De metamorfose van Nederland. Van oude orde naar moderniteit, 1750-1900

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1296 A 22

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de eerste druk van De metamorfose van Nederland. Van oude orde naar moderniteit, 1750-1900 van N.C.F. van Sas uit 2004.

 

redactionele ingrepen

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 12, 16, 40, 68, 144, 164, 172, 174, 222, 254, 264, 276, 292, 314, 384, 400, 412, 436, 456, 458, 522, 576, 592 en 608) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

De metamorfose van Nederland

 

[pagina 3]

De metamorfose van Nederland

Van oude orde naar moderniteit, 1750-1900

N.C.F. VAN SAS

 

Amsterdam University Press

 

[pagina 4]

Deze publicatie werd mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Prins Bernhard Cultuurfonds.

 

Afbeelding omslag: David Pierre Giottino Humbert de Supervilie, Le lion couchant devant la côte néerlandaise. Prentenkabinet Leiden.

 

Omslagontwerp	Kok Korpershoek, Amsterdam
Vormgeving binnenwerk	PROgrafici, Goes

 

 

ISBN 90 5356 675 9

NUR 686/688

 

© Amsterdam University Press, Amsterdam, 2004

 

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

 

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grand van artikel 16B Auteurswet 1912 j^o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1911) dient men zich ttt de uitgever te wenden.

 

[pagina 5]

Inhoud

	Woord vooraf	13
perspectief		15
I.	De metamorfose van Nederland	17
	Een revolutie tussen haakjes	18
	De wellust der gezelligheid	21
	Revolutionaire moderniteit	24
	Het einde van de politiek	27
	De onvoltooide democratie	28
	Nationalisering van de revolutie	30
	Het conservatisme dat niet blafte	31
	Restauratie	32
	Radicaal en moderaat	33
	Het malle midden	35
	Moderniteit en traditie	38
2.	Nederland. Een historisch fenomeen	41
	1798 als draaipunt	41
	Theoretisch perspectief	43
	De Republiek	47
	Lof der botheid	49
	Het wonder van de Gouden Eeuw	51
	Scheiding van staat en maatschappij	53
	Van Verlichting tot Verzuiling	56
	Osmose van staat en maatschappij	58
	Nederland als probleem	61
	Het einde van de geschiedenis	64

 

 

[pagina 6]

vaderland		67
3.	Vaderlandsliefde, nationalisme en vaderlands gevoel, 1770-1813	69
	Vaderlandsliefde	71
	Nationalisme	74
	Verdeeldheid	82
	Vaderlands gevoel	86
4.	De vaderlandse imperatief. Begripsverandering en politieke conjunctuur, 1763-1813	97
	Verlichting en vaderland	100
	Patrottisme	104
	Eén ondeelbaar	109
	Volk en staatsvolk	113
	Partij, staat en natie	115
	Nationaal karakter	120
	Vaderlands gevoel	122
5.	Voor vaderland en Oudheid. Het klassieke paradigma in de laat achttiende-eeuwse Republiek	129
	Antiquiseren	130
	Exempla virtutis	134
	De Oudheid als interpretatiekader	138
6.	Talen van het vaderland. Over patriottisme en nationalisme	145
	Patriottisme als tegentaal	147
	Nationalisme als integratieieolagie	151
	De Duitse Beweging	153
	Crisis van de herinnering	157
	De moderne natiestaat	161
7.	De onmisbare natiestaat, of de banvloek van Roobol	165
patriotten		173
8.	Tweedragt overal. Het patriottisme en de uitvinding van de moderne politiek	175
	Politisering	177

 

 

[pagina 7]

	Plannen	181
	Bedenkingen	183
	Praktijken	186
	Moderne politiek	189
	Politieke moderniteit	191
9.	Opiniepers en politieke cultuur	195
	De media	195
	De boodschap	210
	Een nieuwe politieke cultuur	216
10.	Politiek als leerproces. Het patriottisme in Utrecht, 1783-1787	223
	Geschiedschrijving	224
	Gezagsondermijning	230
	Het Concept-reglement	232
	Van der Capellens advies	238
	Scheiding der geesten	241
	Politieke sociabiliteit	246
	Een Utrechtse revolutie	252
11.	De verbeelding en de macht. IJsbrand van Hamelsveld in het studiehuis der Restauratie	255
12.	De Nederlandse revolutie in de buitenlandse historiografie	265
bataven		275
13.	Scenario's voor een onvoltooide revolutie, 1795-1798	277
	Voorbereidende oorzaken	278
	Voortgaande politisering	280
	Federalisme	281
	Moderatisme	284
	Revolutionair republicanisme	285
	Een zedelijke revolutie	289
14.	Rutger Jan Schimmelpenninck. Van parlementariër tot president	293

 

 

[pagina 8]

15.	De ideoloog. Willem Anthonie Ockerse als exempel	303
	Een Nationale Conventie	304
	Een goede constitutie	307
	Karakterkunde	309
	Een aards paradijs	311
16.	Caesar, Brutus, Cincinnatus. Daendels als redder van Nederland, 1797-1799	315
	Ierse dromen	317
	22 januari	319
	12 juni	321
	Caesarisme	326
17.	De betekenis van 1799	329
18.	Vaderlandsche Oranjezucht	337
	Een perspectief van verzoening	339
	Bilderdijk	343
	Oranje in 1813	345
19.	Zeeland in de Bataafs-Franse tijd. Van soevereiniteit naar vergetelheid	347
	Revolutie in Zeeland	348
	Canter de Munck als commentator	355
	Vrije val	357
20.	Barbarisme of beschaving. Rondom de stichting van een Natioanle Bibliotheek in 1798	359
	National erfgoed	360
	Konst-Gallerij en Bibliotheek	364
	Een conservatieve tegenstem	368
	Koninklijke Bibliotheek	370
21.	Het beroerd Nederland. Revolutionair geweld en bezinning omstreeks 1800	373
	Beroerten	373
	Bezinning	380

 

 

[pagina 9]

22.	De burger als eunuch	385
	De morele burger	387
	De politiek voorbij	391
	Historiografische implicaties	394
groot-nederland		399
23.	Het Grote Nederland van Willem I. Een schone slaapster die niet wakker wilde worden	401
	De prins die patriots werd	403
	1830 als caesuur	407
	Wachten tot het los gaat	410
24.	Het politiek bestel onder koning Willem I	413
	Presidentieel koningschap	416
	Koning en ministers	418
	Staten-Generaal	421
	Bureaucratisch centralisme	425
	Vroeg-liberalisme	429
	De crisis van het koninkrijk	431
25.	Het politiek klimaat in Noord-Nederland tijdens de crisis van het Verenigd Koninkrijk, 1828-1830	437
	Opiniebladen als wegwijzer	438
	Noordelijke nationaliteit en betamelijke vrijheid	451
het huis van thorbecke		457
26.	Onder waarborging eener wijze constitutie. Grondwet en politiek, 1813-1848	459
	Een verdrag tussen vorst en volk	461
	Landsvader en huisgezin	464
	Constitutionalisme omstreeks 1830	468
	Constitutionele conjunctuur 1832-1845	471
	1848	476
27.	Met beide benen in de modder. Bij de voltooiing van de uitgave van Thorbeckes briefwisseling	481

 

 

[pagina 10]

28.	Van anti-kraten en burgerheren. Het Nederlandse liberalisme tussen beweging en behoud	487
	Anti-kraten	488
	Burgerheren	494
29.	Romein en Thorbecke. Twee worstelaars met de tijdgeest	499
	Het Thorbeckedebat rond 1870	503
	De Leidse Thorbecketraditie	506
	De crisis van de democratie	508
	Romeins erflaterportret	512
	Naoorlogse literatuur	516
	Progressief en nationaal	519
de mythe nederland		521
30.	De mythe Nederland	523
	Herinneren en vergeten	526
	Partijdige nationaliteit	531
31.	Jusqu'à la mer. Vrijheid en onvrijheid aan de Rijn	535
	Lieu de mémoire	536
	De Rijncrisis van 1840	539
	Nederland als tegenbeeld	542
	1848 als jaar van de waarheid	548
32.	Nationaliteit in de schaduw van de Gouden Eeuw. Nationale cultuur en vaderlands verleden, 1780-1914	551
	De gouden last van het verleden	552
	Het verleden als toekomstperspectief	557
	Verzuiling, monumentalisering, verwetenschappelijking	561
33.	Gedenck aan Loevesteyn	567
34.	Fin de siècle als nieuw begin. Nationalisme in Nederland rond 1900	577
	Een Breukvlak vol optimisme	580
	Oranjesentiment	582
	Imperialisme binnen de grenzen	586
	De eendracht van het land	588

 

 

[pagina 11]

35.	Eenvoud. Heimwee naar een vaderlandse deugd	593
	Boerenslimheid	595
	Edele eenvoud	598
	Deugdenlijstjes	600
	Verinnerlijking	603
	De jaren vijftig	605
	Verantwoording	609
	Bronnen en literatuur	613
	Register	657