeleg die wy heeden klaar beschouwen:
Ik dorst die reeds voor lang uw' yver toevertrouwen,
Myn Heer; en van dien tyd hebt gy me een' eed gedaan,
Geen smaad of hoon ooit van den Keizer te ondergaan.
Daar dien vermeet'len Prins veel meêr durfd openbaaren,
En zich voor Vader van het Christen Volk verklaaren:
Gy ziet, gy hoord het; en zyn onrechtvaerdig woord,
Heeft uw kloekmoedigheid gelyk uw stem gesmoord.
'k Dorst met te veel geloofs, 'k beken 't, dien moed verëeren.
'k Scheen, verre van 't gevaar, zyn dreigen te trotseeren.
'k Heb duizend middelen gezogt, en ook ontmoet:
Die 't nad'ren van den nood geheel verdwynen doet.
Daar is 'er echter één, aan 't misdryf naauw verbonden:
Doch wettig, word die door een' Muphty goed gevonden.
Ja, tegens het bevel van 't onbepaald gezag,
Is 't uw bevel dat meêr op onzen pligt vermag.
Dat zich de Kerkdienst door uw stem dan vry doe hooren;
Gy zult die zien beschermd, of ons in 't bloed zien smooren.
Door heilige yver, op uw voorbeeld, aangedaan,
Zal ons geweer altoos haar Rechten doen bestaan;
En tot in de armen van een' heillooz' Vorst, noch heeden
Een dwaling straffen die den Muphty doemd met reeden.
Maar zonder u, zal dit ons stout en snood bestaan,
Gantsch zonder vrucht, ons ramp op ramp doen ondergaan.
Gy twyfeld, Muphty!... 't Is gedaan; 'k verjaag myn kwelling.
't Gevaar des Staats vereischt een spoedige herstelling;
De heil'ge Kerkdienst roept vergeefs om wraak of straf:
En haar' beschroomden Tólk staat van zyn Rechten af.
Ja, een' Vizier, naast hem, de grootste in deeze Ryken,
| |
| |
Doet d'yver die hem noopt, doch vruchtloos, aan hem blyken;
Den Janissaar schenkt ons vergeefs zyn hulp in nood:
Hy beefd, in 't midden van een Leger, voor de dood;
Hy lochend, of veel eêr, hy laat zyn magt betoomen;
Schynd in een' trouw'looz' Vorst, de tegenstand te schroomen;
Verduwd een' hoon, en band uit zyn geheugenis,
Dat, zoo zyn stem hem doemd, een Prins verlooren is.
Wel aan, ga, onderwerp u 't juk van eene Christen;
Haar Wet, haar Kerkdienst, zal u haast uw' rang betwisten.
Onzalig' dienaar van een' haatelyken Echt,
Men wacht u, ga, dien knoop moet door u zyn gelegt.
Den Muzulman zal zien dat niets my kan beleezen;
Dat een' verbasterd' Vorst, onwaard is zulks te weezen;
En dat een' Muphty aan 't geweld door vrees verkogt,
Een' rang verdoofd die aan de deugd moet zyn verknocht.
Stil die vervoeringen waar door gy word gedreeven.
'k Verlaat myn zorg; ik wil my aan u overgeeven.
Dat men 't gevaar des Ryks de Hoofden straks verklaar',
Eêr zich een oproer, zo noodzaaklyk, openbaar'.
Kom; laat ons door geweld of door behendigheeden,
Hem, om dien laffen gloed te smooren, overreeden.
Einde van het eerste Bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij